Το Παγκόσμιο Εμπορικό Κέντρον—Πρότυπον του Μέλλοντος;
ΑΝ ΟΧΙ κάτι άλλο, οι δίδυμοι πύργοι του Παγκοσμίου Εμπορικού Κέντρου είναι κολοσσιαίοι. Κάθε πύργος έχει 110 πατώματα και υψώνεται από το δρόμο 410 μέτρα στον αέρα—περισσότερο από ένα τέταρτο του μιλίου! Κυριαρχούν τελείως στον περίφημο ορίζοντα της Νέας Υόρκης.
Αλλά δεν είναι μόνο το τρομερό τους ύψος που μικραίνει τους γύρω ουρανοξύστες. Είναι επίσης και ο τερατώδης όγκος τους. Κάθε κτίριο είναι ένα τετράγωνο 63 μέτρων, δηλαδή έχει επιφάνεια περίπου 4 στρεμμάτων. Και καθώς τα κτίρια υψώνονται ολόισια, καθένα από τα 200 και πλέον πατώματα έχει επιφάνεια τεσσάρων περίπου στρεμμάτων! Υπάρχει αρκετός χώρος σε κάθε πάτωμα για πάνω από εννέα γήπεδα του μπάσκετμπωλ.
Το Παγκόσμιο Εμπορικό Κέντρο, όμως, περιλαμβάνει πολύ περισσότερα των διδύμων πύργων. Βρίσκεται σε μια περιοχή 64 στρεμμάτων στην πλευρά του Ποταμού Χάντσον στο κάτω μέρος της νήσου Μανχάτταν. Ήδη περιλαμβάνεται σ’ αυτό το συγκρότημα των $800 εκατομμυρίων το οκταώροφο κτίριο των Τελωνείων των Η. Π. Α. και το εννεαώροφο βορειοανατολικό Κτίριο της Πλατείας. Πρόκειται ακόμη να κτισθή το Νοτιοανατολικό Κτίριο της Πλατείας κι ένα ξενοδοχείο. Τελικά και τα έξη κτίρια θα βρίσκωνται γύρω από μια πλατεία 20 στρεμμάτων.
Κατά τα επίσημα εγκαίνιά του στις 4 Απριλίου 1973, το Παγκόσμιο Εμπορικό Κέντρον εστέγαζε 304 επιχειρήσεις που απασχολούσαν 7.000 άτομα. Περισσότεροι από τον διπλάσιο αυτού του αριθμού εργάζονται τώρα εκεί. Λιγώτερος από τον μισό χώρο έχει προς το παρόν διατεθή· πολλά πατώματα δεν έχουν ακόμη επιπλωθή. Η συμπλήρωσις έχει προγραμματισθή κάπου το 1975. Προφανώς 50.000 άτομα θα εργάζωνται στο Κέντρο και περίπου 80.000 τουρίστες και προσωπικό επιχειρήσεων υπολογίζεται ότι θα το επισκέπτονται καθημερινά.
Αλλά γιατί κτίσθηκε ένα τέτοιο συγκρότημα μαμούθ; Είναι πρακτικό; Είναι, όπως ισχυρίζονται, «τα κτίρια του ερχομένου 21ου αιώνος;»
Σκοπός και Κίνητρα
Το συγκρότημα κτίσθηκε ως κεντρικά γραφεία για επιχειρήσεις που αντιπροσωπεύουν κάθε αναγκαία υπηρεσία και δραστηριότητα του παγκοσμίου εμπορίου. Έτσι, εξαγωγείς, εισαγωγείς, μεταφορείς, εκτελωνισταί, διεθνείς τράπεζες και αναρίθμητες άλλες εμπορικές επιχειρήσεις μπορούν τώρα να βρεθούν κάτω από μια στέγη. Όπως υπογράμμισε ο Τζακ Τσβίκ, προϊστάμενος του Ινστιτούτου Παγκοσμίου Εμπορίου: «Όλος ο σκοπός είναι να γίνη το εμπόριο ευκολώτερο και να κάμη τους ανθρώπους ικανώτερους στον σχεδιασμό εμπορικής στρατηγικής.»
