Οι Φιλιππίνες σ’ ένα Κέλυφος Καρυδιού

Από τον ανταποκριτή του «Ξύπνα!» στις Φιλιππίνες

ΣΑΝ ένα περιδέραιο από μαργαριτάρια που το έρριξαν στον ωκεανό, απλώνονται οι Φιλιππίνες σε μια έκτασι 1.150 μιλίων (1.850 χιλιομέτρων) από βορρά προς νότον, σχηματίζοντας ένα στιλπνό σύνορο μεταξύ του Ειρηνικού ωκεανού και της Νοτίου Κινεζικής θάλασσας. Δεν ξέρει κανείς πόσα νησιά υπάρχουν ακριβώς—διότι από τα ενεργά ηφαίστεια συνεχώς δημιουργούνται καινούργια νησιά, ενώ άλλα καταστρέφονται από τα τεράστια κύματα της θάλασσας· έτσι, λέγεται απλώς ότι υπάρχουν «πάνω από 7.000.» Εν τούτοις μόνο τα 4.000 περίπου κατοικούνται. Πολλά άλλα δεν έχουν ονόματα, ενώ σε άλλα δεν έχει πατήσει ακόμη ανθρώπινο πόδι.

Σ’ αυτά τα αμέτρητα τροπικά νησιά ζουν 40.000.000 άνθρωποι που μιλούν πάνω από 87 διαλέκτους και είναι από 81 τουλάχιστον διαφορετικές εθνικότητες! Η Αμερικανική, η Ισπανική, η Μαλαισιανή, η Κινεζική και η Αραβική επιρροή έχουν αφήσει ανεξίτηλα σημάδια σ’ αυτούς τους ενδιαφέροντες ανθρώπους.

Λίγοι από μας έχουν τον χρόνο και το χρήμα να δαπανήσουν μερικούς μήνες για να γνωρίσουν τους ανθρώπους μιας άλλης χώρας και τον πολιτισμό τους. Αλλ’ εκείνοι που μπορούν να μείνουν έστω και μια μέρα εδώ στις Φιλιππίνες, μπορούν να ρίξουν μια ματιά στη ζωή όλου του αρχιπελάγους. Σε απόστασι «λίθου βολής» από το Διεθνές Αεροδρόμιο της Μανίλας, εκτείνεται σε μια έκτασι ογδόντα επτά έηκερς το Ανγκ Ναϊγιόνγκ Πιλιπίνο: οι Φιλιππίνες μέσα σ’ ένα «κέλυφος καρυδιού.»

Μια συστάδα από έξη γοητευτικά «χωριά» απεικονίζει τις βασικές περιοχές των Φιλιππίνων: Μουσλίμ, Βιζάγιαν, βόρεια Λουζόν, Ορεινή Επαρχία, Μπαϊκόλ και Ταγκαλόγκ. Κάθε χωριό παρουσιάζει την αρχιτεκτονική, τη μορφολογία του εδάφους, την τέχνη και τα επαγγέλματα που βρίσκει κανείς σ’ ένα πραγματικό χωριό ιθαγενών σε μία ωρισμένη τοποθεσία.

Πολύχρωμα Μεταφορικά Μέσα

Καθώς μπαίνομε στο πάρκο, οφείλομε να διαλέξωμε ανάμεσα σε δύο χαρακτηριστικά μεταφορικά μέσα των Φιλιππίνων—την καλέζα και το τζίπνεϋ. Η καλέζα είναι ένα χρωματιστό ιππήλατο αμαξάκι, απομεινάρι του δεκάτου ενάτου αιώνα, που υπήρξε η περίοδος της Ισπανικής κατοχής. Αν και εκτοπίσθηκε στις μεγαλύτερες πόλεις από μηχανοκίνητα οχήματα, η πρόσφατη έλλειψις και η αύξησις της τιμής του πετρελαίου, έχουν συντελέσει στην βαθμιαία επάνοδο της κάποτε φημισμένης καλέζας στους πολυσύχναστους επαρχιακούς δρόμους.

