Τι Συμβαίνει με τις Φυλακές;

Σ’ ΟΛΗ τη διάρκεια της ιστορίας έχει αναγνωρισθή στις κοινωνίες το δικαίωμα να τιμωρούν το έγκλημα. Σήμερα, ο τρόπος με τον οποίον όλες σχεδόν οι χώρες τιμωρούν τα άτομα που διαπράττουν σοβαρά εγκλήματα είναι να τους περιορίζουν σε φυλακές. Μερικοί μένουν εκεί για όλη την υπόλοιπη ζωή τους.

Πόσοι άνθρωποι βλέπουν το εσωτερικό μιας φυλακής μ’ αυτόν τον τρόπο κάθε χρόνο; Μόνο στις Ηνωμένες Πολιτείες αυτό συμβαίνει σε 2.500.000 περίπου. Σε οποιαδήποτε μέρα, γύρω στους 1.250.000 περιμένουν δίκη ή εκτίουν ποινές σε φυλακές, αναμορφωτήρια, στρατόπεδα εργασίας και κλινικές, ή είναι προσωρινώς ελεύθεροι ή υπό αστυνομικήν επιτήρησι. Γι’ αυτούς φροντίζουν 120.000 περίπου άτομα. Με ποια δαπάνη για τους φορολογουμένους; Με δαπάνη ενός δισεκατομμυρίου περίπου δολλαρίων το έτος.

Στα τελευταία χρόνια, οι φυλακές σε πολλές χώρες τράβηξαν την προσοχή του κοινού λόγω στάσεων και αιματοχυσίας σε μεγάλη κλίμακα. Αυτό αληθεύει ιδιαίτερα για τις Ηνωμένες Πολιτείες, όπου οι φυλακές αντιμετωπίζουν κρίσι. Τον Σεπτέμβριο του 1971 αυτή η κρίσις ξέσπασε στις πιο αιματηρές συμπλοκές φυλακών αυτού του αιώνος.

Ο τόπος των γεγονότων ήσαν οι Επανορθωτικές Κρατικές Φυλακές στην Άττικα Νέα Υόρκη, όπου 1200 στασιασταί τρόφιμοι κρατούσαν αιχμαλώτους 38 φρουρούς και υπαλλήλους. Ύστερα από τέσσερες μέρες περισσότεροι από 1000 κυβερνητικοί στρατιώτες και εθνοφρουροί έκαμαν έφοδο εναντίον της φυλακής. Οι πυροβολισμοί που ακολούθησαν άφησαν τον τελικό απολογισμό θυμάτων: 32 φυλακισμένοι και 10 όμηροι φρουροί και υπάλληλοι νεκροί, και πάνω από 200 τρόφιμοι τραυματισμένοι. Εννέα από τους ομήρους εφονεύθησαν χωρίς πρόθεσι από σφαίρες των επιτιθεμένων αξιωματικών του νόμου.

Αφού οι φυλακές σε πολλά μέρη έχουν προβλήματα, είναι επίκαιρο να υποβάλωμε τις επόμενες ερωτήσεις: Από πού προήλθαν οι σύγχρονες φυλακές; Επιτυγχάνουν αυτό για το οποίον εσχεδιάσθησαν; Βοηθεί η ζωή της φυλακής στην αναμόρφωσι των εγκληματιών; Τι γίνεται με τα θύματα των εγκλημάτων—ποιος τα αποζημιώνει; Υπάρχει κάποιος καλύτερος τρόπος αντιμετωπίσεως των εγκλημάτων εναντίον της κοινωνίας; Θα έλθη καιρός που δεν θα χρειάζωνται πια φυλακές;

Από Πού Προήλθαν

Ίσως να εκπλαγήτε αν μάθετε ότι οι φυλακές, όπως υπάρχουν σήμερα, έχουν πρόσφατη σχετικά προέλευσι. Στους αρχαίους καιρούς υπήρχαν πολύ λίγες φυλακές. Πριν από τον δέκατο όγδοο αιώνα οι άνθρωποι συνήθως δεν φυλακίζονταν για να τιμωρηθούν για τα εγκλήματα. Μόνον τον ειδικό φταίχτη τιμωρούσαν με φυλάκισι, ίσως τον έδεναν με αλυσίδες εκεί ή τον υποχρέωναν να εργασθή σε σκληρή εργασία υπό περιορισμό, ή τον βασάνιζαν με άλλους τρόπους ενώ βρισκόταν υπό επιτήρησι.

Σε παλαιότερους χρόνους, οι φυλακές γενικά ήσαν απλώς μέρη κρατήσεως για να στεγάζουν ανθρώπους που είχαν κατηγορηθή για έγκλημα αλλά δεν είχαν ακόμη δικασθή. Μετά τη δίκη τους, καταδικάζονταν σε ποινή αν ήσαν ένοχοι. Αλλά, εκτός από λίγες εξαιρέσεις, η ποινή δεν ήταν φυλάκισις. Οι ένοχοι είτε θανατώνονταν, συνήθως με αποκεφαλισμό ή απαγχονισμό, ή υφίσταντο σωματικές ποινές, που μπορούσαν να περιλαμβάνουν μαστίγωσι, στιγματισμό με καυτό σίδερο ή ακρωτηριασμό και κατόπιν αφήνονταν ελεύθεροι.

