Το Χρυσόμαλλο Δέρας από τον Μακρινό Βορρά

Από τον ανταποκριτή του «Ξύπνα!» στον Καναδά

ΑΠΟ την άδενδρη στέππα της Αρκτικής περιοχής και τις χιονοστέππες προέρχεται εκείνο που μερικοί πιστεύουν ότι είναι το ωραιότερο μαλλί του κόσμου, που ξεπερνά ακόμη και το μαλλί της αιγός του Κασμίρ. Από ποιο ζώο προέρχεται αυτό το «χρυσόμαλλο δέρας;» Μα και βέβαια, από το μοσχόβωδο, που ονομάζεται επίσης πολικός βους. Οι Εσκιμώοι το αποκαλούν μ’ ένα άλλο όνομα, γουμινγκμάκ, που σημαίνει ο «γενειοφόρος,» γιατί το σοκολατί-καφετί τρίχωμα του μοσχοβωδιού κρέμεται απ’ ολόκληρο το σώμα του και του δίνει μια δασύτριχη εμφάνισι.

Αλλά δεν είναι το εξωτερικό αυτό τρίχωμα που αποτελεί την πηγή αυτού του ωραίου μαλλιού. Το μοσχόβωδο κρύβει κάτω από το μακρύ εξωτερικό τρίχωμά του ένα παχύ εσωτερικό ένδυμα από εκλεκτό, μεταξωτό μαλλί που απορρίπτεται κατά το καλοκαίρι.

Το μάλλινο αυτό εσώρουχο είναι που καθιστά το μοσχόβωδο αδιαπέραστο από το ψυχρότατο χειμερινό κρύο της βορεινής κατοικίας του. Έτσι, αν και η θερμοκρασία του σώματος του παραμένει πάντα γύρω στους 100 βαθμούς Φαρενάιτ, τίποτε από τη θερμότητα αυτή δεν διαρρέει για να λειώση το χιόνι όταν το μοσχόβωδο ξαπλώνη πάνω σ’ αυτό.

Φυσικά Χαρακτηριστικά

Ο Κύριος Μοσχόβους έχει κοντό λαιμό και μεγάλο κεφάλι και μπορεί να ζυγίζη κάπου 350 κιλά. Έχει ογκώδη μυτερά κέρατα που κάμπτονται προς τα κάτω και κατόπιν γυρίζουν προς τα επάνω σαν αγκίστρια. Τα θηλυκά και τα μικρά τους έχουν επίσης κέρατα, αλλά είναι μικρότερα σε μέγεθος. Επειδή έχει τα φοβερά αυτά κέρατα, ένας εξερευνητής των Πόλων είπε ότι το μοσχόβωδο είναι το «πιο επικίνδυνο ζώο κυνηγίου σ’ όλον τον κόσμο.»

Αν και το μοσχόβωδο έχει κοντά και χονδρά πόδια, είναι ευκίνητο και τρέχει πολύ πιο γρήγορα απ’ όσο μπορεί να τρέξη ο άνθρωπος. Τα πόδια του, που φαίνονται σαν να φορά άσπρες κάλτσες, καταλήγουν σε πλατειές σχιστές οπλές ειδικά σχεδιασμένες για να τα βοηθούν να γαντζώνονται γερά όταν αναρριχώνται σε βραχώδεις προεξοχές. Η στεφάνη της οπλής έχει ένα μυτερό κοφτερό άκρο, που του χρησιμεύει για να σκάβη το λεπτό και παγωμένο κάλυμμα του χιονιού στις ανεμοδαρμένες πλαγιές και να μπορή να βρίσκη το αραιό χορτάρι και τα χαμηλά φυτά με τα οποία τρέφεται.

Το μοσχόβωδο δεν είναι στην πραγματικότητα βώδι, αλλά είναι συγγενής του Ευρωπαϊκού αιγάγρου, κι έτσι είναι ένα είδος αιγός αντιλόπης. Ανόμοια με τον μοσχοέλαφο, το μοσχόβωδο δεν έχει στην πραγματικότητα ειδικές αδένες παραγωγής μόσχου. Αλλά κατά τη διάρκεια της εποχής της αναπαραγωγής, τα αρσενικά αναδίδουν μια μοσχοειδή μυρωδιά.

