Ο Εκπληκτικός Φλοιός που Εξυπηρετεί τον Άνθρωπο
ΑΦΑΙΡΕΣΑΤΕ ποτέ ένα πώμα από φελλό από μια φιάλη; Ξέρατε ότι ο φελλός προερχόταν από τον φλοιό μιας βαλανιδιάς; Αυτός ο φλοιός εξυπηρετεί τον άνθρωπο με μια συναρπαστική ποικιλία τρόπων.
Η φελλοδρύς φυτρώνει σχεδόν αποκλειστικά σε περιοχές κοντά στη Μεσόγειο Θάλασσα. Είναι ένα αειθαλές δέντρο του οποίου ο παχύς εξωτερικός φλοιός είναι φυσικός φελλός. Πολλά δέντρα έχουν φλοιό που περιέχει κύτταρα φελλού. Αλλά η φελλοβαλανιδιά είναι η μόνη που τα περιέχει σε στρώματα αρκετού πάχους ώστε να έχουν εμπορική αξία.
Ο φλοιός της φελλοβαλανιδιάς έχει πράγματι καταπληκτικές ιδιότητες. Το εξωτερικό του στρώμα είναι μια συμπαγής μάζα νεκρών κυττάρων, των οποίων τα λεπτά τοιχώματα έγιναν χονδρά και κηρώδη. Αυτός ο φλοιός είναι μαλακός και πορώδης, κι εν τούτοις δεν απορροφά εύκολα νερό και είναι ουσιαστικά αεροστεγής. Μπορεί να συμπιεσθή σε μεγάλο βαθμό και όμως ξαναδιαστέλλεται όταν αφεθή ελεύθερος. Ακόμη και δέκα χρόνια να μείνη σε μια φιάλη, ο φελλός θα ξανακερδίση τα 75 τοις εκατό του όγκου του όταν βγη.
Εκτός απ’ αυτή την καταπληκτική ελαστικότητα, ο φελλός είναι ουσιαστικά τόσο ελαφρός όσο ένα φτερό. Μια τετραγωνική ίντσα φελλού περιέχει γύρω στα διακόσια εκατομμύρια μικροσκοπικά κύτταρα γεμάτα αέρα. Έτσι ο περισσότερος από τον μισό όγκο του φελλού είναι αέρας. Δεν είναι λοιπόν περίεργο το ότι είναι τόσο ελαφρός και ελαστικός!
Όταν μια φελλοβαλανιδιά φτάση περίπου την ηλικία των είκοσι ετών αφαιρείται για πρώτη φορά ο εξωτερικός της φλοιός. Αυτός ο πρώτος ή παρθενικός φλοιός είναι κατωτέρας ποιότητος. Από κει κι έπειτα ο φλοιός αφαιρείται κάθε οκτώ ή δέκα χρόνια. Η ποιότης του εξακολουθεί να βελτιώνεται έως την πέμπτη ή έκτη αποφλοίωσι, ύστερα από την οποία παραμένει αρκετά σταθερή. Μια φελλοβαλανιδιά μπορεί να παράγη φελλό επί 150 περίπου χρόνια και συνήθως δεν φθάνει σε ύψος μεγαλύτερο από πενήντα πόδια.
Όταν ξεφλουδίζεται, πρέπει να ληφθή φροντίδα να μη πειραχθή ο εσωτερικός φλοιός. Αν βλαφθή, ποτέ δεν θα ξαναβγή φελλός στο μέρος που υπέστη τη βλάβη. Οι εργάτες χρησιμοποιούν ένα πέλεκυ με μακρυά λαβή, και αφαιρούν πολύ προσεκτικά τον φλοιό σε μακρόστενες λουρίδες. Ο φλοιός λαμβάνεται μόνο από τον κορμό των νέων δέντρων. Αλλά από τα μεγαλύτερα και παλαιότερα δέντρα μπορεί επίσης να αφαιρεθή φλοιός από τους χαμηλότερους κλάδους.
