Τι Μπορεί να Γίνη για τον Καταρράκτη;

ΣΥΜΒΑΙΝΕΙ σε περισσότερα από ένα εκατομμύριο άτομα ετησίως. Προσβάλλει διπλάσιες γυναίκες από άνδρες. Εμφανίζεται συνήθως σε άτομα γύρω στα εξήντα, αλλά μπορεί να συμβή σ’ οποιαδήποτε ηλικία, ακόμη και προ της γεννήσεως. Για ποιο πράγμα όμως μιλούμε;

Για την απώλεια της οράσεως λόγω καταρράκτου. Συχνά θα έχετε ακούσει για τον καταρράκτη, αλλά γνωρίζετε τι είναι στην πραγματικότητα; Τι μπορεί να γίνη για ν’ αποκατασταθή η όρασις, αφού εμφανισθή ο καταρράκτης; Ας αρχίσωμε εξετάζοντας από κοντά τα μάτια σας.

Ο οφθαλμικός βολβός είναι μία σύνθετη, τρισδιάστατη, έγχρωμη κινηματογραφική μηχανή. Έχει τη μορφή σφαίρας και, κατά μέγα μέρος, είναι γεμάτος από μια διαφανή, πηχτή ουσία, που καλείται υαλοειδές σώμα ή υγρό. Αυτή η πηχτή ουσία περιβάλλεται από τον «χιτώνα,» ο οποίος αποτελείται από τρία στρώματα. Το εξωτερικό στρώμα είναι γνωστό ως ινώδης χιτών, το μεσαίο είναι ο χοριοειδής χιτών και το εσωτερικό ο αμφιβληστροειδής χιτών. Αλλά κανένα απ’ αυτά τα τρία στρώματα δεν περιβάλλει ολόκληρο τον βολβό. Όλοι αφήνουν κενό εμπρός.

Στο πρόσθιο μέρος του οφθαλμικού βολβού, ο ινώδης χιτών καταλήγει σ’ ένα κυρτό διαφανή ιστό που καλείται κερατοειδής χιτών. Έχει τη μορφή ενός μικροσκοπικού ‘μπωλ’ τοποθετημένου στο εμπρός μέρος του ματιού με τη βάσι του προς τα έξω. Πίσω από τον κερατοειδή χιτώνα υπάρχει η ίρις, μια λεπτή κυκλική κουρτίνα από μυϊκό ιστό που αποτελεί το έγχρωμο μέρος του οφθαλμού. Η ίρις έχει μία οπή στο κέντρο της, που είναι γνωστή σαν κόρη. Δύο συστήματα μυών στην ίριδα μπορούν να μεταβάλλουν το μέγεθος της κόρης, ρυθμίζοντας έτσι το ποσόν του φωτισμού που εισέρχεται. Το κενό μεταξύ του κερατοειδούς και της ίριδος είναι γεμάτο από ένα καθαρό υγρό, που καλείται υδατοειδές υγρό ή σώμα.

Αντιλαμβάνεσθε ότι, στην πραγματικότητα, τα μάτια σας δεν ‘βλέπουν’ τίποτε; Αντίθετα, συγκλίνουν και συγκεντρώνουν τις ακτίνες του φωτός, τις οποίες το οπτικό νεύρο που είναι προσκολλημένο στη βάσι του βολβού μεταδίδει στο οπτικό κέντρο του εγκεφάλου. Για να καταστή αυτό δυνατόν, το μάτι διαθέτει ένα άλλο πολύ σπουδαίο τμήμα.

