Το Περσικό Μοναδικό Χειροποίητο Χαλί

ΤΑ ΕΥΚΙΝΗΤΑ δάχτυλα της Αμιρά κινούνται επιδέξια, δένοντας τον έναν κόμπο μετά τον άλλον. Δένει πενταπλάσιους κόμπους επιτήδεια σε χώρο μιας τετραγωνικής ίντσας. Αυτό το χαλί μεγέθους επτά επί πέντε πόδια θα χρειασθή πάνω από 2.500 ώρες εργασίας για να τελειώση. Κοπιαστική εργασία πράγματι. Αλλ’ είναι εργασία που αμείβεται από ένα προϊόν θαυμάσιο καθ’ όλα.

Τα Περσικά χαλιά είναι υπερβολικά στολισμένα με σχέδια, με αφθονία από άνθη, φύλλα, κλήματα, πουλιά και ζώα που έχουν επεξεργασθή στο σχέδιο. Η Αμιρά, καθισμένη σ’ έναν ξύλινο πάγκο, δένει τους κόμπους γρήγορα και με ακρίβεια που είναι καταπληκτική. Τα δάχτυλά της φαίνονται να γνωρίζουν το σχέδιο, γιατί τον μισό καιρό τα μάτια της δεν είναι επάνω στη δουλειά της. Αγύμναστα μάτια προσπαθούν ματαίως να παρακολουθήσουν τα στριφογυρίσματα που κάνουν τα μικρά της δάχτυλα.

Μια Οικογενειακή Υπόθεσις

Η Αμιρά μεγάλωσε γύρω από τον οικογενειακό αργαλειό. Όταν ήταν έξη ετών τύλιγε στριμμένο νήμα και το έδινε στις μεγαλύτερες αδελφές της, οι οποίες έκαναν την πραγματική ύφανσι. Έπειτα έμαθε να χτυπά τις σειρές των κόμπων αφού πρώτα έρριχναν κατά πλάτος του αργαλειού τις κλωστές του υφαδιού. Η πρώτη πραγματική ύφανσι που έκανε ήταν επάνω στις πλατειές κεντρικές επιφάνειες με το ίδιο χρώμα. Με τον καιρό έμαθε σιγά σιγά να χειρίζεται περίπλοκα σχέδια. Τα γωνιακά και ακρινά σχέδια είναι τα πιο περίπλοκα και ήσαν η τελική δοκιμή της επιδεξιότητός της.

Όταν πανδρεύθηκε σε ηλικία δεκαέξη ετών, η Αμιρά ήταν ήδη μια τελειοποιημένη υφάντρια. Και όπως συμβαίνει με πολλά κορίτσια του Ιράν, είχε τον δικό της αργαλειό. Τώρα εκπαιδεύει τα παιδιά της σ’ αυτή την Περσική τέχνη. Αυτό δεν σημαίνει ότι μόνον κορίτσια υφαίνουν. Υπάρχουν επίσης πολλοί νέοι, που είναι άριστοι υφανταί.

Ο σύζυγος της Αμιρά χειρίζεται το εμπορικό μέρος της κατασκευής των χαλιών. Οι πελάται τού προμηνύουν υλικό και, σε αντάλλαγμα, λαμβάνουν ένα τελειωμένο χαλί. Πρέπει, όμως, να περιμένουν μερικούς μήνες για να το έχουν. Αλλ’ όταν το παίρνουν, είναι ένα χαλί με ωραίο σχέδιο, με αρμονικά χρώματα και θαυμάσια ύφανσι. Και είναι μοναδικό, αφού τέτοια προϊόντα ανθρωπίνων χειρών δεν έχουν ποτέ το όμοιό τους.

Στο Ιράν, που καλείται ακόμα Περσία από μερικούς, η ύφανσις χαλιών παραμένει κυρίως μια οικογενειακή υπόθεσις. Η τέχνη διαδίδεται από γενεά σε γενεά.