Αφού ο φλοιός αφαιρεθή από το δέντρο, στοιβάζεται σε σωρούς και αφήνεται να ξεραθή. Κατόπιν οι λουρίδες βράζονται. Αυτό χαλαρώνει την άμμο και το χώμα, και επιτρέπει να τα βγάλουν με το τρίψιμο. Το βράσιμο διαλύει επίσης το ταννικό οξύ και βελτιώνει την ελαστικότητα και απαλότητα του φελλού.
Ο κορμός είναι τώρα έτοιμος να κοπή σε προϊόντα φυσικού φελλού, ένα από τα οποία με ιδιαίτερη σπουδαιότητα είναι τα πώματα φιαλών. Ο φελλός θεωρείται από πολλούς ως το καλύτερο πώμα για τη σφράγισι των φιαλών καλού κρασιού και λικέρ. Αυτό συμβαίνει διότι ο φελλός δεν χαλάει από το οινόπνευμα, ακόμη και ύστερα από πολλά χρόνια. Και δεν αφήνει τον αέρα να μπη μέσα στη φιάλη και να καταστρέψη το περιεχόμενο. Μολονότι ο φελλός εχρησιμοποιείτο ήδη από το 400 π.Χ., ουσιαστικά μπήκε σε γενική χρήσι μόλις τον δέκατο έκτο αιώνα μ.Χ. Σ’ αυτό συνέβαλε και η χρησιμοποίησις γυάλινων φιαλών.
Ως τις αρχές του παρόντος αιώνος, η βιομηχανία φελλού ήταν σχετικά μια απλή τέχνη κοπής φελλού. Εκτός από τα πώματα φιαλών, τα αντικείμενα που παρήγοντο περιελάμβαναν σωσίβια, πλωτήρες [φλοτέρ], σημαδούρες, φόδρες καπέλλων και σόλες υποδημάτων. Ενώ αυτά τα αντικείμενα κατασκευάζονται ακόμη, η ανακάλυψις ενός τρόπου συντήξεως τριμμένου φελλού κάτω από θερμότητα και πίεσι έφερε μια μεγάλη ποικιλία νέων χρήσεων για το φελλό.
Επί παραδείγματι, η ανάπτυξις της φελλοσανίδας προμηθεύει ένα έξοχο μονωτικό υλικό τόσο για χαμηλές όσο και για συνήθεις θερμοκρασίες. Η εισαγωγή της έφερε πλήρη επανάστασι στη βιομηχανία ψυχράς αποθηκεύσεως. Ο φελλός αντικατέστησε τα πρόχειρα μονωτικά υλικά όπως το ροκανίδι, τα άχυρα, τη στάχτη και άλλα.
Η μονωτική φελλοσανίδα είναι ιδεώδης για την εξουδετέρωσι των δονήσεων των μηχανών. Οι ακουστικές φελλοσανίδες ελαττώνουν το θόρυβο στα σχολεία, στα νοσοκομεία, στα εστιατόρια, στους θαλάμους ραδιοφωνικών εκπομπών και σε άλλα μέρη. Παρενθέματα από μίγμα φελλού είναι σπουδαία στη βιομηχανία αυτοκινήτων. Σκόνη φελλού ανακατεύεται με λάδι λιναρόσπορου και απλώνεται σαν αλοιφή επάνω σε καναβάτσο ή λινάτσα για να κατασκευασθή ο φελλοτάπης, ένα δημοφιλές αδιάβροχο κάλυμμα δαπέδου. Πλακάκια φελλού, τάπητες φελλού και τούβλα φελλού χρησιμοποιούνται επίσης σε μεγάλο βαθμό για την κάλυψι δαπέδων και τοίχων.
Για ν’ αντιμετωπίσουν τη ζήτησι φελλού, η Πορτογαλία, η Ισπανία, η Αλγερία, το Μαρόκκο, η Γαλλία και η Τυνησία παράγουν πάνω από 800 εκατομμύρια πάουντς φελλού κάθε χρόνο. Οι τρόποι με τους οποίους αυτός ο εκπληκτικός φελλός εξυπηρετεί τον άνθρωπο είναι πράγματι πολλοί.