Η Πείνα Ερημώνει την Αφρική
ΠΕΙΝΑ—η φοβερή αυτή πληγή—ερημώνει τώρα έναν πελώριο τομέα της Αφρικής. Πόσο ακριβώς μέρος της ηπείρου έχει προσβληθή είναι δύσκολο για μη Αφρικανούς να φαντασθούν.
Πάρτε τον χάρτη της Αφρικής. Βάλτε το δάχτυλό σας στο δυτικώτερο σημείο της καμπής, στις χώρες της Σενεγάλης και Μαυριτανίας. Έπειτα κινήστε το ανατολικά κάτω από την Έρημο Σαχάρα, μέσα από το Μάλι, Άνω Βόλτα, Νίγηρα και Τσαντ. Έχετε καλύψει ακριβώς πάνω από 2.000 μίλια—αυτό που ονομάζεται Σαχέλιος περιοχή και κατοικείται από 25 και πλέον εκατομμύρια άτομα. Επί πέντε χρόνια μεγάλο μέρος αυτής της περιοχής μαστίζεται από την πιο σοβαρή πείνα που θυμούνται όσοι ζουν.
Τώρα πηδήστε πάνω από το Σουδάν στην Αιθιοπία. Εδώ επίσης δύο πυκνοκατωκημένες επαρχίες βρίσκονται στο μέσον σοβαράς ξηρασίας και υποσιτισμού. Ναι, από τα ανατολικά ως τα δυτικά, η βόρειος Αφρική ερημώνεται από πείνα. Μολονότι μερικές εκθέσεις από την Αφρική είναι υπερβολικές, παραμένει το γεγονός ότι οι συνθήκες είναι σοβαρές.
Συνθήκες στη Σαχέλιο Ζώνη
Στη Σαχέλιο περιοχή η θερμοκρασία την ημέρα είναι συνήθως 46 βαθμοί Κελσίου υπό σκιάν. Τέτοια φλογερή ζέστη χωρίς την ωφέλιμη βροχή στον κατάλληλο καιρό έχει κάμει την κάποτε ημιεύφορο γη άγονη. Τα λίγα γεννήματα που καταφέρνουν να δέσουν στην τρομερή ζέστη είναι καχεκτικά και μαραζωμένα. Τα δένδρα στέκουν σαν ξεροί και εύθραυστοι σκελετοί. Εκεί όταν κάποτε υπήρχαν λιβάδια, τώρα είναι η έρημος.
Τα ποτάμια έγιναν άμμος. Τα ποτιστικά ρέματα δεν είναι πια παρά μολυσμένοι λασπόλακκοι. Μέχρι 80 τοις εκατό των ζώων—χιλιάδες βόδια, κατσίκια, πρόβατα και καμήλες—εξασθένησαν και σωριάστηκαν νεκρά στη ξερή και ραγισμένη γη.
Η πιο συντριπτική βλάβη, όμως, έγινε στους ανθρώπους. Το τελευταίο καλοκαίρι οι αρμόδιοι υπελόγισαν ότι αν δεν έρθη βροχή ή αν οι μεγάλες ποσότητες τροφίμων πάψουν να προσφέρωνται από τα έξω έθνη, κάπου 6 εκατομμύρια άτομα θα πεθάνουν. Μια καταστροφή τέτοιων διαστάσεων φαίνεται να έχη αποτραπή, τουλάχιστον προς το παρόν. Ο ακριβής αριθμός ατόμων που έχουν πεθάνει είναι άγνωστος, αν και μερικοί υπολογισμοί αναφέρουν ανείπωτες χιλιάδες χαμένων.
Αναρίθμητοι παράγοντες κάνουν δύσκολο τον υπολογισμό του ακριβούς αριθμού θανάτων. Πολλά από τα θύματα είναι νομάδες, που ζουν και πεθαίνουν στην έρημο, μακρυά από τα κατοικημένα κέντρα. Έπειτα, οι θάνατοι αποδίδονται συχνά σε αρρώστιες που γίνονται θανατηφόρες λόγω ελλείψεως τροφής, παρά από την πείνα.