Πίσω ακριβώς από την ίριδα, υπάρχει ένας διαφανής κρυσταλλοειδής φακός, που έχει περίπου το μέγεθος μιας ασπιρίνης. Ο φακός είναι αμφίκυρτος, δηλαδή κυρτός και εμπρός και πίσω. Ο κερατοειδής και ο φακός αυτός συνεργάζονται στη σύγκλισι και εστίασι των ακτίνων στο πίσω μέρος του βολβού, στον αμφιβληστροειδή χιτώνα, τον εσωτερικό από τους τρεις χιτώνες. Μία ομάδα μυών, που συνδέονται με τον φακό, μπορούν ν’ αλλάζουν το σχήμα τους ώστε να συγκεντρώνουν στην εστία δράσεως τα αντικείμενα. Η εξέτασις μιας καθέτου τομής του φακού θα απεκάλυπτε ότι, όταν σχηματίζη την εικόνα ενός απομακρυσμένου αντικειμένου, έχει ωοειδές σχήμα. Ο φακός έχει πιο στρογγυλή μορφή όταν το μάτι βλέπη κάτι πλησιέστερο.

Ηλικία και Καταρράκτης

Ο καταρράκτης δημιουργείται στον κρυσταλλοειδή φακό. Δημιουργεί θάμπωμα του φακού και μπορεί να εξαπλωθή μέχρις ότου όλος ο φακός παύση να είναι διαφανής. Η λέξις «καταρράκτης» προέρχεται από ένα Λατινικό όρο που σημαίνει «υδατόπτωσις.» Το ωνόμασαν έτσι διότι οι αρχαίοι γιατροί ενόμιζαν ότι ένα πέπλο θολωμένου νερού είχε πέσει πάνω στους κρυσταλλοειδείς φακούς των ατόμων που υπέφεραν από καταρράκτη.

Μερικοί άνθρωποι νομίζουν ότι ο καταρράκτης είναι ένα εξόγκωμα που σχηματίζεται στον φακό. Εν τούτοις, ο Δρ. Ντέηβιντ Κ. Μπέρλερ τονίζει: «Ο καταρράκτης δεν είναι ένας όγκος ή κάποια πρόσθετη ουσία στο μάτι· είναι απλώς μία μεταβολή της καθαρότητος του φυσιολογικού φακού.» Τι το προκαλεί αυτό;

Οι αιτίες του καταρράκτη δεν είναι σαφώς γνωστές. Αλλά ένας παράγων που είναι σχεδόν πάντοτε παρών είναι η ηλικία. Ο κρυσταλλοειδής φακός του ματιού σας δεν είναι στερεός όπως είναι ένα κομμάτι γυαλί, αλλά είναι ένα ζωντανό όργανο που συνεχίζει να μεγαλώνη σ’ όλη σας τη ζωή. Αποτελείται από πολλά στρώματα κυττάρων, όπως το κρεμμύδι. Καθώς σχηματίζονται νέα στρώματα, εκείνα που βρίσκονται από κάτω πιέζονται, αφυδατώνονται και σκληραίνουν. Με την πάροδο του χρόνου, οι πρωτεΐνες που βρίσκονται στο κέντρο του πυρήνος του κρυσταλλοειδούς, μπορεί να υποστούν αλλαγές που καθιστούν τον πυρήνα βαθύ κίτρινο, καφέ ή μερικές φορές σχεδόν μαύρο. Ή, οι ίνες στα πολλά στρώματα κυττάρων που περιβάλλουν τον πυρήνα, μπορεί να πρησθούν ή να παραμορφωθούν, με αποτέλεσμα τον σχηματισμό ρηγμάτων γεμάτων από υγρό και κατεστραμμένων ιστών. Όλα αυτά διασπούν το φως, θολώνοντας την όρασι.