Αλλά γιατί τέτοια τεράστια κτίρια; Ο Χάρρυ Μπ. Χέλμσλεϋ, διευθυντής της εταιρίας, που διαχειρίζεται το Εμπάιρ Στέητ Μπίλντιγκ, αναμφιβόλως απεκάλυψε τον λόγο όταν είπε: «Η εικόνα του να έχωμε το υψηλότερο κτίριο είναι σπουδαίο.»
Τον Οκτωβρίου του 1970 ο βόρειος πύργος του Εμπορικού Κέντρου επεσκίασε το Εμπάιρ Στέητ επειδή έγινε το υψηλότερο κτίριο του κόσμου. Αλλ’ αυτή η διάκρισις ήταν βραχύβια. Διότι ακριβώς την περσινή άνοιξι το κτίριο Σήαρς, Ρέμπουκ και Σία, στο Σικάγο, έφθασε τα 435 μέτρα, δηλαδή, 30 μέτρα ψηλότερο από τους διδύμους πύργους.
Ο συναγωνισμός, όμως, δεν τελείωσε. Ο Χέλμσλεϋ είπε: «Κάνομε σχέδια να προσθέσουμε στο Εμπάιρ Στέητ.» Είναι ενδιαφέρον ότι πέρυσι μερικοί εργάτες στο Παγκόσμιο Εμπορικό Κέντρο έκαναν υποθέσεις σχετικά με τη φαινομενική αργοπορία για τη συμπλήρωσι του νοτίου πύργου. Μερικοί διερωτώντο αν το ύψος του μπορεί να μεγαλώση για να ξανακερδίση τη διαφορά του να είναι το υψηλότερο κτίριο στον κόσμο.
Νέα Γενεά Ουρανοξυστών
Ο παρών συναγωνισμός ουρανοξυστών υπενθυμίζει τι έγινε λίγο πριν 40 χρόνια. Το 1931, καθώς η οικονομική κρίσις χειροτέρευε, το Εμπάιρ Στέητ Μπίλντιγκ είχε φθάσει τα 375 μέτρα ξεπερνώντας το Κράυσλερ Μπίλντιγκ των 315 μέτρων. Λίγο αργότερα η κατασκευή υψηλών ουρανοξυστών σταμάτησε αφήνοντας την πόλι της Νέας Υόρκης με 17 κτίρια ψηλότερα των 180 μέτρων.
Το 1960, πάνω από 25 χρόνια αργότερα, η Νέα Υόρκη είχε ακόμη μόνο 17 κτίρια άνω των 180 μέτρων. Τότε άρχισε η ανοικοδόμησις. Το 1970, μόνο η Νέα Υόρκη είχε υπό κατασκευήν εννέα κτίρια άνω των 180 μέτρων ύψους! Τώρα η πόλις έχει τουλάχιστον σαράντα ουρανοξύστες αυτής της κατηγορίας! Το Σικάγο έχει δέκα· το Λος Άντζελες τέσσερις και μερικές άλλες πόλεις δύο ή τρεις.
Προφανώς λίγοι απ’ αυτούς τους νέους ουρανοξύστες προσπαθούν να σπάσουν το ρεκόρ. Μόνον πέντε απ’ αυτούς είναι άνω των 300 μέτρων. Γιατί, λοιπόν, να κατασκευάζωνται τόσο πολλά υψηλά κτίρια; Ο πρόεδρος ενός συνεταιρισμού εγγείων βελτιώσεων διευκρίνισε: «Ο μεγαλύτερος αριθμός ουρανοξυστών σε πυκνοκατοικημένες πόλεις είναι οικονομία.» Η γη, επί παραδείγματι, στην κάτω συνοικία της Ατλάντας πωλείται προς $150 το τετραγωνικό πόδι και όπως σημείωσε ένας επιχειρηματίας: «Τα 70 πατώματα είναι πιο παραγωγικά.»