Μερικούς εγκληματίες τους τιμωρούσαν με το να τους βάζουν σε ξύλα διαπομπεύσεως που αποτελούνταν από ένα ξύλινο σκελετό με τρύπες για τους αστραγάλους και μερικές φορές για τους καρπούς των χεριών. Σ’ αυτή τη θέσι οι ένοχοι έπρεπε να εκτεθούν σε δημόσιο εμπαιγμό για μια περίοδο χρόνου και κατόπιν τους απελευθέρωναν. Ο στύλος διαπομπεύσεως ήταν κάτι παρόμοιο, δηλαδή ήταν ένα όρθιο ξύλινο πλαίσιο στηριγμένο σ’ ένα στύλο με τρύπες για το κεφάλι και τα χέρια του ένοχου, που έμενε σε όρθια στάσι. Κι αυτό επίσης το χρησιμοποιούσαν για να τον εκθέσουν σε δημόσιο εμπαιγμό για λίγο διάστημα και κατόπιν τον απελευθέρωναν. Μερικές φορές οι εγκληματίαι καταδικάζονταν να είναι δούλοι, συχνά σε γαλέρες. Αυτές ήσαν πλοία που κινούνταν με σειρές κουπιών. Οι ένοχοι, συχνά αλυσοδεμένοι, έπρεπε να υπηρετήσουν για ένα διάστημα στα κουπιά.

Στις Ηνωμένες Πολιτείες και στην Αγγλία λίγο μετά το 1700 η θανατική ποινή εφαρμόσθηκε σε διακόσιες και πλέον διάφορες παραβάσεις. Για μικρότερα εγκλήματα οι ένοχοι υφίσταντο σωματικές ποινές, όπως είναι το μαστίγωμα, ο ακρωτηριασμός ή η τοποθέτησίς των στο ξύλο διαπομπεύσεως. Κατόπιν όμως απελευθερώνονταν. Πολύ λίγοι εξέτιαν αυτό που είναι γνωστό σήμερα ως ποινή φυλακίσεως.

Στον αρχαίο Ισραήλ, ο νόμος που δόθηκε από τον Θεό μέσω του Μωυσέως δεν έκαμε καμμιά πρόβλεψι για φυλακές. Η μόνη φορά που άτομα φυλακίζονταν προσωρινά ήταν όταν η περίπτωσις ήταν ιδιαίτερα δύσκολη και έπρεπε να αναμένουν διευκρίνισι. (Λευιτ. 24:12· Αριθμοί 15:34) Αλλά κανένας ποτέ δεν εξέτισε ποινή φυλακίσεως στις αρχές της ιστορίας του αρχαίου Ισραήλ.

Αυτοί οι αρχαίοι τρόποι με τους οποίους μεταχειρίζονταν τους εγκληματίες εσήμαιναν ότι πολύ λίγο δημόσιο χρήμα δαπανούσαν για τους κακοποιούς. Υπήρχαν πολύ λίγες φυλακές ή φύλακες που να χρειάζωνται συντήρησι.

Η Αντίληψις της Ποινής Αλλάζει

Στη διάρκεια του δεκάτου ογδόου και δεκάτου ενάτου αιώνος, άρχισαν μεταρρυθμιστικές κινήσεις για ν’ αλλάξουν τη μέθοδο μεταχειρίσεως των παραβατών του νόμου. Αυτές οι μεταρρυθμίσεις κατήργησαν βαθμιαίως τη θανατική ποινή για πολλά εγκλήματα. Στα τελευταία χρόνια, πολλές χώρες κατήργησαν τη θανατική ποινή εντελώς. Επίσης κατηργήθη βαθμιαίως και η σωματική ποινή. Οι φυλακίσεις αντικατέστησαν τη θανατική ποινή και τη σωματική τιμωρία.

Αυτό εσήμαινε ότι οι φυλακές θα έπρεπε τώρα να στεγάζουν πολλούς ανθρώπους, και μερικούς για μακρά χρονικά διαστήματα. Έτσι χρειάσθηκε να κατασκευασθούν πολλές φυλακές για να στεγάσουν αυτούς τους κακοποιούς. Μερικές που κτίσθηκαν στις Ηνωμένες Πολιτείες ωνομάσθηκαν «σωφρονιστήρια,» διότι ενόμιζαν ότι σ’ αυτές ο εγκληματίας θα σωφρονιζόταν. Έλπιζαν ότι θα είχε τον καιρό να σκεφθή καλά το έγκλημά του και να λυπηθή γι’ αυτό, ώστε να μη θέλη να κάμη άλλο έγκλημα μετά την αποφυλάκισί του.