Άλλες Αιτίες

Η ηλικία όμως δεν είναι η μόνη αιτία που προκαλεί καταρράκτη. Μπορεί να φταίη κάποιο ελάττωμα στην αφομοίωσι του σακχάρου από τον οργανισμό σας. Σύμφωνα με μια μελέτη, άτομα που πάσχουν από διαβήτη απεδείχθη ότι έχουν τετραπλάσιες έως εξαπλάσιες πιθανότητες να προσβληθούν από καταρράκτη, από μη διαβητικά άτομα της ιδίας ηλικίας και φύλου. Σε τι οφείλεται αυτό; Ένα άρθρο του περιοδικού Σαϊεντίφικ Αμέρικαν, τον Δεκέμβριο του 1975, έλεγε ότι ο διαβήτης φέρνει ως αποτέλεσμα, υψηλό ποσοστό γλυκόζης στο υδατοειδές υγρό του οφθαλμού. Έτσι προκαλείται αυτομάτως μια χημική αντίδρασις που παράγει τη σακχαροαλκοόλη «σερβίτη» στον κρυσταλοειδή φακό. Η προκαλούμενη αύξησις πιέσεως στο εσωτερικό των ινών του φακού, τις αναγκάζει ν’ απορροφήσουν νερό από το υαλοειδές και υδατοειδές σώμα. Ως αποτέλεσμα οι ίνες του φακού πρήζονται και σχίζονται και τελικά ο φακός παύει να είναι διαφανής.

Άλλες αιτίες που προκαλούν καταρράκτη, μπορεί να οφείλωνται σε μία απότομη αλλαγή διαιτολογίου, που οδηγεί σε έλλειψι βιταμινών ή άλλων στοιχείων καλής διατροφής. Οι τραυματικοί καταρράκτες προέρχονται από κτύπημα του οφθαλμού ή τρύπημα από κάποιο οξύ αντικείμενο, που εκτοπίζει τον φακό και τον προξενεί βλάβη. Σύμφωνα με το βιβλίο Ζώντας με τη Λειτουργία των Ματιών Σας, ο καταρράκτης μπορεί να παρουσιασθή λόγω της επιδράσεως «υπεριώδους ακτινοβολίας, ακτίνων Χ, υπερύθρων ακτίνων (θερμών ακτίνων) και από άλλα είδη ακτινοβολίας, περιλαμβανομένων και μικροκυμάτων από κλιβάνους, ραντάρ και διαθερμίας.» Γι’ αυτό, το περιοδικό συνιστά στα άτομα που χρησιμοποιούν προβολείς ή άλλα όργανα που εκπέμπουν βλαβερές ακτινοβολίες για τα μάτια, να φορούν ειδικά προστατευτικά γυαλιά ή γυαλιά ηλίου ώστε να φιλτράρωνται οι επικίνδυνες ακτίνες.

Μπορείτε ν’ Αποφύγετε Παρατεταμένες Οφθαλμικές Παθήσεις;

Μολονότι κανείς δεν μπορεί να σας διαβεβαιώση ότι δεν θα προσβληθήτε ποτέ από καταρράκτη, υπάρχουν ωρισμένα προληπτικά μέτρα που μπορείτε να πάρετε, ώστε να υποστήτε μόνο μικρή βλάβη της οράσεως σας λόγω του καταρράκτου. Πώς μπορεί να γίνη αυτό;

Έχει παρατηρηθή ότι σε πολλές περιπτώσεις, μία δίαιτα πλούσια σε βιταμίνες Α, Β (ειδικώτερα σε Β₂ ή ριβοφλαβίνη) και C, υπήρξε αποτελεσματική στην παρεμπόδισι εμφανίσεως καταρράκτου. Θα μπορούσε να σας βοηθήση μία τέτοια δίαιτα; Αν είσθε διαβητικός, ποτέ μην παραμελήτε την πάθησί σας. Η κατάλληλη αντιμετώπισις του διαβήτου, μπορεί να σας βοηθήση ν’ αποφύγετε σοβαρές επιπλοκές που πιθανόν να οδηγήσουν σε καταρράκτη.