Τόσο σοβαρή έχει γίνει η κατάστασις στην έρημο περιοχή, ώστε μερικές φυλές στο Τσαντ παρεκάλεσαν να μη εμβολιασθούν κατά της διφθερίτιδος. Γιατί; Οι άνδρες της φυλής δικαιολόγησαν ότι ο θάνατος από την αρρώστια θα είναι συντομώτερος παρά από την πείνα. Η σοβαρότης της καταστάσεως φαίνεται επίσης από αναφορές των βοσκών που στέρησαν τον εαυτό τους από νερό και γάλα ώστε τα μοσχάρια να έχουν κάποια δυνατότητα να επιζήσουν. Σε κάποιο σημείο, ακόμη και οι πολύτιμες καμήλες αναφέρεται ότι τρυπήθηκαν για το απόθεμα νερού που έχουν. Άλλοι νομάδες λέγεται ότι έστιψαν την κοπριά για την υγρασία της.
Τα σοβαρά αποτελέσματα της πείνας είναι ιδιαίτερα εμφανή στα νεαρά άτομα και τους ηλικιωμένους. Εργάτες της υπηρεσίας περιθάλψεως μιλούν για παιδιά παραμορφωμένα από την πείνα και συχνά τόσο αδύνατα που δεν μπορούν να περιμένουν στην ουρά για τη σούπα του συσσιτίου.
Η Πείνα της Αιθιοπίας
Εκθέσεις για έλλειψι τροφίμων εμφανίσθηκαν πιο αραιά από την Αιθιοπία, αλλά η εικόνα δεν είναι λιγώτερο φρικαλέα απ’ ό,τι στη Δυτική Αφρική. Μεταξύ Απριλίου και Αυγούστου 1972, μια έκθεσις του ΟΗΕ αναφέρει για 100.000 περίπου νεκρούς στην Αιθιοπία. Μερικοί εμπειρογνώμονες ισχυρίζονται ότι ο αριθμός ήταν πολύ μεγαλύτερος, στην πραγματικότητα.
Όπως κι’ αν έχη το πράγμα, αμέτρητοι άλλοι έχουν πεθάνει από τότε. Μόνο σε 13 κέντρα βοηθείας που βρίσκονται σε μια επαρχία, αναφέρεται προσφάτως ότι 700 έως 1.000 άτομα πεθαίνουν κάθε εβδομάδα. Και λέγει ένας που εργάζεται σ’ ένα κέντρο: «Αν αυτοί οι άνθρωποι πεθαίνουν με τέτοιο γρήγορο ρυθμό, τότε πρέπει να είμεθα απόλυτα βέβαιοι ότι πεθαίνουν κατά εκατοντάδες, αν όχι χιλιάδες στην ύπαιθρο.»
Μια έκθεσι από πρώτο χέρι της καταστάσεως στα κέντρα βοηθείας δίνει ο Τζόναθαν Ντίμπλεμπυ και δημοσιεύθηκε στο έντυπο Δη Γκαρντιάν. Περιγράφει «απελπιστικές εικόνες»:
«Ένα μωρό θηλάζει απελπισμένα το ξηραμένο στήθος της πεινασμένης μητέρας του· μια γυναίκα, που έπαθε δυσεντερία, προσπαθεί αλλά δεν τα καταφέρνει να σταθή έξω από το καταφύγιό της, ώσπου έχασε τις αισθήσεις της· ένα αγόρι 12 περίπου χρόνων, με χέρια και πόδια σαν σπιρτόξυλα, αγωνίζεται να μεταφέρη ένα κουβά νερό όχι βαρύτερο από ένα κιλό· ένα άλλο κουνά το κεφάλι του μισοπεθαμένου πατέρα του—όπου και να γυρίσαμε, τα ίδια απελπισμένα μάτια.»
Τόσο απελπιστική έχει γίνει η κατάστασις, ώστε ένας βοηθός ιατρού στο στρατόπεδο της Κεμπολίσια λέγει: «Αν συμβή άλλη μια καταστροφή της σοδειάς, νομίζω ότι θα έχωμε μια μαζική καταστροφή μπροστά μας.»
Τι Προκάλεσε την Πείνα;
Αλλά γιατί υπάρχουν αυτές οι καταστάσεις στη Δυτική Αφρική και την Αιθιοπία; Η άμεση κυρία αιτία είναι, βέβαια, η έλλειψις κατάλληλης βροχοπτώσεως.
