Γιατί «Ξύνουν» τον Ουρανό

ΓΝΩΡΙΖΕΤΕ ποιο είναι το υψηλότερο κτίριο στην κωμόπολη ή στην πόλη σας; Στη χώρα σας; Στον κόσμο; Πιθανόν είναι ένας ουρανοξύστης. Οι ουρανοξύστες είναι τώρα ένα παγκόσμιο φαινόμενο. Τουριστικά ξενοδοχεία «ξύνουν» τους ουρανούς σε εκατοντάδες δημοφιλή παραλιακά θέρετρα. Οι πόλεις συναγωνίζονται για τη διάκριση τού να έχουν τον υψηλότερο ουρανοξύστη. Αλλά υπάρχει ένα ερώτημα που επηρεάζει όλους μας: Είναι οι ουρανοξύστες πράγματι ωφέλιμοι στον τρόπο της ζωής μας;

Για να ικανοποιήσετε την περιέργεια σας σε μια ερώτηση, πού θα περιμένατε να βρείτε το υψηλότερο κτίριο σ’ όλο τον κόσμο; Στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής; Ή πιθανόν στη Ρωσία; Στην πραγματικότητα η απάντηση είναι στον Καναδά. Είναι ο Εθνικός Καναδικός Πύργος στο Τορόντο. Με ύψος 555,4 μέτρα (1.821 πόδια), είναι η πιο υψηλή αυτοστηριζόμενη κατασκευή στον κόσμο. Αλλά, βέβαια, είναι ένας πύργος, όχι ένα κτίριο που μπορεί να κατοικηθεί. Τότε, λοιπόν, ποιο είναι το υψηλότερο κτίριο ή ουρανοξύστης στον κόσμο;

Θα πρέπει να πάμε στις Ηνωμένες Πολιτείες. Αλλά σε ποια πόλη; Μήπως στη Νέα Υόρκη; Όχι. Στο Σικάγο, όπου ο Πύργος του Σηρς φτάνει το ύψος των 443,5 μέτρων (1.454 πόδια). Αν και ξεπερνάει το Γουόρλντ Τρέηντ Σέντερ στη Νέα Υόρκη περισσότερο από 30,5 μέτρα (100 πόδια) και οι δύο αυτοί γίγαντες έχουν τον ίδιο αριθμό ορόφων—110!

Μιλώντας για ύψη, έχετε προσέξει πώς οι άνθρωποι θαυμάζουν το ύψος; Τόσο πολύ, ώστε πολλά από τα υψηλότερα κτίρια του κόσμου έχουν ειδική υπηρεσία ανελκυστήρα για τους τουρίστες. Και να μια ερώτηση για να σκεφτείτε: Εάν ο Ελισά Γκρέηβς Ότις δεν είχε εφεύρει τον πρώτο ασφαλή ανελκυστήρα το 1853, θα είχαν πρακτική αξία οι ουρανοξύστες;

Γιατί να Έχουμε Υψηλά Κτίρια;

Ο θαυμασμός του ανθρώπου για τα ύψη ανάγεται πολύ πίσω στην ιστορία. Για παράδειγμα, το αρχαιότερο ιστορικό υπόμνημα μας λέει ότι την τρίτη χιλιετηρίδα πριν από την Κοινή μας Χρονολογία οι άνθρωποι συγκεντρώθηκαν σε μια πεδιάδα στη χώρα της Σενναάρ, στη Μεσοποταμία, και είπαν: «Έλθετε, ας οικοδομήσωμεν εις εαυτούς πόλιν και πύργον, του οποίου η κορυφή να φθάνη έως του ουρανού· και ας αποκτήσωμεν εις εαυτούς όνομα, μήπως διασπαρώμεν επί του προσώπου πάσης της γης». (Γένεσις 11:1-4) Στην πραγματικότητα ήθελαν ένα πύργο που θα «έξυνε τον ουρανό»—έναν «ουράνιο» ξυστήρα! Το αποτέλεσμα ήταν ο περίφημος πύργος της Βαβέλ.

Προσέξατε το κίνητρο για την οικοδομή αυτού του αρχαίου πύργου; «Ας αποκτήσωμεν εις εαυτούς όνομα». Ναι, έφτιαξαν ένα μεγάλο οικοδόμημα για ν’ αποκτήσουν φήμη για τον εαυτό τους. Κατά κάποιο τρόπο σκέφτονταν σαν τους σύγχρονους διαφημιστές και εμπορικούς μεγαλοεπιχειρηματίες. Γιατί αυτό; Γιατί μια τάση του 20ου αιώνα είναι να σκέφτεσαι ότι ‘το μεγαλύτερο είναι το καλύτερο’—κι αν μπορέσεις να συνταυτίσεις το όνομα σου μ’ αυτό τόσο το καλύτερο.