Οι βελτιώσεις στην οικοδομική τεχνολογία είναι επίσης ένας κύριος παράγων στην επέκτασι των ουρανοξυστών. Πιο αποτελεσματικά συστήματα ανελκυστήρων εξοικονομούν εσωτερικό χώρο. Χρήσις ελαφρότερου τσιμέντου και μέθοδοι προκατασκευής υπήρξαν σημαντικά. Σκληρότεροι ατσάλινοι σκελετοί παρέχουν μεγαλύτερη ακαμψία και δύναμι. Οι δίδυμοι πύργοι του Εμπορικού Κέντρου, επί παραδείγματι, έχουν μεγαλύτερη ταλάντευσι στους ισχυρούς ανέμους 28 περίπου εκατοστά, εν συγκρίσει με τα 38 εκατοστά των παλαιοτέρων ουρανοξυστών.
Εξ αιτίας αυτών των βελτιώσεων είναι δυνατόν να γίνουν ουρανοξύστες 200 ορόφων και άνω. «Μπορούμε ν’ αρχίσωμε το επόμενο έτος την κατασκευή ενός οικοδομήματος ύψους ενός μιλίου,» λέγει ο Λ. Ε. Ρόμπερτσον, συνεταίρος της τεχνικής εταιρίας της Νέας Υόρκης που έκαμε το Παγκόσμιο Εμπορικό Κέντρον.
Έτσι, το ερώτημα δεν είναι αν ο άνθρωπος μπορή να κτίση γιγαντιαία κτιριακά συγκροτήματα κατά το υπόδειγμα του Παγκοσμίου Εμπορικού Κέντρου, αλλά μάλλον, αν το Παγκόσμιο Εμπορικό Κέντρο είναι ένα καλό υπόδειγμα για μίμησι.
Πριν, όμως, εξετάσωμε αυτό το ερώτημα, ας δούμε τι αξιοσημείωτο επίτευγμα είναι το Παγκόσμιο Εμπορικό Κέντρον.
Επαναστατική Κατασκευή
Το 1962, όταν άρχισαν να χτίζωνται νέοι ουρανοξύστες, τα νομοθετικά σώματα της Νέας Υόρκης και της Νέας Ιερσέης έδωσαν διαταγή να οικοδομηθή το Παγκόσμιο Εμπορικό Κέντρον. Όταν απεκαλύφθησαν τα σχέδια το 1964, το σχέδιο θεωρήθηκε επαναστατικό και σε μέγεθος και σε μηχανολογικές ιδέες. «Είναι μια πρωτοπορειακή προσπάθεια,» είπε ο Μάριο Σαλβαντόρι, διευθυντής του τεχνολογικού τμήματος της Αρχιτεκτονικής Σχολής του Πανεπιστημίου Κολόμπια.
Είναι αλήθεια ότι μερικές από τις τεχνικές μεθόδους είχαν ήδη εφαρμοσθή σε μερικά προηγούμενα κτίρια. Αλλά η εφαρμογή τόσων νέων τεχνικών σ’ ένα μόνο σχέδιο θεωρείται ένα τεράστιο τεχνολογικό επίτευγμα. Η προετοιμασία της κατασκευής ήταν αυτή η ίδια μια επιχείρησις που απαιτούσε ασυνήθεις τεχνικές μεθόδους.
Κτισμένο στη «Μπανιέρα»
Το είδος του εδάφους έκανε την κατασκευή ιδιαιτέρως δύσκολη. Γύρω στο 1700, η γη πάνω στην οποία βρίσκονται τώρα οι δίδυμοι πύργοι ήταν, πράγματι, κάτω από τον ποταμό Χάντσον! Το 1890, όμως επιχωματώσεις έκαμαν την περιοχή μέρος της νήσου Μανχάτταν. Έτσι, οι εκσκαφές στην περιοχή περιελάμβαναν απομάκρυνσι των «μπάζων» αρκετών γενεών, καθώς και λάσπη του ποταμού Χάντσον γεμάτη με υπόγεια εμπόδια, όπως παληές αποβάθρες και μέρη από πλοία.