Η Σαχέλιος περιοχή είναι τώρα στο έκτο έτος της χωρίς την ουσιώδη υγρασία. Η ξηρασία έχει μονιμοποιηθή εκεί, δημιουργώντας ένα φαύλο κύκλο. Όσο το χώμα γίνεται θερμότερο τόσο ξηραίνεται και γίνεται σκόνη. Η ανάλογη υγρασία λιγοστεύει, και αυτό με τη σειρά του εμποδίζει το σχηματισμό νεφών βροχής. Το αποτέλεσμα είναι να υπάρχη μεγαλύτερη ζέστη κι’ έτσι ο κύκλος συνεχίζεται. Μεγάλα ποτάμια, που αποτελούν φυσικούς φραγμούς στην επέκτασι της ερήμου, ξηραίνονται τότε και το αποτέλεσμα είναι η Έρημος Σαχάρα να προχωρή τώρα προς τα νότια κάθε χρόνο.
Υπήρξαν μερικές ελαφρές διακοπές του κύκλου της ξηρασίας. Αλλ’ όμως δεν ήσαν αρκετές για να βοηθήσουν ουσιαστικά. Μετά από μια σύντομη βροχή, οι αγρότες μπορεί να φύτευαν κεχρί, αραβοσίταρο ή φυστίκια, αλλά ο ήλιος εμάραινε τα φυτά. Την τελευταία εποχή μερικοί χωρικοί έσπειραν τρεις ή τέσσερις φορές ύστερα από μια ορμητική βροχή. Λόγω, όμως, ελλείψεως συνεχούς υγρασίας, λίγα απ’ αυτά τα φυτά μπόρεσαν ν’ αναπτυχθούν.
Ο κύκλος της ξηρασίας κρατήθηκε σε κίνησι και με άλλους τρόπους—από τον άνθρωπο. Στον καιρό της ξηρασίας μερικοί αγρότες, από πείνα και απελπισία έφαγαν τους σπόρους που είχαν φυλάξει για το ερχόμενο έτος. Ένας διπλωμάτης από την περιοχή σχολίασε την ασυνήθιστη αυτή πράξι: «Στη χώρα μου, ο αγρότης φυλάει το σπόρο του θρησκευτικά. Χρόνο με το χρόνο, διαλέγει τους καλύτερους σπόρους της σοδειάς και τους φυλάει για σπόρο. Αλλά εφέτος, τρώνε το σπόρο. Δεν το ξαναείδα αυτό στη ζωή μου.» Όταν φαγωθή ο σπόρος, δεν υπάρχει τίποτε να φυτευθή το ερχόμενο έτος, έστω κι’ αν υπάρχουν συνθήκες αναπτύξεως.
Οι άνθρωποι επιδείνωσαν τη Σαχέλιο ξηρασία μ’ έναν άλλο τρόπο—με την υπερβοσκή. Στις αρχές της δεκαετίας του 1960, όταν εφαίνετο ότι υπήρχε άφθονη τροφή για τα κατοικίδια ζώα, οι κτηνοτρόφοι ενεθαρρύνοντο να τρέφουν πολύ περισσότερα ζώα απ’ όσα οι βοσκότοποι μπορούσαν πλήρως να θρέψουν. Αυτά ήσαν συχνά πολύ ρωμαλέα ζώα, ειδικά μπολιασμένα ν’ αντιδρούν στις αρρώστιες. Έπειτα, όταν η βροχή δεν έπεσε για μερικά χρόνια, οι άνθρωποι κινήθηκαν νοτιώτερα μ’ αυτά τα μεγάλα κοπάδια εκεί όπου υπήρχε ακόμη νερό και βοσκή. Μεγάλες εκτάσεις εύφορης γης απογυμνώθηκαν έτσι σιγά, αλλά τελειωτικά, από κάθε βλάστησι.
Προβλήματα στο Ζήτημα της Βοηθείας
Ο τρόπος που αυτή η πείνα αναπτύχθηκε συνετέλεσε επίσης στη σοβαρότητά της. Οι σοβαρές συνθήκες της πείνας ήλθαν σιγά σιγά. Ανόμοια με μερικές ελλείψεις τροφίμων της συγχρόνου εποχής, από αυτήν έλειπε κάποιος «εντυπωσιακός» χαρακτήρας. Ο υπόλοιπος κόσμος, έτσι, δεν γνώριζε τι συνέβαινε στην πληγείσα περιοχή. Έτσι, η βοήθεια εμφανίσθηκε αργά.