Προσέξτε τι είπε σχετικά μ’ αυτό ο Φρανκ Γούλγουορθ, ο ιδιοκτήτης μιας διεθνούς αλυσίδας καταστημάτων σχετικά με το Κτίριο Γούλγουορθ των 60 ορόφων στην Πόλη της Νέας Υόρκης, που οικοδομήθηκε το 1913. (Με ύψος 241,60 μέτρα [792 πόδια] ήταν το υψηλότερο κτίριο στον κόσμο). «Ήθελα να οικοδομήσω κάτι μεγαλύτερο από οτιδήποτε άλλο είχε οικοδομήσει οποιοσδήποτε έμπορος. Έτσι έγινε το Κτίριο Γούλγουορθ». Συγχρόνως, έκανε ακόμη μεγαλύτερο όνομα για τον εαυτό του σαν επιχειρηματίας. Ωστόσο, το 1930 τον «πύργο» του τον ξεπέρασε στον κύκλο των ουρανοξυστών, το κτίριο Κράισλερ που είχε 77 ορόφους, και που έφτανε σε ύψος 319 μέτρων (1.046 πόδια). Η βασιλεία του Κράισλερ διακόπηκε σύντομα από μια υψηλότερη ακόμη οικοδομή, το Εμπάιρ Στέητ Μπίλντινγκ με ύψος 381,25 μέτρα (1.250 πόδια) που συμπληρώθηκε το 1931 στην Πόλη της Νέας Υόρκης.

Δύο κύριοι παράγοντες έχουν επηρεάσει την παγκόσμια αύξηση των ουρανοξυστών: η επιθυμία των ανθρώπων να εκμεταλλευθούν όσο γίνεται περισσότερο τον περιορισμένο εδαφικό χώρο· και σε μερικές περιπτώσεις την ψυχολογική ανάγκη αυτών που τα χρηματοδοτούν να δοξάσουν τον εαυτό τους. Όπως είπε ο συγγραφέας Τζέημς Κ. Γκίμπλιν: «Τα σχέδια των ουρανοξυστών στη Νέα Υόρκη επηρεάστηκαν επίσης από τις φιλοδοξίες και τις επιθυμίες των ανθρώπων εκείνων που χρηματοδότησαν αυτά τα κτίρια. Οι κτηματομεσίτες, οι βιομήχανοι, και οι έμποροι ήθελαν να ταυτίσουν το όνομα τους με μεγαλοπρεπή κτίρια που θα διακήρυτταν τον πλούτο και τη δύναμη τους σε όσους θα τα έβλεπαν».

Τι Ενέπνευσε τους Αρχιτέκτονες;

Από πού εμπνεύστηκαν οι σύγχρονοι αρχιτέκτονες; Ο Κύριος Γκίμπλιν συνεχίζει: «Νόμισαν ότι ο καλύτερος τρόπος για να ικανοποιήσουν τους πελάτες τους ήταν να δανειστούν ιδέες σχεδίων για τους ουρανοξύστες τους από τους ναούς των αρχαίων Ελλήνων και Ρωμαίων, και από τους μεγάλους καθεδρικούς Γοτθικούς ναούς της Δυτικής Ευρώπης. Εκείνα τα οικοδομήματα είχαν οικοδομηθεί σαν μνημεία για τους αυτοκράτορες ή τους θεούς· και γιατί να μην τα χρησιμοποιήσουν σαν πρότυπα για μνημεία ουρανοξύστες των εκατομμυριούχων του 20ου αιώνα;»

Είναι περίεργο ότι πολλοί σύγχρονοι ουρανοξύστες έχουν ονομαστεί καθεδρικοί ναοί. Για παράδειγμα, το Κτίριο Γούλγουορθ, ένα εξαιρετικό παράδειγμα σύγχρονης Γοτθικής αρχιτεκτονικής, ονομάστηκε από έναν κληρικό, ο Καθεδρικός Ναός του Εμπορίου. Ο ουρανοξύστης του Πανεπιστημίου του Πίτσμπουργκ που είναι επίσης Γοτθικού ρυθμού, είναι γνωστός σαν ο Καθεδρικός Ναός της Μάθησης. Και ο συγγραφέας Γκίμπλιν προτείνει ότι ο ουρανοξύστης της εφημερίδας Σικάγο Τρίμπιουν θα μπορούσε σωστά να ονομαστεί ο Καθεδρικός Ναός της Δημοσιογραφίας.