Ο Δημιουργός όλων των ζώντων πραγμάτων έχει πλούσια προβλέψει για το τραχύ κλίμα στο οποίο το μοσχόβωδο αναπτύσσεται. Στο νησί Έλεσμηρ, ψηλά στην Αρκτική περιοχή, όπου ζουν περίπου 4.000 απ’ αυτά, το φως του ηλίου απουσιάζει από τον Νοέμβριο μέχρι το τέλος Φεβρουαρίου. Είναι ενδιαφέρον να σημειωθή ότι, τα μάτια του μοσχοβωδιού είναι εφωδιασμένα μ’ άφθονες και μεγάλες αισθητικές ράβδους για να βλέπη στη διάρκεια της νύκτας. Εξ άλλου, για τις μακρές ημέρες του Πολικού θέρους έχει κάτι σαν εσωτερικά ματογυάλια! Οι κόρες των ματιών του, που έχουν ορθογώνιο σχήμα, μπορούν να κλείνουν σχηματίζοντας μια πολύ λεπτή σχισμή, και μας υπενθυμίζουν τα ξύλινα ματογυάλια του ήλιου με τις πάρα πολύ στενές σχισμές στο κέντρα, που οι Εσκιμώοι κατεσκεύαζαν κάποτε για να προστατεύσουν τα ματιά τους από την τύφλωσι που προκαλεί το χιόνι.

Στη διάρκεια καταιγίδος, μια αγέλη από μοσχόβωδα μαζεύονται μαζί με τα οπίσθιά τους προς τον άνεμο, και προφυλάσσουν έτσι τις αγελάδες μέσα σ’ ένα γούνινο περίφραγμα. Μερικές φορές στέκονται έτσι μαζί για πολλές ημέρες, καθ’ όσον συνεχίζει η καταιγίδα, και με τα ογκώδη σώματά τους προστατεύουν τις αγελάδες.

Διάσωσις από μια Πιθανή Εξόντωσι

Τα περασμένα χρόνια, ο μεγαλύτερος εχθρός του μοσχοβωδιού υπήρξε ο άνθρωπος. Με την εμφάνισι των πυροβόλων όπλων, τα ειρηνικά αυτά ζώα εφονεύοντο τόσο εύκολα όσο θα μπορούσε κανείς να σκοτώση αγελάδες την ώρα της βοσκής. Πώς συνέβαινε αυτό;

Όταν απειλούνται με επίθεσι, είτε από ανθρώπους είτε από τους Πολικούς λύκους, τα ενήλικα ζώα παίρνουν μια κάπως αμυντική θέσι όμοια μ’ εκείνη που παίρνουν όταν αντιμετωπίζουν τα στοιχεία της φύσεως. Οι γηραιότεροι ταύροι και οι αγελάδες είναι εστραμμένοι προς τα έξω σ’ ένα «σκατζοχοιροειδή» σχηματισμό, με τα μακρυά και καμπυλωτά τους κέρατα χαμηλωμένα, έτοιμα προς δράσιν, ενώ τα μοσχάρια και τα νεαρώτερα ζώα προστατεύονται στο κέντρο.

Αυτή η αμυντική στάσις παρουσιάζει, μια τρομερή γραμμή αμύνης που αποτελείται από κέρατα και είναι πάρα πολύ αποτελεσματική εναντίον των λύκων. Αλλά η άμυνά τους τα καθιστά «εύκολη λεία» για τους ανθρώπους με τα ισχυρά πυροβόλα όπλα. Στο τελευταίο ήμισυ του δεκάτου-ενάτου αιώνος, το μαλλιαρό δέρμα του μοσχοβωδιού είχε μεγάλη ζήτησι για καλύμματα αμαξών. Σε περίοδο πέντε ετών, εφονεύθησαν 14.000 βώδια από κυνηγούς που ελάμβαναν $50 για κάθε δέρμα από μια βιομηχανία γουναρικών.

Εκατοντάδες χιλιάδων απ’ αυτά τα άγρια ζώα κάποτε περιφέρονταν στις Αρκτικές χώρες από την Αλάσκα μέχρι το βόρειο Καναδά και τις νήσους του, ως επίσης, στη Γροιλανδία, στη Βόρειο Ευρώπη και στη Σιβηρία. Κατά το τέλος του αιώνος τα κοπάδια είχαν ελαττωθή τόσο πολύ ώστε φαινόταν ότι θα είχαν την ίδια τύχη εξοντώσεως όπως και το πτηνό Διδώ. Επί ένα διάστημα, μόνον πεντακόσια περίπου απ’ αυτά τα ζώα είχαν απομείνει στην Αρκτική στέππα.

Το 1917, η Καναδική κυβέρνηση απηγόρευσε το φόνο των μοσχοβωδιών. Τα μικρά κοπάδια που είχαν απομείνει στα Αρκτικά νησιά αυξήθηκαν σε 8.500 και, σύμφωνα με την τελευταία καταμέτρησι, 1.500 περίπου ζουν στην ηπειρωτική χώρα.