Εν τούτοις, αυτές οι πρώτες φυλακές ήσαν συχνά θάλαμοι φρίκης. Στην αρχή τόσο οι κατάδικοι όσο και οι υπόδικοι (συμπεριλαμβανομένων των αθώων), άνδρες και γυναίκες, γέροι και νέοι, υγιείς και ασθενείς, ένοχοι για πρώτη φορά και πορωμένοι εγκληματίαι, ρίπτονταν μέσα όλοι μαζί. Οι φυλακές ήσαν συνήθως γεμάτες ζωύφια, βρώμικες και ασφυκτικά γεμάτες. Γρήγορα έγιναν κέντρα σωματικής και ηθικής εξαθλιώσεως. Το περιοδικό Δη Τζέντλεμανς Μάγκαζιν του 1759 έγραψε για μια τυπική φυλακή στην Αγγλία:

«Κατήντησε μια σχολή διαστροφής κάθε είδους. Ο αργόσχολος μαθητευόμενος, αμέσως μόλις σταλή στην επανορθωτική φυλακή, γίνεται ο σύντροφος των ληστών, των διαρρηκτών, των κλεπτών, και των περιφερόμενων πορνών, γίνεται ο μάρτυς της πιο φρικτής ασεβείας και της πιο εξαχρειωμένης ακολασίας και γενικά χάνει εκεί μέσα οποιαδήποτε καλή ιδιότητα κι αν είχε όταν τον έφεραν, καθώς και την υγεία του.»

Το 1834, ένας ανώτερος υπάλληλος ταξίδεψε στη Νήσο Νόρφολκ, μια αποικία καταδίκων σε απόστασι εννεακοσίων περίπου μιλίων βορειοδυτικώς του Σύδνεϋ της Αυστραλίας. Εστάλη εκεί για να παρηγορήση μερικούς ανθρώπους που επρόκειτο να εκτελεσθούν. Για την πείρα του έγραψε τα ακόλουθα:

«Είναι ένα αξιοσημείωτο γεγονός ότι καθώς ανέφερα τα ονόματα των ανθρώπων που επρόκειτο να πεθάνουν, ο ένας κατόπιν του άλλου, καθώς άκουαν τα ονόματά τους, έπεφταν στα γόνατά τους και ευχαριστούσαν τον Θεό διότι επρόκειτο ν’ απελευθερωθούν απ’ αυτό το φρικτό μέρος [με το να εκτελεσθούν] ενώ οι άλλοι, που δεν είχαν καταδικασθή σε θάνατο, στέκονταν άφωνοι και έκλαιγαν. Ήταν η πιο φρικτή σκηνή που είδα στη ζωή μου.»

Ως αυτόν τον εικοστό αιώνα, οι συνθήκες των φυλακών ήσαν συχνά άθλιες ακόμη και στις Ηνωμένες Πολιτείες. Ύστερα από μια επιθεώρησι φυλακών λίγο μετά το 1920, ένας ανώτερος υπάλληλος έννοιωσε τόση φρίκη για τη μεταχείρισι των φυλακισμένων, ώστε εδήλωσε: «Αντιμετωπίσαμε φρικαλεότητες.»

Έτσι, αντί να είναι μέρη κρατήσεως υποδίκων, έγιναν μέρη τιμωρίας. Ο περιορισμός, οι συνθήκες, η στάσις απέναντι στους φυλακισμένους, ήσαν όλα μια τρομερή δοκιμασία. Αλλά τα περισσότερα άτομα φαίνονταν να δέχωνται αυτή την κατάστασι ως τον καλύτερο τρόπο για ν’ αποτρέψη άλλους από του να διαπράξουν εγκλήματα, κι επίσης για ν’ αποτρέψη αυτόν που είχε φυλακισθή να διαπράξη κι άλλα εγκλήματα. Ενόμιζαν ότι ασφαλώς δεν θα ήθελε να ξαναπεράση την ίδια δοκιμασία. Αλλά λίγη ή καμμιά προσπάθεια δεν γινόταν για να αναμορφώσουν τους παραβάτες ώστε να τους κάμουν πιο χρήσιμα μέλη της κοινωνίας.

Έτσι σ’ αυτό το στάδιο μεταχειρίσεως των παραβατών του νόμου, οι φυλακές θεωρούνταν ένα θλιβερό αλλ’ αναγκαίο κακό. Όταν άλλα άτομα επέκριναν τις κακουχίες που υφίσταντο οι φυλακισμένοι, έπαιρναν συχνά τη συνηθισμένη απάντησι: «Έπρεπε να είχαν προσέξει για να μη τις υποστούν.»

Μ’ αυτές όμως τις αντιλήψεις, απεδείχθη ότι οι φυλακές υπήρξαν το καλύτερο προληπτικό μέσον για το έγκλημα; Ήσαν καλύτερες από τις προηγούμενες μεθόδους της θανατικής και σωματικής ποινής;

[Εικόνα στη σελίδα 5]

400.000—πίσω από τα σίδερα ημερησίως

Κάθε φυλακισμένος στοιχίζει $2.500 ετησίως

[Εικόνα στη σελίδα 6]

Στύλος διαπομπεύσεως· ξύλο διαπομπεύσεως