Αλλά θα προτιμήσωμε το τζίπνεϋ που είναι σχετικά νεώτερο. Τα τζίπνεϋς κυκλοφόρησαν μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο όταν η ελλειψις μέσων μαζικής κυκλοφορίας καλύφθηκε από το πλεόνασμα των Αμερικανικών στρατιωτικών τζιπς. Οι εφευρετικοί Φιλιππινέζοι προσθέτοντας μια μακρύτερη καρότσα με δύο μακρυά καθίσματα κατώρθωσαν να δημιουργήσουν ένα μικρό τετράτροχο λεωφορείο που θα μπορούσε να διανύση τους πιο ανώμαλους χωματόδρομους και να διασχίση με ευκολία ακόμη και χειμάρρους. Η χωρητικότης του μικρού τζίπνεϋ σε ανθρώπους, ζώα και λαχανικά φαίνεται ότι είναι απεριόριστη. Και συχνά τρέχει με ακράτητη ορμή.

Επειδή τα ντόπια αυτά λεωφορεία λερώνονται εύκολα, τα χρωματίζουν με ζωηρόχρωμα σχέδια και με άλλες προσωπικές πολύχρωμες επιγραφές όπως «Για πάντα Δικό σας,» «Αληθινή Αγάπη,» ή «Αγαπημένη,» χαραγμένες στο πλάι, εμπρός, πίσω ή επάνω στους προφυλακτήρες. Στο εσωτερικό, ένα εδάφιο από τη Γραφή πιθανόν να διακοσμή το ταμπλώ, όπως: «Ετοιμάσθητι να απαντήσης τον Θεόν σου.» Προσθέστε μισή ντουζίνα περίπου ζωηρά χρωματισμένους καθρέπτες και κόρνες και θα έχετε το τζίπνεϋ, ένα γοητευτικό μίγμα πρακτικότητος, αντοχής και λαϊκής τέχνης.

Οι Περιοχές Ταγκαλόγκ και Ιλόκος

Το τζίπνεϋ εδώ στο Ανγκ Ναϊγιόνγκ Πιλιπίνο μάς μεταφέρει γρήγορα σ’ ένα πανομοιότυπο της περιοχής Ταγκαλόγκ που βρίσκεται στην κεντρική και νότια Λουζόν—εδώ παράγεται το περισσότερο ρύζι των Φιλιππίνων. Αυτή η κατ’ εξοχήν επίπεδη, υγρή και εύφορη γη παράγει τρεις φορές το χρόνο, ρύζι, αν η χρονιά είναι καλή.

Βγαίνοντας από το τζίπνεϋ, η προσοχή μας στρέφεται αμέσως σε μερικά χαρακτηριστικά σπίτια με αχυρένιες στέγες που στηρίζονται σε πασσάλους που απέχουν περίπου έξη πόδια (1,80 μέτρα) από το έδαφος. Μολονότι οι ραγδαίες βροχές συντελούν στην αύξησι του ρυζιού, οι πλημμύρες είναι συχνές και τα υπερυψωμένα σπίτια κρατούν την οικογένεια και την περιουσία σε ψηλό και σε στεγνό μέρος. Οι τοίχοι και τα πατώματα από λεπτές σανίδες, καθώς επίσης και τα μεγάλα παράθυρα, αν και δεν επιτρέπουν απολύτως την προσωπική απομόνωσι επιτρέπουν τουλάχιστον στον αέρα να περνά ευκολώτερα.

Ανεβαίνομε τα σκαλοπάτια και βρισκόμαστε μέσα στην καλύβα ενός γεωργού. Μετά από μερικές στιγμές αγωνίας διαπιστώνομε τελικά ότι το πάτωμα, που είναι φτιαγμένο από μπαμπού, δεν θα υποχωρήση. Στο εσωτερικό της καλύβας διαπιστώνομε ότι οι καλλιεργηταί του ρυζιού κάνουν καλή χρήσι του χρόνου που απομένει μεταξύ των τριών περιόδων σποράς και θερισμού ετησίως. Μπορεί να δη κανείς θαυμάσια υφάσματα, τα λεγόμενα πίνια, κατασκευασμένα από ανανά και υφάσματα «τζούζι» που γίνονται από τις ίνες της μπανάνας, περίτεχνα κεντήματα, είδη κεραμεικής, και δέρματα από υδροβούβαλο. Ωραία τραπέζια και «κομμό» από το ντόπιο ξύλο νάρρα (Φιλιππινέζικο μαόνι) είναι θαυμάσια στολισμένα με οστά υδροβούβαλου. Αυτά τα χειροποίητα έπιπλα συχνά στολίζουν τις βιτρίνες ακριβών καταστημάτων σ’ όλο τον κόσμο. Τόσο διαδεδομένη είναι αυτή η καλούμενη «βιοτεχνία της καλύβας» ώστε έχει γίνει μία από τις σπουδαιότερες βιοτεχνίες των νησιών.