«Το Χρυσόμαλλο Δέρας της Αρκτικής Χώρας»

Κάθε άνοιξι το μοσχόβωδο αρχίζει ν’ απορρίπτη το μάλλινο εσωτερικό ένδυμα σε τόσο μεγάλες ποσότητες που οι πρώτοι εξερευνηταί εκπλήσσονταν όταν έβλεπαν τους χαμηλούς θάμνους και τα χαμόκλαδα της στέππας στολισμένα με σωρούς από εκείνο το υλικό που έμοιαζε με μεμβρανώδη ιστό αράχνης. Το μαλλί αυτό ωνομάσθηκε το «χρυσόμαλλον δέρας της Αρκτικής Χώρας.» Μισό κιλό απ’ αυτό, κλωσμένο σε ένα νήμα σαράντα κλώνων, μπορεί να έχη μήκος είκοσι πέντε μιλίων! (περίπου 37 χλμ.)

Μερικές αυθεντίες έχουν τη γνώμη ότι το μαλλί του μοσχοβωδιου υπερβαίνει ακόμη και το μαλλί του κασμίρ σε ποιότητα. Μολονότι μόνον τέσσερις ουγγίες χρειάζονται απ’ αυτό το «χρυσόμαλλο δέρας» για το πλέξιμο ενός ελαφρού πουλλόβερ, εν τούτοις, κρατά ζεστόν αυτόν που το φορά ακόμη και στον ψυχρότερο χειμώνα. Αυτό το «χρυσόμαλλον δέρας της Αρκτικής Περιοχής» έχει αξία περίπου $35 μέχρι $50 τη λίβρα (περίπου το μισό κιλό).

Εξημέρωσις

Πριν από χρόνια περίπου το 1880, έγινε μια πρότασις ότι ίσως το μοσχόβωδο θα μπορούσε να εξημερωθή. Έτσι, θα γινόταν μια μεγάλη πηγή γάλακτος και κρέατος. Κατά τις τελευταίες δεκαετηρίδες, όμως, κατενοήθη ότι μια τέτοια χρήσις αυτών των ζώων θα έμοιαζε σαν ‘να σκοτώνη κανείς τη χήνα που γεννά το χρυσό αυγό’ διότι συνέφερε περισσότερο η χρήσις του ζεστού μάλλινου εσωτερικού ενδύματος του ζώου.

Η ανάγκη να παρασχεθή στους Εσκιμώους κάποιο είδος απασχολήσεως, σε συνδυασμό μ’ ένα πιθανό εμπόριο μαλλιού του μοσχόβωδιου, άναψε το σπινθήρα για ένα πρόγραμμα εξημερώσεως του ζώου. Το 1954 μεταφέρθηκε ένα μικρό κοπάδι από νεαρά ζώα σε μια φάρμα της πολιτείας του Βερμόντ για πειραματικούς σκοπούς. Ο αντικειμενικός σκοπός ήταν να διαπιστωθή αν το μοσχόβωδο θα μπορούσε να υποταχθή σε μια ζωή κάτω από ανθρώπινη κατεύθυνσι.

Τα μοσχάρια που είχαν συλληφθή, γρήγορα κατάλαβαν ότι δεν ήταν τόσο δύσκολο να συνυπάρχουν ειρηνικά με τους ανθρώπινους αιχμαλωτιστές των. Σύντομα ανεγνώρισαν ότι οι οδύνες της πείνας μπορούσαν να καθησυχασθούν όταν συνεργάζονται με τους φυλακές των. Δεν άργησαν να καταλάβουν τι ήσαν οι φράκτες, αν και κάποιος νεαρός ταύρος άρχιζε να δοκιμάζη τη δύναμί του κτυπώντας τους στύλους του φράκτου, και σπάζοντάς τους τακτικά. Τελικά τοποθετήθηκαν τσιμεντένιες κολώνες, και δεν χρειαζόταν παρά ένα μόνο κτύπημα με το κεφάλι για να του περάση η μανία του.

Στη διάρκεια της αιχμαλωσίας τα θηλυκά αναπαραγάγουν κάθε χρόνο, αντί για ένα μόνο μοσχάρι κάθε δύο χρόνια, όπως συμβαίνει όταν βρίσκωνται σε άγρια κατάστασι. Το εξημερωμένο μοσχόβωδο στην εμφάνισι είναι λεπτώτερο λόγω της φροντίδος που δίνουν τα αφεντικά τους στο τραχύ εξωτερικό τους τρίχωμα.