Βαθύτερα από 20 μέτρα και πλέον κάτω από αυτά τα ‘μπάζα’ είναι το βραχώδες υπόστρωμα στο οποίον έπρεπε να στερεωθούν οι ουρανοξύστες. Έτσι, κατά την εκσκαφή, το πρόβλημα ήταν να μη υποστούν κάποια βλάβη οι γειτονικοί δρόμοι και τα κτίρια λόγω του ασταθούς εδάφους. Επίσης, υπήρχε το πρόβλημα του πώς να εμποδιστούν τα υπόγεια ύδατα να εισδύσουν καθώς προχωρούσε η εκσκαφή. Η λύσις ήταν «η μπανιέρα.»
Οι εργασίες στη «μπανιέρα» άρχισαν πριν ακόμη απομακρυνθούν τα 164 οικοδομήματα από την περιοχή των 14 τετραγώνων που θα κατελάμβανε το Παγκόσμιο Εμπορικό Κέντρον. Αυτή η «μπανιέρα» ήταν πελώριος τσιμεντένιος τοίχος που κατέβαινε κάτω και εστηρίζετο στο βραχώδες υπόστρωμα. Ο τοίχος εκτείνετο γύρω από το μεγαλύτερο μέρος της περιοχής της κατασκευής, που κάποτε ήταν βυθισμένη κάτω από τον ποταμό Χάντσον.
Για να κτισθή αυτός ο υπόγειος τοίχος, τα μέσα εκσκαφής έσκαβαν τμήμα—τμήμα μια τάφρο πλατειά ένα μέτρο και βαθειά έως το βραχώδες υπόστρωμα. Καθώς τα χώματα έβγαιναν από το ένα τμήμα, ένα υδαρές διάλυμα μπεντονίτη πηχτό σαν την μπιζελόσουπα διωχετεύετο μέσα στην τάφρο. Αυτό το διάλυμα εμπόδιζε το νερό του εδάφους και συγκρατούσε τις πλευρές της τάφρου ώστε το καλούπωμα δεν χρειαζόταν. Κατόπιν, προκατασκευασμένα κλουβιά ύψους 7 ορόφων από ενισχυμένο ατσάλι βυθίζονταν στο διάλυμα. Έπειτα έχυναν μπετόν στον πυθμένα της τάφρου μέσω ενός σωλήνος αναγκάζοντας το διάλυμα να βγη από την τάφρο.
Τελικά, το αποτέλεσμα ήταν ένας υπόγειος τσιμεντένιος τοίχος πλατύς ένα μέτρο που εκτείνετο 930 μέτρα γύρω από την περιοχή που επρόκειτο να εκσκαφή. Η εκσκαφή τώρα προχωρούσε μέσα στην πελώρια «μπανιέρα.» Ήταν στην πραγματικότητα ένα τετράπλευρο φράγμα. Κρατούσε το νερό έξω καθώς προχωρούσε η εκσκαφή αντί να το κρατάη μέσα όπως συμβαίνει με μια κανονική μπανιέρα. Αυτή η «μπανιέρα» ήταν τεράστια σε μέγεθος. Πάνω από 1,2 εκατομμύρια κυβικές γυάρδες υλικού έβγαλαν μέσα απ’ αυτήν και το άδειασαν στον ποταμό Χάντσον δημιουργώντας 95 στρέμματα νέας γης!
Καθώς προχωρούσε η εκσκαφή, έφθασαν στο σημείο που περνούσε ο υπόγειος σιδηρόδρομος από την περιοχή των εκσκαφών μέσα σε δύο χυτούς σιδερένιους σωλήνες. Αυτοί οι σωλήνες χρειάσθηκε να ανυψωθούν και να υποστηριχθούν καθώς το σκάψιμο συνεχιζόταν γύρω τους και από κάτω τους. Έτσι, η σιδηροδρομική συγκοινωνία γινόταν ως συνήθως, μεταφέροντας περισσότερους από 80.000 επιβάτες ημερησίως μέσω της «μπανιέρας» μολονότι η εκσκαφή συνεχιζόταν.
