Έχομε Πολλά να Μάθωμε

◆ Οι επιστήμονες ερευνηταί παγκοσμίως έχουν προ πολλού διατυπώσει το ερώτημα, πώς τα πουλιά μπορούν να προσανατολίζωνται σε μεγάλες αποστάσεις. Από μερικές απόψεις, τα πουλιά φαίνεται ότι ακολουθούν ωρισμένα χαρακτηριστικά της τοπογραφίας, όπως είναι κάποια παραλιακή γραμμή ή κάποια οροσειρά. Αλλά προφανώς περιλαμβάνονται πολύ περισσότερα απ’ αυτά, διότι τα αποδημητικά πουλιά μερικές φορές διασχίζουν μεγάλες αποστάσεις πετώντας πάνω από νερό μόνο ή συνεχίζουν να πετούν στη διάρκεια της νύχτας όταν τα εμφανή χαρακτηριστικά της ξηράς δεν φαίνονται. Πώς το κατορθώνουν αυτό;

Στη δεκαετία του 1950, ένας Γερμανός επιστήμων έδειξε με πειράματα ότι μερικά πουλιά χρησιμοποιούν τη θέσι του ηλίου ως μέσο καθοδηγήσεως. Τα πειράματα έδειξαν ακόμη ότι τα πουλιά φαίνεται ότι έχουν ένα εσωτερικό ρολόγι, που τα καθιστά ικανά να σταθμίζουν την προφανή μετακίνησι του ηλίου κατά μήκος του ουρανού.

Σχετικά με τα αποδημητικά πουλιά που ταξιδεύουν τη νύχτα, φαίνεται ότι χρησιμοποιούν τα άστρα. Μερικά πουλιά εντοπίζουν ένα αστέρι ή μια ομάδα άστρων και πετούν κατά μια ωρισμένη γωνία σχετική μ’ αυτό. Όπως στη διάρκεια της ημέρας μπορούν να ταξιδεύουν καθοδηγούμενα από τον ήλιο, αυτά τα πουλιά τη νύχτα προσαρμόζουν τη γωνία πτήσεώς των εν σχέσει με τα άστρα, από μια εσωτερική αίσθησι χρόνου. Άλλα πτηνά φαίνεται ότι χρησιμοποιούν ένα σταθερό υπόδειγμα άστρων, όπως ένας άνθρωπος μπορεί να διακρίνη τη Μεγάλη Άρκτο αν εντοπίση τον Πολικό Αστέρα.

Σχετικά με τη θαυμάσια ικανότητα των πουλιών να προσανατολίζονται μ’ αυτούς τους τρόπους, ο Δρ Στέφεν Έμλεν, ένας καθηγητής που ασχολείται με τη συμπεριφορά των ζώων, παρετήρησε τα εξής: «Μερικά άτομα υποδεικνύουν αυτές τις μελέτες και καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι τα μυστήρια σχετικά με τη ναυσιπλοΐα των ζώων έχουν τώρα λυθή. Αλλ’ αυτό δεν είναι αληθινό. Οι πρόσφατες θεωρίες αποτυγχάνουν να μας πουν πώς και γιατί τα πτηνά διαλέγουν μια ωρισμένη κατεύθυνσι και όχι μια άλλη. Και οι πρόσφατες αποδείξεις δείχνουν ότι οι ενδείξεις των άστρων και του ηλίου, ίσως δεν είναι ουσιώδεις γι’ αυτούς τους μετανάστες.» Επομένως, μερικά πουλιά φαίνεται ότι μπορούν να προσανατολίζονται τη νύχτα, όταν υπάρχη πλήρες σκοτάδι, ακόμη κι όταν πετούν πάνω από στρώματα νεφών. Ο Δρ Έμλεν προσέθεσε τα εξής: «Αυτό βέβαια δεν αποδεικνύει πως η θεωρία ότι τα πουλιά χρησιμοποιούν πληροφορίες από τα ουράνια σώματα δεν ευσταθεί, αλλά μπορεί να χρησιμοποιούν κι άλλες ενδείξεις για να καθοδηγούνται. Δεν ξέρομε ποιες μπορεί να είναι αυτές οι ενδείξεις. Μήπως ένα πουλί, θα μπορούσε να χρησιμοποιήση τον αέρα ως ένδειξι; Μήπως μερικά προσανατολίζονται από το μαγνητικό πεδίον της γης; Οι πρόσφατες μελέτες υποδεικνύουν και τις δύο αυτές πιθανότητες. Ίσως μια μέρα να μάθομε. . . . Έχομε ακόμη πολλά να μάθωμε.»