Προφανώς οι αρμόδιοι στις ίδιες τις χώρες δεν είχαν πλήρως κατανοήσει το μέγεθος της πείνας μέχρι που οι νομάδες άρχισαν να εγκαταλείπουν την έρημο και να έρχωνται στις πόλεις ψάχνοντας για τροφή. Η πρωτεύουσα μιας χώρας της Δυτικής Αφρικής μεγάλωσε έτσι σε λίγους μήνες από 40.000 κατοίκους σε 120.000.
Εξ άλλου, φαίνεται ότι η πλήρης έκτασις της πείνας μπορεί να είχε επίτηδες καλυφθή από μερικούς αρμοδίους σε μερικά από αυτά τα έθνη. Έτσι, απέβλεπαν να κρατήσουν την «εικόνα» τους στον υπόλοιπο κόσμο ως χώρες που αναπτύσσονταν χωρίς εμπόδια. Οι μεγάλες τους πόλεις δεν δέχονταν πάντοτε ευχαρίστως τους πεινασμένους νομάδες από την έρημο. Συγκρούσεις βίας αναφέρεται ότι έχουν συμβή μεταξύ προσφύγων και των εγκατεστημένων πληθυσμών που θεωρούσαν τους νομάδες ως «παράσιτα.»
Άλλα Αφρικανικά έθνη κατηγορήθηκαν από τους Αφρικανούς για έλλειψι ενδιαφέροντος και αργοπορία ν’ ανταποκριθούν στην ανάγκη που είχαν για βοήθεια. Η κυβερνητική εφημερίδα Τανζάνιαν Ντέηλυ Νιους έλεγε: «Τι συμβαίνει στο αδελφικό πνεύμα της Αφρικής; . . . Μιλούμε τόσο πολύ για την Αφρικανική ενότητα και αλληλεγγύη, αλλ’ όταν φθάσωμε στην πράξι, κρατούμε τα χέρια μας στις τσέπες μας.»
Σε μερικές περιπτώσεις, επίσης, φαίνεται ότι οι οργανώσεις βοηθείας έξω από την Αφρική εμποδίσθηκαν πολύ στο να φέρουν γρήγορη βοήθεια στις κινδυνεύουσες περιοχές. Οι δικές τους και οι ξένες γραφειοκρατικές υπηρεσίες και τα λάθη προξένησαν τις περισσότερες αργοπορίες στην παράδοσι τροφίμων. Παρ’ όλα αυτά, πολλές οργανώσεις βοηθείας κατάφεραν να βρουν εγκαίρως ζωτικά εφόδια, να τα στείλουν και να τα μοιράσουν με σιδηρόδρομο, αυτοκίνητο ακόμη και καμήλες. Αεροπλάνα χρησιμοποιήθησαν για να ρίξουν τρόφιμα με αλεξίπτωτα σε νομάδες στην έρημο.
Αλλά τι θα γίνη στο μέλλον;
Μπορούν Τέτοιες Πείνες να Σταματήσουν;
Βραχυπρόθεσμα προγράμματα περιλαμβάνουν συνεχείς αποστολές βοηθείας. Υπολογίσθηκε ότι περίπου 662.000 τόννοι τροφίμων πρέπει να δοθούν στην Σαχέλιο ζώνη αυτό το έτος. Εν τούτοις, ακόμη κι’ αν οι βροχές ξαναγυρίσουν σε λίγους μήνες, θα χρειασθούν πολλοί μήνες για να διορθωθή η βλάβη. Οι αγελάδες που θερίστηκαν από την πείνα δεν μπορούν πλέον να γεννήσουν. Οι άνθρωποι ωδηγήθηκαν μακρυά από τα μέρη τους και αντιμετωπίζουν ένα τελείως νέο τρόπο ζωής στις πόλεις.
Τι γίνεται, όμως, με τα μακροπρόθεσμα προγράμματα; Μπορούν οι πείνες της Αφρικής να σταματήσουν τελείως; Οι περισσότεροι αρμόδιοι, όταν είναι αληθινά ειλικρινείς, θα παραδεχθούν ότι οι προοπτικές είναι μάλλον σκοτεινές.
