Πόθεν οι Λέξεις Προέρχονται;

Από τον ανταποκριτή του «Ξύπνα!» στη Ροδεσία

ΚΑΘΩΣ μαθαίνομε καλά μια γλώσσα, η σκέψις μας συνδέεται αναπόσπαστα με λέξεις σε τρόπο που είναι αδύνατον να διατυπώσωμε σκέψεις χωρίς να χρησιμοποιήσουμε λέξεις. Αλλά, από πού προέρχονται οι λέξεις; Πώς άρχισαν;

Εκείνοι που είναι οικείοι με τις Άγιες Γραφές γνωρίζουν ότι ο Μέγας Αρχιτέκτων της γλώσσας δεν είναι άλλος από τον Ιεχωβά Θεό. Αυτός έδωκε στον πρώτον άνδρα και τη γυναίκα την ικανότητα να μιλούν, και αργότερα, τον καιρό της οικοδομήσεως του Πύργου της Βαβέλ, έφερε σε ύπαρξι μια ποικιλία γλωσσών, που η καθεμιά είχε το δικό της λεξιλόγιο και τη δική της γραμματική. Αυτό ήταν ένας αποτελεσματικός τρόπος για να έλθη σ’ ένα άδοξο τέλος ένα σχέδιο που ανελήφθη από εχθρούς του Θεού εναντίον του σκοπού του.—Γέν. 11:1-9.

Η αμοιβαία επίδρασις μεταξύ των ποικίλων γλωσσών από τότε και η επιρροή που είχαν η μία στην άλλη αποτελούν μια συναρπαστική έρευνα.

Η Διαμόρφωσις της Αγγλικής

Όσον αφορά την Αγγλική γλώσσα, οι σύγχρονοι γλωσσολόγοι, την κατατάσσουν μεταξύ των Γερμανικών γλωσσών, εφόσον οι πρώτες της αρχές είναι στη γλώσσα των Άγγλων και των Σαξόνων που προήλθαν από το δυτικό τμήμα της Ευρώπης που έγινε η Ρωμαϊκή επαρχία της Γαλατίας. Προς το παρόν, όμως, η γλώσσα είναι ένα πραγματικό μίγμα πολλών γλωσσών. Μολονότι μεγάλο μέρος της γλώσσας προήλθε από την Ελληνική και τη Λατινική, καθώς και από την αρχική Αγγλοσαξονική, η ομιλία του ατόμου που μιλεί την Αγγλική, δυνατόν να περιέχη ίχνη της Γαλλικής, Ιταλικής, Ινδικής, Ρωσικής και Τουρκικής, για να ονομάσωμε μόνον λίγες.

Το πρώτο μέρος μιας λέξεως, που συχνά καλείται «πρόθεμα,» δυνατόν να μας δίνη μια υπόμνησι της προελεύσεώς του. Το πρόθεμα «tele-» επί παραδείγματι μπορεί να δείχνη ότι η λέξις σχηματίσθηκε από την Ελληνική «τηλε-». Έτσι έχομε «telegram» (τηλεγράφημα), που σημαίνει «κάτι γραμμένο από απόστασι», και «telescope» (τηλεσκόπιο), που σημαίνει «σκοπεύω από απόστασι.» Η λέξις «television» (τηλεόρασις) είναι νοθογενής, το πρώτο μέρος της είναι από την Ελληνική, και το δεύτερο μέρος από τη Λατινική. Βασικά, σημαίνει «δράσις από απόστασι,» πράγμα που είναι ακριβώς εκείνο που κάνομε όταν βλέπωμε σε μια συσκευή τηλεοράσεως.

«Pan-» (παν-) είναι ένα άλλο Ελληνικό πρόθεμα. Το έχομε στη λέξι «pantheon» (πάνθεον) που σημαίνει «όλοι οι θεοί.» Επίσης το έχομε στη λέξι «pandemonium» (πανδαιμόνιον). Γνωρίζετε τι σημαίνει αυτή η λέξις κατά γράμμα; «Όλοι οι δαίμονες»· και αυτό είναι εκείνο με το οποίον μοιάζει όταν γίνεται πανδαιμόνιον.