Καθώς περνούμε μια μικρή λίμνη που αντηχεί από το κράξιμο των παπιών, θυμόμαστε την κυριώτερη βιομηχανία της πόλεως Πατέρος στη Ριζάλ: το «μπαλούτ.» Το «μπαλούτ» είναι αυγό πάπιας που επωάζεται επί δύο περίπου εβδομάδες και κατόπιν λίγο πριν εκκολαφθή το μαγειρεύουν. Πλανόδιοι πωλητές ασχολούνται με θόρυβο στην πώλησι «μπαλούτ» σε πεινασμένους περαστικούς, που απολαμβάνουν ολόκληρο το παπάκι—γεμάτο χνούδι—με μια μόνον μπουκιά. Οι περισσότεροι Φιλιππινέζοι θεωρούν το «μπαλούτ» πραγματική απόλαυσι, αλλά λίγοι ξένοι το δοκιμάζουν.

Προχωρώντας προς την περιοχή των Ιλόκος, περνούμε ανάμεσα από μερικές από τις 300 και πλέον ποικιλίες, Φιλιππινέζικων μπανανιών και από τα παρόμοια δένδρα άμπακα (ινδικόν λίνον), που παράγουν την παγκοσμίως γνωστή κάνναβι της Μανίλας. Οι εργατικοί και ολιγαρκείς κάτοικοι της στενής αυτής κοιλάδας Ιλοκάνο, λίγο βορειότερα της Μανίλας, διατηρούν τη χαρακτηριστική επιβλητική αρχιτεκτονική της Ισπανικής εποχής. Το μεγάλο σπίτι που βλέπομε στο Ναγιόν μεταφέρθηκε πέτρα-πέτρα από την αρχική του τοποθεσία στην περιοχή Ιλοκάνο.

Περιοχή Μπαϊκόλ

Ένα μικρότερο σε κλίμακα πανομοιότυπο του Ηφαιστείου Μεϊγιόν, που έχει ύψος 8.000 ποδών (2.438 μέτρων), κυριαρχεί σ’ αυτή την περιοχή, όπως ακριβώς κάνει το ίδιο το ηφαίστειο στην κατά γράμμα περιοχή Μπαϊκόλ. Λέγεται ότι το Μεϊγιόν έχει τον καλύτερο διαμορφωμένο κώνο στον κόσμο. Το 1814 από έκρηξί του ετάφη ολόκληρη η πόλις Καγκσούβα κάτω από είκοσι πόδια (6 μέτρα) πέτρας και πυρωμένης λάβας και κατεστράφησαν αρκετές άλλες πόλεις και χιλιάδες άνθρωποι χάθηκαν. Μόνον το καμπαναριό μιας εκκλησίας ορθώνεται πάνω από την πετρωμένη τώρα λάβα και σιωπηλά μας θυμίζει εκείνο τον κατακλυσμό. «Ναι, το ηφαίστειο είναι ακόμη ενεργό,» μας λένε. Η τελευταία του έκρηξις έγινε το 1968 και, όπως πολλά από τα πενήντα άλλα ηφαίστεια των Φιλιππίνων, ακόμη καπνίζει.

Επειδή ζουν στο επίκεντρο του τυφώνος οι κάτοικοι της περιοχής Μπαϊκόλ λέγουν αστειευόμενοι για τους άνεμους, που έχουν γίνει αναπόσπαστο μέρος της ζωής τους, ότι μια καταιγίδα δεν είναι τυφώνας αν δεν μπορεί να αναποδογυρίση μια διχοτομημένη Ινδική καρύδα. Περισσότερο από τις πλημμύρες φοβούνται τους ανέμους, κι έτσι τα σπίτια στερεώνονται στο έδαφος, ώστε ν’ αντέχουν σε τυφώνες ταχύτητος 200 χιλιομέτρων την ώρα. Ακόμη κι όταν οι θύελλες καταστρέφουν, όπως είναι αναπόφευκτο, όλα τα σπίτια εκτός από τα πιο γερά, οι εκ φύσεως ευδιάθετοι Φιλιππινέζοι μαζεύουν απλώς μερικά διαθέσιμα ντόπια οικοδομικά υλικά και ξαναρχίζουν την ανοικοδόμησι.