Κάθε εποχή το μαλλί μαζεύεται, δεν κουρεύεται, κι έτσι εξαφανίζεται η αφρόντιστη εμφάνισι του άγριου μοσχοβωδιού, στο στάδιο αυτό που απορρίπτουν το τρίχωμά τους. Πιστεύεται ότι ένα υγιές μοσχόβωδο παράγει μαλλί επί είκοσι τουλάχιστον χρόνια, και μερικά παράγουν περισσότερο από έξη πάουντς, (περίπου 3 κιλά) ετησίως. Οι χωρικοί Εσκιμώοι μαθαίνουν τη νέα τέχνη να πλέκουν αυτό το ωραίο μαλλί. Πολλές Εσκιμώες πλέκουν σάρπες φάρδους δεκαέξη ιντσών και μήκους σαράντα οκτώ ιντσών, που ζυγίζουν κάτι λιγώτερο από μία ουγγιά!

Τόσο επιτυχές υπήρξε το πρόγραμμα εξημερώσεως αυτών των ζώων, που ιδρύθηκε μια φάρμα για μοσχόβωδα στο Ολντ Φορτ Τσάιμο, στο βόρειο Κεμπέκ. Άλλοι τέτοιοι σταθμοί εκτροφής μοσχοβωδιών έχουν ιδρυθή στην Αλάσκα και στη Βόρειο Νορβηγία. Υπάρχουν έτοιμα σχέδια για την εγκατάστασι ομοίων διευθετήσεων στην Ισλανδία, στη Γροιλανδία και στο Μπέικερ Λέικ των Βορειοδυτικών Περιοχών του Καναδά.

Παιγνιδιάρικα και Φιλικά

Με τον καιρό, τα εξημερωμένα κατοικίδια μοσχόβωδα άρχισαν να δείχνουν τις παιγνιδιάρικες τάσεις τους. Μερικές φορές οι φύλακές των συνήθιζαν να τους δίνουν μήλα, κι έτσι έκαναν τα ζώα να τους γλύφουν τα χέρια με τις τρυφερές μύτες τους για να διαπιστώσουν αν υπάρχουν κι άλλες απ’ αυτές τις νόστιμες λιχουδιές. Όταν εμφανίζωνταν σκυλιά, ενστικτωδώς τα έπαιρναν για λύκους και αμέσως σχημάτιζαν αυτή την «σκατζοχοιροειδή» άμυνά τους. Μερικές φορές ο φύλακάς τους τύχαινε να εγκλωβισθή στο κέντρο, και έτσι τον «προστάτευαν» οι προστατευόμενοί του.

Όταν οι φύλακες χρησιμοποιούσαν κάποιο ρυμουλκούμενο έλκυθρο για να μεταφέρη την τροφή τους, μερικά από τα μοσχαράκια με τη σειρά πηδούσαν πάνω στο έλκυθρο και ταξίδευαν πάνω σ’ αυτό μέχρις ότου κάποιο άλλο τα κατέβαζε σπρώχνοντάς τα με το κεφάλι. Στη διάρκεια ενός παιγνιδιού, ένα δυνατό ζώο συνήθιζε να ανεβαίνη στην κορυφή ενός λοφίσκου, προκαλώντας τους συντρόφους του να το ρίξουν. Το ζώο που θα το κατώρθωνε θα γινόταν έτσι «Μονάρχης» του λόφου μέχρις ότου, με τη σειρά του, εκθρονισθή!

Ακόμη και μικρά παιδιά μπορούν να καβαλικέψουν αυτό το φιλικό ζώο της Αρκτικής στέππας· το ζώο αυτό έχει μάθει να εμπιστεύεται εντελώς στους ανθρώπους. Οι άνθρωποι που έχουν πείρα με τα πλάσματα αυτά λέγουν ότι έχουν την «πιο συμπαθητική προσωπικότητα του ζωικού βασιλείου» καθώς προσπαθούν ανήσυχα ν’ ανοίγουν πόρτες, να ψαχουλεύουν τις κλειδαριές, ακόμη και τις τσέπες των ανθρώπων. Σαν τα προβατάκια, ακούν τη φωνή του βοσκού τους, όταν τα καλή με το προσωπικό τους όνομα! Αντί να είναι τα «πιο επικίνδυνα ζώα κυνηγίου του κόσμου,» αυτοί οι φορείς του χρυσού μαλλιού απεδείχθησαν στοργικά ζώα της Αρκτικής.