Ο Αργαλειός και η Ύφανσις

Ο αργαλειός αποτελείται από δύο παράλληλους δοκούς, οι οποίοι είναι ελαφροί ή βαρείς ανάλογα με το βάρος του υλικού και από δύο πλάγιους δοκούς. Οι βαμβακερές κλωστές του στημονιού τεντώνονται μεταξύ του υψηλότερου και του χαμηλότερου των πλαγίων δοκών. Όσο πιο κοντά είναι οι κλωστές του στημονιού, τόσο πιο ωραίο θα γίνη το χαλί. Στερεωμένα επάνω στον υψηλότερο δοκό του στημονιού κρέμονται τα καρούλια με πολύχρωμα νήματα. Το σχεδιάγραμμα του χαλιού είναι μπροστά στους υφαντάς, δείχνοντας το σχέδιο που πρέπει να επιτευχθή δένοντας με το χέρι τον έναν κόμπο μετά τον άλλον.

Δύο βασικοί τρόποι υφάνσεως χρησιμοποιούνται για χαλιά υψηλής ποιότητος. Ο ένας χρησιμοποιεί τον κόμπο που καλείται Σεχνά ή Περσικός κόμπος. Αυτός ο κόμπος παράγει μια πυκνή, ωραία, βελουδένια επιφάνεια. Ο άλλος χρησιμοποιεί τον Γκιορντές ή Τουρκικό κόμπο.

Όταν συμπληρωθή μια σειρά κόμπων, τα νήματα του υφαδικού περνώνται κατά πλάτος του χαλιού. Αυτά τα κτυπούν μ’ ένα χτένι για να δώσουν στο υφαντό δύναμι και στερεότητα. Τα κλωνιά των κόμπων κόπτονται έπειτα στο επίπεδο του χαλιού.

Ιστορία

Λίγα είναι γνωστά σχετικά με τις αρχές της αρχαίας Περσικής τέχνης της υφάνσεως χαλιών. Κατά τον δέκατο πέμπτο και δέκατον έκτον αιώνα έφθασε στο καλλιτεχνικό της ύφος. Τα λίγα αριστουργήματα εκείνων των δύο αιώνων, που παραμένουν, βρίσκονται σε μουσεία. Πριν από λίγα χρόνια ανεφέρθη ότι ένα Περσικό μεταξωτό σπάνιο χαλί του δεκάτου έκτου αιώνος πουλήθηκε σ’ ένα μουσείο των Ηνωμένων Πολιτειών για «600.000 δολλάρια περίπου.»

Μετά τον δέκατον έκτο αιώνα, η Περσική κατασκευή χαλιών περιήλθε σε παρακμή. Η τέχνη της κατασκευής χαλιών καλής ποιότητος σχεδόν εξαφανίσθηκε. Στη διάρκεια του δευτέρου ημίσεος του δεκάτου ενάτου αιώνος και στις αρχές του εικοστού αιώνος, επήλθε περισσότερη χειροτέρευσις όταν η βιομηχανία χαλιών έγινε εμπορική εκμετάλλευσις. Στα πρόσφατα χρόνια, εν τούτοις, έχουν γίνει βήματα να εξουδετερώσουν αυτή την τάσι.

Το 1936 η κυβέρνησις του Ιράν ωργάνωσε μια Εταιρία για να προστατεύση τον ποιοτικό τύπο των Περσικών χαλιών και να προαγάγη την εξαγωγή των. Μέχρι τώρα, 15.000 αργαλειοί λειτουργούν σε όλα τα μέρη της χώρας με 20.000 άριστους τεχνίτες. Άνοιξαν σχολές που διδάσκουν το σχέδιο, τον χρωματισμό και την ύφανσι των χαλιών. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα χαλιά καλυτέρας ποιότητος.