Τελικά οι γραμμές συγκοινωνίας επανατοποθετήθησαν κάτω από το Εμπορικό Κέντρον και τα παληά τούνελ απομακρύνθηκαν. Τον Ιούλιο του 1971 άνοιξε ο νέος σταθμός του τραίνου του Παγκοσμίου Εμπορικού Κέντρου. Επίσης υπάρχει σ’ αυτό το εξαώροφο υπόγειο ένα γκαράζ για 2.000 περίπου αυτοκίνητα, με αποβάθρες φορτηγών, περιοχές αποθηκών και χώρο για διεθνή καταστήματα και εστιατόρια.
Άλλα Χαρακτηριστικά Κατασκευής
Με τον καιρό τα θεμέλια των κτιρίων βυθίσθηκαν στο βραχώδες υπόστρωμα. Και από αυτή τη βάσι οι δίδυμοι πύργοι υψώθηκαν γρήγορα. Στην έντασι της κατασκευής κάπου 3.500 άνδρες εργάζονταν στο σχέδιο και πολλοί ακόμη εργάζονται σ’ αυτό. Το πρώτο ατσάλι για τον βόρειο πύργο τοποθετήθηκε τον Αύγουστο του 1968 κι έξη μήνες αργότερα άρχισαν τα έργα στον νότιο πύργο.
Πελώριοι γερανοί αιωρούσαν μεγάλα προκατασκευασμένα ατσάλινα πλαίσια 22 τόννων προς τη θέσι τους. Αυτά σχημάτισαν τους εξωτερικούς τοίχους των πύργων. Μόνο για να μπουν ορθοστάτες στους τοίχους χρειάσθηκαν 2,2 εκατομμύρια τετραγωνικά πόδια αλουμίνιο, τόσο όσο θα χρειαζόταν για να καλυφθούν 9.000 σπίτια. Επίσης πάνω από 600.000 τετραγωνικά πόδια τζάμια χρειάσθηκαν για τα 43.600 παράθυρα που ήσαν από το πάτωμα ως την οροφή. Αυτόματοι καθαρισταί χωρίς άνθρωπο καθαρίζουν αυτά τα παράθυρα.
Ανόμοια με τους συνηθισμένους ουρανοξύστες, που έχουν τις κολώνες υποστηρίξεως του βάρους στο εσωτερικό, οι εξωτερικοί τοίχοι των πύργων κρατούν το περισσότερο βάρος των κτιρίων. Οι μόνες εσωτερικές κολώνες είναι στο κέντρο που περιέχει τους ανελκυστήρες. Έτσι, οι όροφοι έχουν τον μεγαλύτερο δυνατό ανοικτό χώρο, ελεύθερο από κολώνες.
Ένα άλλο μοναδικό χαρακτηριστικό της κατασκευής είναι οι 102 ανελκυστήρες σε κάθε κτίριο. Στους συνηθισμένους ουρανοξύστες, οι κλωβοί των ανελκυστήρων περνούν απ’ όλα τα πατώματα. Αυτό καταναλίσκει μεγάλη επιφάνεια χώρου στους ορόφους. Στο Παγκόσμιον Εμπορικό Κέντρο κάθε κτίριο του πύργου διαιρείται σε τρεις ζώνες, και εισήχθη ένα σύστημα ανελκυστήρων τοπικό και εξπρές που συνδέονται με σημεία μεταφοράς που λέγονται «διάδρομοι του ουρανοξύστου.» Ως αποτέλεσμα, εμειώθη αισθητά ο απαιτούμενος χώρος για τους κλωβούς των ανελκυστήρων.