Το τελικό μέρος μιας λέξεως, ή «κατάληξις,» καθώς την ονομάζουν οι γλωσσολόγοι, συχνά μας βοηθεί ν’ αναγνωρίσωμε την προέλευσι της λέξεως. Ασφαλώς έχετε προσέξει ότι πολλές λέξεις τελειώνουν στην κατάληξι «-logy» όπως «archaeology» (αρχαιολογία), «anthropology» (ανθρωπολογία), «biology» (βιολογία) και «geology» (γεωλογία). Αφού οι Έλληνες χρησιμοποιούσαν τη λέξι λόγια για να εννοούν «ομιλία,» «συζήτησι» ή «μελέτη,» μπορούμε να ιδούμε ότι «archaeology» σημαίνει «μελέτη των αρχαίων πραγμάτων,» «anthropology» σημαίνει «μελέτη του ανθρώπου,» «biology» σημαίνει «μελέτη της ζωής,» και «geology» σημαίνει «μελέτη της γης.»

Ένας ταξιδιώτης στην Αγγλία δεν μπορεί να μη παρατηρήση ότι τα ονόματα ωρισμένων πόλεων, μεγάλων ή μικρών, έχουν την ίδια κατάληξι. Επί παραδείγματι—Chester, Chichester, Manchester και Rochester, και Bicester, Chirencester, Leicester και Worcester. Γιατί η ομοιότης; Τα ονόματα είναι λείψανα της Ρωμαϊκής κατοχής της Βρεταννίας, οπότε στρατιωτικά στρατόπεδα ήσαν εγκατεστημένα για να διατηρούν την Παξ Ρωμάνα (Ρωμαϊκή Ειρήνη.) Η Λατινική λέξις που σημαίνει «στρατόπεδο» είναι castra, από την οποία προέρχεται το σημερινό «-chester» ή «-cester». Θα παρατηρήση επίσης κανείς άλλες Αγγλικές τοπωνυμίες, ως Wigston Parva και Wigston Magna, οι οποίες πάλι δείχνουν την επίδρασι της Λατινικής στην Αγγλική γλώσσα. Αφού Parva είναι Λατινική που σημαίνει «μικρό» και Magna είναι Λατινική που σημαίνει «μεγάλο,» αυτά τα ονόματα απλώς σημαίνουν «Μικρό» Ουίγκστον και «Μεγάλο» Ουίγκστον.

Σε μερικές περιπτώσεις ονόματα ανθρώπων και τόπων έγιναν δεκτά μέσα στην Αγγλική γλώσσα για να σημαίνουν πράγματα που χρησιμοποιούμε καθημερινώς. Όταν ένας οικοδόμος χρησιμοποιή έναν πυργωτό γερανό, «derrick,» για να υψώνη υλικά στην κορυφή μιας οικοδομής, δυνατόν να μη εννοή ότι αυτή η βοηθητική μηχανή λαμβάνει το όνομά της από τον Derick, έναν Άγγλο δήμιο του δεκάτου εβδόμου αιώνος.

Για να προστατεύη τα πόδια του από το χιόνι και τη λάσπη, μια Αγγλίδα μητέρα δυνατόν να πη στον γυιο της να βάλη τις «Wellingtons.» Γιατί ένα τέτοιο παράξενο όνομα για εκείνο που άλλοι θα μπορούσαν να ονομάσουν «rubber boots,» «λαστιχένιες μπόττες;» Η λέξις προέρχεται από τον Δούκα Ουέλλιγκτον, τον περίφημο στρατηγό της Μάχης του Βατερλώ (1815) και από τον τύπο των υποδημάτων που φορούσε. Ένας Γερμανός στρατάρχης, που ήταν σύγχρονος του Δουκός Ουέλλιγκτον, ο Φον Μπλύχερ, διέφερε στα γούστα του ως προς τα υποδήματα κι έτσι έδωσε το όνομά του σ’ έναν άλλον τύπο υποδημάτων, τα «bluchers.»

Ένας σπουδαστής του ηλεκτρισμού ευθύς μαθαίνει ότι οι ηλεκτρικές μονάδες ενεργείας, το δυναμικόν, το ρεύμα και η αντίστασις προέρχονται από τα ονόματα του James Watt, ενός Σκώτου μηχανικού, του Alessandro Volta, ενός Ιταλού φυσιοδίφου, του Γάλλου επιστήμονος Ampère και του Γερμανού Georg Ohm. Αυτά είναι προσδιορισμοί που χρησιμοποιεί στους υπολογισμούς του κάθε μέρα.