Μια Επένδυσις

Τα Περσικά χαλιά υψηλής ποιότητος θεωρούνται από πολλά άτομα ως μια καλή επένδυσις. Αυτό αληθεύει για τα παλαιά χαλιά, τα οποία έχουν αυξηθή αλματωδώς σε αξία. Η Κεϊχάν, μια Αγγλική εφημερις της Τεχεράνης, της 4ης Ιουνίου 1973, ανέφερε: «Η περιωρισμένη ποσότης παλαιών εξαγώγιμων χαλιών έχει προκαλέσει την άνοδο των τιμών μέχρις 60 τοις εκατό και η τάσις φαίνεται να συνεχίζεται.»

Τα καινούργια χαλιά έχουν επίσης πραγματική αξία. Όταν ένας κατασκευαστής χαλιών χρειάζεται ένα Τραπεζιτικό δάνειο, πηγαίνει ένα προσφάτως τελειωμένο χαλί στην Τράπεζα. Το δάνειό του θα εξαρτηθή από την ποιότητα του χαλιού, το οποίον κρατείται από την τράπεζα ως εγγύησις πληρωμής.

Ίσως να φανή περίεργο σε μερικούς το ότι κατά καιρούς μεταχειρίζονται αυτά τα υπέροχα χαλιά με φαινομενική απερισκεψία. Απλώνουν τα χαλιά σε παρόδους για να τα πατήσουν οι περαστικοί, να περάσουν από πάνω τους ποδήλατα, κάρρα ακόμη και αυτοκίνητα! Αλλ’ ο ιδιοκτήτης δεν θεωρεί μια τέτοια μεταχείρισι σαν να καταστρέφη το χαλί. Το κάνει να φαίνεται παλαιότερο και αυξάνει την «αξία» του! Εξαγωγείς στην Τεχεράνη στέλλουν αντιπροσώπους στα χωριά για να βρουν «παλαιά» χαλιά.

Ανόμοια με τα περισσότερα σύγχρονα χαλιά, το χνούδι του Ανατολικού Περσικού χαλιού είναι σε γωνία 45 μοιρών έτσι που η διαρκής χρήσις καλυτερεύει τα χρώματά του και αποτρέπει την καταστροφή. Στην πραγματικότητα, το φως και η ατμόσφαιρα απαλύνουν τα χρώματα. Ένα μοναδικό χαλί πράγματι.

Χαλιά από τις πόλεις Κασάν, Μασάδ και Ταμπρίζ του Ισπαχάν θεωρούνται από μερικούς ως τα καλύτερα. Αλλ’ ακόμη κι εκείνα που έχουν υφανθή στο ίδιο μέρος ποικίλλουν σε ποιότητα, ωραιότητα και αξία. Έτσι, ένα άτομο θα κάμη καλά να εξετάση προσεκτικά κάθε χαλί που σχεδιάζει ν’ αγοράση.

Ιδού λίγες υποβοηθητικές παρατηρήσεις. Ένα καλό χαλί, αν είναι καινούργιο, είναι πάντοτε δύσκαμπτο. Τα άκρα όταν διπλωθούν πρέπει να συναντώνται ομαλώς. Τα χρώματα πρέπει να είναι σταθερά· ιδιαίτερα είναι φρόνιμο να εξετάση κανείς το άσπρο κράσπεδο για κανένα στίγμα. Ένα υψηλής ποιότητος χαλί μπορεί επίσης να εξετασθή από την πίσω πλευρά. Κρατώντας το στο φως, μπορεί κανείς να διακρίνη αν οι βασικές βελονιές είναι γερές. Ο αριθμός των κόμβων κατά τετραγωνική ίντσα και το σφίξιμο του μαλλιού είναι σπουδαία επίσης.

Ασφαλώς, εκείνος που αποκτά ένα καλής ποιότητος χειροποίητο Περσικό χαλί αποκτά ένα πράγμα που έχει διαρκή αξία και ομορφιά.