Είναι αλήθεια ότι μερικοί μιλούν για φράγματα ποταμών για να παρέχουν νερό για τις σοδειές τα χρόνια της ξηρασίας. Αλλ’ ένα τέτοιο σχέδιο παρέχει νερό για αναπαραγωγή στις μαυρόμυγες που προκαλούν την τρομερή «τύφλωσι των ποταμών» σ’ αυτή την περιοχή. Χιλιάδες άτομα, που ήδη προσεβλήθησαν, αδυνατούν να εργασθούν στα κτήματα και αυτό απλώς προσθέτει στα οικονομικά προβλήματα.
Άλλοι ειδικοί προτείνουν τη «μόρφωσι» ως λύσι των Αφρικανικών προβλημάτων τροφής. Αλλά για πολλούς Αφρικανούς «μόρφωσι» συχνά σημαίνει τίποτε περισσότερο από μια προσπάθεια να τους επιβάλλουν τους Δυτικούς τρόπους. Ο Τζόσεφ Κι Ζέρμπο του Άνω Βόλτα ισχυρίζεται ότι αυτή είχε ως αποτέλεσμα την ανεξαρτησία των Αφρικανών από τους ξένους. Γράφει στο Σέρες, μια έκδοσι της Οργανώσεως Τροφίμων και Γεωργίας των Ηνωμένων Εθνών:
«Στην Αφρική, όπου μεγάλες εκτάσεις μένουν χέρσες χρόνο με το χρόνο λόγω ελλείψεως εργαλείων και εκπαιδεύσεως, περιμένοντας ν’ αξιοποιηθούν, οι πληθυσμοί που διετήρησαν μια ισορροπία αυτάρκειας, μολονότι μέτρια, μέχρι το τέλος του 19ου αιώνος, εξαρτώνται όλο και περισσότερο από το Αμερικανικό κεχρί, το Σοβιετικό ρύζι, το Ευρωπαϊκό αλεύρι και σιμιγδάλι για να διατηρηθούν στη ζωή.
Οι υποανάπτυκτες χώρες σκύβουν όλο και περισσότερο κάτω από τα τραπέζια των πλουσίων λαών.»
Οι άνθρωποι αυτού του κόσμου δεν έχουν πραγματικές λύσεις να προσφέρουν στο πρόβλημα της πείνας της Αφρικής. Αλλ’ ο Θεός, ο Δημιουργός της γης κι’ εκείνος που της έδωσε την ικανότητα να παράγη τροφή, έχει την απάντησι. Τα προβλήματα τροφής των ταλαιπωρημένων λαών της Αφρικής, όπως και των ανθρώπων του υπολοίπου κόσμου, θα επιλυθούν διαπαντός μόνον με τη Βασιλεία του Θεού.
Ο Ιησούς Χριστός προφήτεψε ότι στη «συντέλειαν του αιώνος» θα υπήρχαν, μεταξύ των άλλων σοβαρών προβλημάτων, πείνες λόγω ελλείψεως τροφίμων. (Ματθ. 24:3, 7, 8) Το γεγονός ότι τέτοιες καταστάσεις υπάρχουν άφθονες, παρά τις μεγάλες παγκόσμιες οργανώσεις τροφίμων, τους ανθρώπους με καλές προθέσεις και τα νεώτερα επιτεύγματα της τεχνολογίας, τονίζει ότι βλέπομε την εκπλήρωσι αυτής της προφητείας.
Η Βίβλος επίσης προλέγει ότι η βασιλεία του Θεού θα σταματήση την ιδιοτελή κυριαρχία του ανθρώπου επί της γης και θα κάμη τη γη παράδεισο, με άφθονη τροφή για όλους τους κατοίκους της. Και αυτό επίσης σύντομα θα εκπληρωθή.—Ματθ. 6:9, 10· Ψαλμ. 67:7· 72:16.
[Χάρτης στη σελίδα 5]
(Για το πλήρως στοιχειοθετημένο κείμενο, βλέπε έντυπο)
ΜΑΥΡΙΤΑΝΙΑ
ΣΕΝΕΓΑΛΗ
ΜΑΛΙ
ΑΝΩ ΒΟΛΤΑ
ΝΙΓΗΡ
ΤΣΑΝΤ
ΑΙΘΙΟΠΙΑ