Αληθινά, το Παγκόσμιο Εμπορικό Κέντρο είναι τεχνολογικό θαύμα. Αλλά είναι πραγματικά ένα πρακτικό υπόδειγμα για το μέλλον;
Πόσο Επιθυμητό Είναι Πραγματικά;
Προσέξτε τι είπε ο Φ. Λ. Κοντέλλα, αντιπρόεδρος μιας αρχιτεκτονικής εταιρίας: «Το να θέσετε ένα νέο σχέδιο υψηλού κτιρίου σε μια πόλι είναι σαν να βάζετε στην πρίζα μια μεγάλη συσκευή στο σπίτι σας. Θα επηρεάση κάθε τι γύρω του.»
Το Παγκόσμιο Εμπορικό Κέντρο συγκρίνεται πράγματι με μια μεγάλη συσκευή. Αναμένεται να καταναλίσκη σύντομα περισσότερη ενέργεια απ’ όση καταναλίσκει μια πόλις 100.000 κατοίκων! Το σύστημα κλιματισμού του μόνον έχει τη φήμη του μεγαλυτέρου στον κόσμο, με το να είναι ικανό να εξυπηρετήση μια πόλι άνω των 15.000 σπιτιών. Μπορούμε να ρωτήσωμε, με πηγές ενεργείας τόσο περιορισμένες και με τη μόλυνσι του αέρος που αποτελεί ένα σοβαρό πρόβλημα, είναι πρακτικό να επιδεινώσωμε την κατάστασι με ένα τέτοιο πελώριο κτιριακό συγκρότημα;
Επίσης, υπολογίζεται ότι σύντομα το Εμπορικό Κέντρο θα χύνη 2,25 εκατομμύρια γαλλόνια ακάθαρτα νερά στον Ποταμό Χάντσον, όσα χύνει μια πόλις του μεγέθους του Ώλμπανυ της πολιτείας της Νέας Υόρκης, πρωτευούσης της πολιτείας! Εκτός αυτού, εργαζόμενοι και επισκέπται πρόκειται να δημιουργούν 50 τόννους σκουπιδιών καθημερινά. Έπειτα είναι το πρόβλημα της μετακινήσεως 130.000 ατόμων την ημέρα, μέσα και έξω μιας ήδη συνωστισμένης περιοχής της πόλεως.
Η ασφάλεια είναι ένα άλλο σοβαρό ζήτημα. Ένα πρόσφατο κύμα πυρκαϊών ουρανοξυστών τονίζει μια μεγάλη αδυναμία, όπως σημείωσε ο Άρθουρ Φ. Σάμψον, επίτροπος δημοσίων κτιρίων της Διοικήσεως Γενικών Υπηρεσιών: «Η προστασία από φωτιά σε πολύ υψηλά κτίρια είναι εξαιρετικά δύσκολη και, όπως λέγουν μερικοί, σχεδόν αδύνατη.» Πράγματι, μια καταστροφική φωτιά σε ουρανοξύστη είναι αναπόφευκτη, προλέγουν μερικοί ειδικοί.
Συγχρόνως, όμως, το Παγκόσμιο Εμπορικό Κέντρο είναι ασφαλώς ένα αξιοσημείωτο τεχνολογικό επίτευγμα, όπως και οι προσπάθειες του ανθρώπου στο διάστημα. Αλλά αμφισβητώντας την πρακτικότητά του, ο γνωστός κριτικός αστικών κατοικιών Λούις Μάμφορντ ισχυρίζεται: «Οι ουρανοξύστες οικοδομήθηκαν πάντα για λόγους διαφημίσεως και δημοσιότητος. Δεν είναι οικονομικώς υγιείς ή αποτελεσματικοί!
Είτε αυτό είναι αλήθεια είτε όχι, όταν όλα τα πράγματα εξετασθούν, οι δίδυμοι πύργοι του Εμπορικού Κέντρου δεν φαίνονται να είναι ένα επιθυμητό υπόδειγμα σύμφωνα με το οποίο να σχεδιασθούν μελλοντικά κτίρια.