Μερικές φορές προκύπτουν λέξεις από την ένωσι μερών δύο ή περισσοτέρων Αγγλικών λέξεων. Παραδείγματα τούτου είναι η Αγγλική λέξις «avionics» (από τις λέξεις «aviation electronics») και «parsec» (από τις λέξεις parallax και second), που είναι μια αστρονομική μονάς ίση προς 3,26 έτη φωτός. Άλλες λέξεις σχηματίζονται από τα απλά αρχικά γράμματα των λέξεων, αποτελώντας το μεγαλύτερο όνομα του πράγματος που προσδιορίζουν. Σημειώστε το αυτό στην περίπτωσι του RADAR (που σχηματίζεται από τη συνένωσι των αρχικών γραμμάτων των λέξεων radio detecting and ranging) και MASER (που σχηματίζεται από τα αρχικά των λέξεων microwave amplification by stimulated emission of radiation).

Στην πόλι Νιούκασλ-απόν-Τάυν, στη βορειανατολική ακτή της Αγγλίας, υπάρχει ένας δρόμος που λέγεται Two Ball Lonnen. Πώς έφθασε να δοθή αυτό το παράξενο όνομα; Η λέξις «Lonnen» («Λόννεν») είναι εύκολη, είναι μια παλαιά Αγγλική λέξις του βορείου τμήματος της χώρας που εχρησιμοποιείτο αντί της λέξεως «lane» (δρόμος.) Αλλά γιατί «Two Ball Lonnen»; Οι εκεί κάτοικοι λένε ότι τα παλαιότερα χρόνια ο δρόμος εχρησιμοποιείτο για να οδηγή σ’ ένα μεγάλο σπίτι που είχε σε κάθε πλευρά της εισόδου του έναν στύλο από τούβλα επάνω στον οποίο βρισκόταν μια μπάλλα από λαξευτή πέτρα. Επομένως, απ’ αυτό προέρχεται το ασυνήθιστο αυτό όνομα.

Ανταλλαγή Στις Γλώσσες της Αφρικής

Η ανταλλαγή στις γλώσσες, η οποία είχε μια βαθειά επίδρασι στην Αγγλική γλώσσα, ήσκησε επίσης την επιρροή της στις γλώσσες της Κεντρικής και της Νοτίου Αφρικής. Η Σισόνα, Σιμπέμπα, Σινυάνζα, Γιάο, Τουμπούκα, Ζουλού και άλλες γλώσσες της Μαλάουι, της Μοζαμβίκης, της Ροδεσίας, της Νοτίου Αφρικής και της Ζάμπιας ανήκουν στην ομάδα γλωσσών που είναι γνωστές με τα όνομα Μπαντού. Με το εμπόριο και τα ταξίδια μεταξύ αυτών των χωρών, είναι νοητό ότι θα έπρεπε να υπάρχουν ανταλλαγές μεταξύ των γλωσσών των. Ένα καλό παράδειγμα τούτου είναι η λέξις της Σινυανζικής γλώσσας, uta wa Leza, που σημαίνει «τόξον Θεού.» Εν τούτοις η Σινυανζική λέξις που σημαίνει «Θεός» είναι Mulungu, όχι Leza. Πώς, λοιπόν, η λέξις Leza έφθασε να περιλαμβάνεται σ’ αυτή τη λέξι που σημαίνει «ουράνιο τόξο;» Η απάντησις είναι ότι ο λαός που μιλεί τη Σινυανζική γλώσσα τη δανείσθηκε από εκείνους που μιλούν τη γλώσσα Σιμπέμπα της γειτονικής Ζάμπιας, οι οποίοι χρησιμοποιούν αυτή τη λέξι που σημαίνει «Θεός.»

Οι γλώσσες Μπαντού επηρεάσθηκαν επίσης από επισκέπτες που ήλθαν από το εξωτερικό. Πριν λίγους αιώνες, Πορτογάλοι ναυτικοί αποβιβάσθηκαν στη νήσο της Μοζαμβίκης και ξάπλωσαν την επιρροή των στο εσωτερικό. Δεν πέρασε πολύς καιρός και συνάντησαν ανθρώπους που μιλούσαν τη Σινυανζική γλώσσα κι έτσι αυτή η γλώσσα σήμερα φέρνει τα αλάνθαστα αποτυπώματα των Πορτογάλων. Επομένως, σήμερα έχομε στη Σινυανζική γλώσσα τις λέξεις kapitao (αρχιεργάτης), fosiko (σπίρτα), mkaju (δένδρο κάσιας), vinyo (κρασί), maora (ώρες), nsapato (παπούτσια) και malinyero (ναύτης, που μοιάζει με την Αγγλική λέξι «mariner»).