Περπατώντας, μπορούμε να φαντασθούμε σχεδόν ότι βρεθήκαμε σε μια από τις φυτείες του Μπαϊκόλ που περιτριγυρίζονται από τον βασιλιά των τροπικών δένδρων, την ινδική καρύδα. Πολυτιμώτερο ακόμη και από το χρήμα, το δένδρο αυτό είναι η πηγή αφθονίας για μια οικογένεια των Φιλιππίνων. Από τις ίνες που βρίσκονται στο κέντρο των φύλλων φτιάχνονται ωραίες σκούπες· από τον κορμό μπορεί να κατασκευασθή μια ανθεκτική γέφυρα, ένας στύλος, ή μια φθηνή σωλήνα νερού. Οι ρίζες προσφέρουν άφθονη καύσιμη ύλη. Οι Φιλιππινέζες νοικοκυρές τοποθετούν μάλιστα μισό κέλυφος ινδικής καρύδας κάτω από το κάθε πόδι τους και τρίβουν τα σκληρά πατώματά τους, τα οποία έτσι αποκτούν ωραία γυαλάδα! Από το κέλυφος της καρύδας κατασκευάζονται σκεύη για την κουζίνα, κιθάρες, διάφορα ξυλόγλυπτα, μολύβια σχεδίου και άριστης ποιότητος οδοντωτοί τροχοί. Βούτυρο, σαπούνι και λάδι παράγονται επίσης από την ψύχα της καρύδας.

Πολλοί γεωργοί φυτεύουν έξη καρύδες, όταν γεννιέται ένα παιδί στην οικογένεια. Όταν το παιδί φθάση στη σχολική ηλικία, τα δένδρα αρχίζουν να παράγουν καρπό, που καλύπτει τα έξοδα του σχολείου. Καθώς μεγαλώνουν τα δένδρα, δίνουν με τον καρπό τους στους νέους ή στις νέες ένα καλό αρχικό εφόδιο για τη ζωή.

Περιοχή Βιζάγιαν

Στην καρδιά του αρχιπελάγους βρίσκονται τα ελκυστικά νησιά Βιζάγιαν, που η ευημερία τους οφείλεται στην αναπτυσσόμενη βιομηχανία σακχάρεως. Εδώ παράγονται τα εβδομήντα πέντε τοις εκατό όλης της σακχάρεως που παράγεται στις Φιλιππίνες, ιδιαίτερα στο νησί Νέγκρος. Σπίτια σε Ισπανικό στυλ και με πλακόστρωτους δρόμους δίνουν στον επισκέπτη μια εικόνα του τρόπου ζωής στα περασμένα χρόνια.

Το πιο πυκνοκατοικημένο νησί, το Σεμπού, παρουσιάζει ένα ενδιαφέρον ιστορικό παρελθόν. Το 1521 ο Πορτογάλος εξερευνητής Φερδινάνδος Μαγελλάνος πάτησε πρώτος το πόδι του στο γειτονικό νησί Χομονχόν. Στην αρχή τον υποδέχθηκαν θερμά, αλλά η καταπιεστική του φορολογία γρήγορα εκτόπισε την τοπική φιλοξενία. Η μάχη μεταξύ του βασιλέως του Σεμπού, Λάπου-Λάπου, και του στρατού του Μαγελλάνου κατέληξε στον θάνατο του τελευταίου.

Οι Ισπανοί κάτοικοι του Σεμπού ύψωσαν αργότερα ένα μεγάλο σταυρό για να θυμούνται τον Μαγελλάνο που έφερε τη θρησκεία της Δύσεως στις Φιλιππίνες. Με την πάροδο του χρόνου, προληπτικοί άνθρωποι έφθασαν να πιστεύουν ότι αυτός ο σταυρός κατείχε θεραπευτικές ιδιότητες. Έπρεπε να προστατευθή μάλιστα σ’ ένα ναό ή ιεροφυλάκιο από τους θρησκευόμενους φανατικούς που ήθελαν ένα κομμάτι, του «θαυματουργού» σταυρού. Μέχρι σήμερα εκείνοι που πιστεύουν στη δύναμί του πληρώνουν εξ επαγγέλματος χορευτές για ν’ ανάβουν τα καντήλια και να χορεύουν μπρος από τον ναό. Μια απεικόνισις αυτού του γνωστού συμβόλου της περιοχής Βιζάγιαν βρίσκεται στο Ναϊγιόγκ Πιλιπίνο.