Πού Ήταν ο Πρώτος Σύγχρονος Ουρανοξύστης;

Πού και πότε οικοδομήθηκε ο πρώτος σύγχρονος ουρανοξύστης; Μια και ο πιο γνωστός ορίζοντας ουρανοξυστών είναι το Μανχάτταν, θα ήταν φυσικό να σκεφτούμε ότι η Νέα Υόρκη ήταν η πρώτη πόλη που είχε ουρανοξύστη. Ωστόσο, υπάρχουν τρεις Βορειοαμερικανικές πόλεις που ανταγωνίζονται γι’ αυτήν την «διάκριση»—η Νέα Υόρκη, το Σικάγο και η Μιννεάπολη. Ποια μπορεί σωστά να διεκδικήσει το διάδημα;

Αν ο ορισμός του ουρανοξύστη σήμαινε οποιοδήποτε κτίριο ύψους πάνω από δέκα πατώματα, τότε η Νέα Υόρκη θα κέρδιζε με το Κτίριο Εκουίταμπλ Λάιφ Ασσούρανς Σοσάητυ, που οικοδομήθηκε στη διάρκεια του 1868-70. Αλλά, για τους αρχιτέκτονες και τους μηχανικούς, ένας ουρανοξύστης δεν είναι απλώς ένα κτίριο που «ξύνει τον ουρανό». Ο πραγματικός ουρανοξύστης βασίζεται σ’ ένα σκελετό από σίδερο ή ατσάλι, που ήταν το επαναστατικό νέο σχέδιο του 19ου αιώνα. Αυτό επέτρεπε στα κτίρια να μπορούν να διατηρούν μεγάλο ύψος και βάρος. Επομένως, ποια πόλη κερδίζει το βραβείο;

Η αυθεντική απάντηση έχει δοθεί στο βιβλίο Σπέης, Τάιμ εντ Αρκιτέκτσουρ από τον Ελβετό ιστορικό τέχνης Ζήγκφριντ Γκίντιον: «Είναι πολύ καλά γνωστό ότι ο πρώτος ουρανοξύστης που οικοδομήθηκε . . . με τις σύγχρονες αρχές κατασκευής ήταν το δεκαώροφο κτίριο της Χομ Ινσούρανς Κόμπανυ του Σικάγου (1883-85)». Ναι, το Σικάγο ήταν η πρώτη πόλη που είχε ένα γνήσιο ουρανοξύστη.

Τώρα φαίνεται ότι υπάρχει ένας μακροχρόνιος ανταγωνισμός ανάμεσα στο Σικάγο και τη Νέα Υόρκη ως προς το ποια θα έχει το υψηλότερο κτίριο στον κόσμο. Για πολύ καιρό, η Νέα Υόρκη είχε αυτή τη διάκριση. Μετά το 1974 την έχασε από το Μέγαρο του Σηρς στο Σικάγο. Αλλά για πόσο καιρό; Μήπως κάποιος θα χρηματοδοτήσει την κατασκευή ενός ακόμη υψηλότερου ουρανοξύστη στη Νέα Υόρκη; Αν ναι, ποιο θα είναι το κίνητρο; Άραγε θα ωφελήσει τη Νέα Υόρκη ένας ακόμη ουρανοξύστης;

Είναι οι Ουρανοξύστες Ωφέλιμοι στον Άνθρωπο;

Αυτό οδηγεί σε περισσότερες σημαντικές ερωτήσεις. Οι ουρανοξύστες και τα υψηλά κτίρια ευνοούν πράγματι τον κοινό άνθρωπο; Μήπως συμβάλλει στις καλές σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων, το να έχουμε τόσους πολλούς ανθρώπους συνωστισμένους σε τόσο περιορισμένη έκταση; Και τι θα πούμε για τη δημόσια συγκοινωνία και τις εγκαταστάσεις υγιεινής της πόλης; Οι κίνδυνοι πυρκαγιάς είναι ένας άλλος παράγοντας που πρέπει να ληφθεί υπόψη.

Σοβαρές αμφιβολίες έχουν εγερθεί για την αποτελεσματικότητα των ουρανοξυστών, ιδιαίτερα από άτομα που ενδιαφέρονται για την απειλή στο περιβάλλον και την οικολογία. Ο Λούις Μάμφορντ είπε: «Στην πραγματικότητα, ο ουρανοξύστης, από την αρχή ως τώρα, υπήρξε ένα μεγάλο εμπόδιο στον νοήμονα σχεδιασμό της πόλης και της αρχιτεκτονικής προόδου. Ο κυριότερος σκοπός του υπήρξε να κατακλύσει το χώρο για ιδιωτικό οικονομικό όφελος, χωρίς ενδιαφέρον για τη βλάβη που θα έφερνε αυτό στην κοινότητα, και για να παράσχει ένα δαπανηρό μέσο δημοσιότητας και διαφήμισης». Έτσι είναι δικαιολογημένη η ερώτηση, Γιατί «ξύνουν» τον ουρανό;

[Εικόνα στη σελίδα 26]

Δύο πρώην παγκόσμιοι τιτλούχοι—το Κτίριο Γούλγουορθ με 60 ορόφους (1913) και το Γουόρλντ Τρέηντ Σέντερ με 110 ορόφους (1970), στην πόλη της Νέας Υόρκης