Πρέπει, όμως, κανείς να είναι προσεκτικός και να μη υποθέτη ότι όλες οι λέξεις Μπαντού που μοιάζουν στον ήχο και στο συλλαβισμό με λέξεις άλλων γλωσσών είναι μεταγραμματισμοί. Αυτό δεν συμβαίνει πάντοτε. Οποτεδήποτε συναντώνται άτομα που μιλούν τη Σινυανζική γλώσσα, η πρώτη λέξις που θα βγη από τα στόματα των είναι Moni, που είναι η φράσις του χαιρετισμού των. Η προέλευσις αυτής της λέξεως δεν έχει προσδιορισθή. Μερικοί νομίζουν ότι προέρχεται από την Αγγλική έκφρασι «good Morning,» ειδικά εφόσον προφέρεται maw-nee. Εν τούτοις, υπάρχει μια πολύ μεγάλη πιθανότης ότι μπορεί να είναι μια συναίρεσις της φράσεως της Σινυανζικής γλώσσας moyo-ni (mo-yo-nee), που σημαίνει «υγεία (ή ζωή) σε σένα.»

Το ίδιο αληθεύει και για τη Σινυανζική λέξι waulesi, που σημαίνει «ένα οκνηρό, μαλθακό και αδύνατο άτομο.» Αφού προφέρεται wa-oo-lay-see, θα μπορούσε κανείς να συμπεράνη ότι προέρχεται από την Αγγλική «lazy,» αλλ’ όχι, ακόμη κι αν έφθασε να είναι πολύ ισοδύναμος με την Αγγλική λέξι. Αυτή η λέξις προέρχεται πραγματικά από τη ρίζα le, που σημαίνει «μαλθακός,» και δίνει την ιδέα της αδυναμίας της κράσεως με το να έχη γεννηθή κανείς έτσι, και υπονοείται και μια ελαφρά μομφή.

Παράδειγμα της αλλόκοτης προελεύσεως μερικών εκφράσεων είναι η λέξις lifule, η Σινυανζική λέξις που σημαίνει «ταμπάκος». Στη Μαλάουι υπάρχει ένας ποντικός που κλείνει την τρύπα της φωλιάς του στην είσοδο ή σε κάποια απόστασι πιο μέσα και το μαλακό χώμα που χρησιμοποιείται γι’ αυτόν το σκοπό ονομάζετε chifule. Λόγω της ομοιότητάς του με αυτό το σκαμμένο χώμα που είναι μαλακό, ο «ταμπάκος» ονομάζεται lifule.

Στη Σινυανζική ένας άλλος μικρός ποντικός έχει το όνομα lidiakhwere. Το όνομα προέρχεται από τις λέξεις kudya (τρώγω) και kukwera (αναρριχώμαι), έτσι σημαίνει, κατά γράμμα, «τρώγει ενώ αναρριχάται,» φράσις που περιγράφει κατάλληλα τη συνήθεια αυτού του μικρού ζώου. Από την ίδια ρίζα kukwera προέρχεται η Σινυανζική έκφρασις kukwera mtima (είμαι ωργισμένος), που κατά γράμμα σημαίνει «η καρδιά διεγείρεται.» Η αντίθετη έκφρασις, που σημαίνει «ηρεμώ» (kutsika mtima) προέρχεται από την ιδέα της καρδιάς που «κατεβαίνει» ή επιστρέφει στη θέσι της. Αυτή η ίδια σκέψις της «καθόδου» παρατηρείται στη Σινυανζική λέξι που σημαίνει «ημέρα» (tsiku), που προέρχεται από την εντύπωσι του ηλίου που «κατεβαίνει,» κι έτσι αναφέρεται σε μια περίοδο, στο τέλος της οποίας ο ήλιος κατεβαίνει.

Τόσο στην Αγγλική όσο και στη Σινυανζική υπάρχουν λέξεις που είναι ονοματοποιημένες, δηλαδή, μιμητικές των ήχων που γίνονται από οτιδήποτε ονομάζουν. Ένα άλλο όνομα που σημαίνει το Ευρωπαϊκό πουλί, το σχοινοπούλι, επί παραδείγματι, είναι «peewit.» Αυτό μοιάζει με τη φωνή του πουλιού. Στη Σινυανζική έχομε τη λέξι chigagadagagada (θόρυβος βαδίσματος στη ζούγκλα ή επάνω σε ξηρά φύλλα) που και τα δύο είναι όμοια στον ήχο με την πράξι που περιγράφουν.

Από αυτόν τον σύντομο περίπατο μέσα στην περιοχή της ετυμολογίας μπορούμε να ιδούμε πόσο ενδιαφέρον μπορεί να είναι ένα ζήτημα. Εμπόριο, ταξίδια, κατακτήσεις και μόρφωσις—όλα άφησαν το σημάδι τους στις γλώσσες του κόσμου.