Περιοχή Μουσλίμ

Βλέποντας το θαυμάσιο χωριό μπροστά μας ξεχνούμε την κούρασί μας, καθώς κατηφορίζομε το μονοπάτι που οδηγεί σ’ αυτό. Σ’ αντίθεσι με τα σπίτια των άλλων περιοχών που δεν έχουν τόσα χρώματα, αυτό το χωριό είναι γεμάτο χρώματα. Τα σπίτια, που είναι διακοσμημένα με ζωηρόχρωμα ανάγλυφα στολίδια—μερικά στηριγμένα σε στύλους πάνω από το νερό—είναι όλα γύρω από ένα τζαμί άσπρο με πέντε κόκκινους μιναρέδες. Σύμφωνα με τις δοξασίες των κατοίκων της περιοχής Μουσλίμ ο κεντρικός μιναρές συμβολίζει τον Αλλάχ, τον θεό των Μωαμεθανών, και οι τέσσερις μικρότεροι στις γωνίες, τους τέσσερις ακολούθους του. Σε κάθε χωριό της περιοχής στο κέντρο του τζαμιού, ένας μεγάλος μπρούτζινος δίσκος (γκονγκ) κτυπάει κατά ωρισμένα διαστήματα. Όλοι οι χωρικοί ανταποκρίνονται και, γυρνώντας προς το τζαμί, προσεύχονται.

Πριν έλθουν οι Ισπανοί στις Φιλιππίνες, Άραβες ιεραπόστολοι ταξίδεψαν στα νησιά, Μιντανάο, Παλάουαν και Σούλου, και προσείλκυσαν πολλούς οπαδούς. Αν και σήμερα αποτελούν μόνον το 4 τοις εκατό του πληθυσμού, εν τούτοις, τα έθιμά τους προσθέτουν αρκετή γραφικότητα. Οι διακριτικές μικρές βελούδινες κάπες των ανδρών ή τα τουρμπάνια τους, τα ονομαζόμενα κοπία, και τα μακρυά, φαρδειά γυναικεία παντελόνια ή κάντιο, αποτελούν ένα αξιοθέατο μέρος αυτής της ζωντανής εκθέσεως.

Ωρισμένοι κάτοικοι της περιοχής περνούν όλη τους την ζωή στο νερό, είτε ψαρεύοντας είτε ψάχνοντας για μαργαριτάρια. Τα σπίτια τους, που στηρίζονται με στύλους, είναι μέσα στο νερό και αγοράζουν τρόφιμα από διάφορες βάρκες που περνούν τακτικά. Τατάγιας, δηλαδή σανιδένιες γέφυρες, συνδέουν τα σπίτια μεταξύ τους, διευκολύνοντας έτσι τις επισκέψεις.

Δεν είναι όμως όλα τα χωριά στο Μιντανάο κτισμένα επάνω στο νερό. Πολλά σπίτια είναι κτισμένα στην ξηρά. Όπως το κομψό σπίτι που βλέπομε εδώ στο Ναϊγιόν. Οι κάτοικοι πιστεύουν ότι αυτά τα γλυπτά στο γείσο της στέγης διώχνουν μακρυά τα «πονηρά πνεύματα.» Αλλά τι συμβολίζουν τα άλλα χρωματιστά σκαλίσματα που προεξέχουν από τις πλευρές του σπιτιού σαν φτερά γιγαντιαίας πεταλούδας; Αυτά τα ολίρ συμβολίζουν την ανωτερότητα του Ντατού του άρχοντος της κοινότητος στην περιοχή Μουσλίμ, που ζη εδώ με τους δύο γυιους του, τους «σουλτάνους.» Οι γυναίκες του Ντατού ζουν στα δύο μικρότερα σπίτια που είναι κοντά. Σύμφωνα με τις πεποιθήσεις των κατοίκων της περιοχής Μουσλίμ ο Ντατού δικαιούται τέσσερις νόμιμες συζύγους και τέσσερις παλλακίδες αν μπορή να τις συντηρήση. Και οι οκτώ σύζυγοι πρέπει να ζουν με τρόπο που θα μπορούσαμε να τον αποκαλέσουμε «φιλικό συναγωνισμό.»

Οι τάφοι στην περιοχή του Μουσλίμ είναι επίσης εντυπωσιακοί. Ωρισμένα αντικείμενα που συμβολίζουν τη ζωή του νεκρού τοποθετούνται πάνω από κάθε τάφο. Πάνω από το μνήμα ενός ψαρά, παραδείγματος χάριν, μπορεί να βρη κανείς μία βάρκα. Ένας γυναικείος τάφος συχνά στολίζεται μ’ ένα καθρέπτη, που συμβολίζει τη ματαιότητα.

Ορεινή Επαρχία

Από το μεγάλο νότιο νησί Μιντανάο, ταξιδεύομε στην Ορεινή Επαρχία, προς βορράν του Νησιού Λουζόν. Χρειάζονται μόνον μερικά βήματα εδώ στο Ναϊγιόνγκ Πιλιπίνο. ψηλά στα βουνά αυτής της επαρχίας ζη μια ανθεκτική ομάδα ανθρώπων που, παρά τη χαμηλή θερμοκρασία και τις απότομες πλαγιές, έχει δημιουργήση ένα από τα θαύματα του κόσμου: τα περίφημα κλιμακωτά επίπεδα της Μπανάβε με φυτείες ρυζιού. Πριν από εκατοντάδες χρόνια, με σκληρή δουλειά, απλά εργαλεία και υπομονή δημιούργησαν πάνω στις σχεδόν κατακόρυφες βουνοπλαγιές φυτείες ρυζιού σε κλιμακωτά επίπεδα. Κάθε φυτεία ποτίζεται μ’ ένα πολύπλοκο σύστημα καταρρακτών που πέφτουν από το ένα επίπεδο στο άλλο. Αν τοποθετούσε κανείς αυτές τις φυτείες την μία μετά την άλλη, το μήκος τους θα υπερέβαινε κατά 10 φορές το μήκος του Σινικού Τείχους, υπερβαίνοντας την ημιπερίμετρο της γης—14.000 μίλια (22.530 χιλιόμετρα)!

Τα σπίτια της περιοχής αυτής με τις αχυρένιες στέγες κτίζονται επάνω σε τέσσερις σταθερούς πασσάλους μ’ ένα μεγάλο στρογγυλό κομμάτι ξύλο στο επάνω μέρος καθενός για να προφυλάσση το σπίτι από τους αρουραίους. Αν βρήτε την ανεμόσκαλα κάτω, αυτό σημαίνει ότι οι επισκέπτες είναι ευπρόσδεκτοι κι έτσι μπορείτε ν’ ανεβήτε. Μέσα υπάρχει τζάκι, το φαγητό είναι μαγειρευμένο και η οικογένεια κοιμάται. Στη διάρκεια της ζέστης της ημέρας περνούν τον περισσότερο χρόνο τους κάτω από το σπίτι σκαλίζοντας ξύλο. Ιδιαίτερα γνωστά είναι τα γλυπτά από καραμπάο (βούβαλο της Μαλαισίας) και αρχαίες πολεμικές μάσκες, υπόλειμμα των ημερών εκείνων που η ανθρωποφαγή ήταν παραδεκτό μέρος της ζωής.

Το σπίτι είναι μικρό γιατί τα παιδιά δεν ζουν εδώ πολύ χρόνο. Κατά την εφηβική ηλικία, οι νέοι μεταφέρονται σε οικοτροφεία αρρένων που καλούνται άτος και οι κοπέλλες σε ξεχωριστά οικοτροφεία που καλούνται ουλόγκ. Με τον καιρό κάνουν ένα δοκιμαστικό γάμο, αλλ’ αν δεν μπορούν να συμφωνήσουν ή αν δεν αποκτήσουν παιδιά ο γάμος διαλύεται. Μόνον αν πάνε καλά τα πράγματα δηλώνεται επισήμως ο γάμος.

Αλλά τώρα βραδυάζει και είναι καιρός να φύγωμε από το Ναϊγιόνγκ Πιλιπίνο—είδαμε τις Φιλιππίνες μέσα σ’ ένα κέλυφος καρυδιού. Στο μυαλό μας έχομε τα ποικίλα και ασυνήθη πράγματα που είδαμε. Από τη γεμάτη κίνησι κοσμοπολίτικη ζωή της Μανίλας μέχρι τις φυλές της Ορεινής Επαρχίας, μπορεί να δη κανείς την ελκυστική χάρι της απλής αλλά γοητευτικής ζωής στις Φιλιππίνες.

[Εικόνα στη σελίδα 17]

Ένα χαρακτηριστικό σπίτι της περιοχής Ταγκαλόγκ

[Εικόνα στη σελίδα 19]

Σπίτια της Ορεινής Επαρχίας