Καθώς πλησιάζετε την ηλικία που είναι πιθανώτερο να δημιουργηθή καταρράκτης, είναι λογικό να κάνετε τακτικές εξετάσεις στα μάτια σας, Σε μια συνέντευξι που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Γιουνάιτεντ Στέητς εντ Ουώρλντ Ρηπόρτ, ο Δρ Καρλ Κάπφερ, διευθυντής του Εθνικού Οφθαλμολογικού Ινστιτούτου, έδωσε την εξής συμβουλή:

«Προτείνομε να εξετάζονται τα μάτια κάθε παιδιού κατά τη γέννησι ώστε να διαπιστώνωνται οι εκ γενετής παθήσεις. Ακολούθως, θα ήταν καλή μια εξέτασις στη διάρκεια των 31⁄2 ως 41⁄2 ετών. Κατόπιν, αν δεν υπάρχουν προβλήματα, θα περίμενα μέχρις ότου το παιδί μπη στην εφηβεία.

«Μετά, αν το άτομο δεν έχη συμπτώματα παθήσεως, δεν νομίζω ότι οι τακτικές εξετάσεις είναι απαραίτητες μέχρι την περίοδο των 40 ετών. Από τότε, μέχρι τα 60, ένα άτομο πρέπει να επισκέπτεται τον οφθαλμίατρο τουλάχιστον κάθε δύο χρόνια, επειδή ίσως χρειασθή αλλαγή γυαλιών λόγω πρεσβυωπίας.»

Έχετε εξετάσει πρόσφατα τα μάτια σας;

Η πιο κοινή θεραπεία του καταρράκτη είναι η χειρουργική αφαίρεσις του θολωμένου φακού. Εν τούτοις, σε μερικές περιπτώσεις είναι πιθανόν ν’ αποφύγη κανείς την εγχείρησι για μια περίοδο χρόνου κι εν τούτοις να εξακολουθή να έχη καλή όρασι. Σε σπάνιες, περιπτώσεις, παραδείγματος χάριν, ο καταρράκτης είναι πολύ μικρός και κοντά στο κέντρο του φακού. Γι’ αυτό, ο γιατρός μπορεί να συστήση σταγόνες που θα μεγαλώσουν την κόρη. Αυτό επιτρέπει τη δίοδο του φωτός από τα άκρα του φακού και μπορεί το άτομο να ‘βλέπη γύρω’ από τον καταρράκτη. Σε άλλες, πολύ σπάνιες περιπτώσεις, οι καταρράκτες είναι δυνατόν να σχηματισθούν στα άκρα του φακού, ενώ το κέντρο παραμένει διαφανές. Αν συμβή αυτό, ειδικά γυαλιά ή φακοί επαφής μπορούν να βοηθήσουν στην κατεύθυνσι περισσοτέρου φωτός προς το κέντρο του φακού.

Αλλά τι θα λεχθή αν η μόνη λύσις για ν’ αποκαταστήσετε την όρασί σας είναι να καταφύγετε σε χειρουργική απομάκρυνσι του φακού; Είναι επικίνδυνη, οδυνηρή εγχείρησις; Ποιες είναι οι πιθανότητες που έχετε να επανακτήσετε καλή όρασι;

«Επιτυχής Ενενήντα οκτώ τοις Εκατό

«Η απομάκρυνσις του καταρράκτου είναι η πιο επιτυχής εγχείρησις που εμποδίζει την τύφλωσι,» αναφέρει το βιβλίο Ζώντας με τη Λειτουργία των Ματιών Σας και προσθέτει: «Σήμερα οι εγχειρήσεις για την απομάκρυνσιν του καταρράκτου έχουν ενενήντα οχτώ τοις εκατό πιθανότητα επιτυχίας. Ενδεικτικό του βαθμού επιτυχίας τους, είναι ο εκπληκτικός αριθμός 250.000 εγχειρήσεων καταρράκτου ετησίως στις Η.Π.Α. . . . Περίπου το ογδόντα πέντε τοις εκατό όλων των χειρουργημένων ατόμων επανακτούν φυσιολογική όρασι (20/30 ή καλύτερη).»

Η ίδια η εγχείρησις δεν είναι υπερβολικά οδυνηρή. Συνήθως δίνουν στον άρρωστο ελαφρά δόσι αναισθητικού όταν τον φέρνουν στο χειρουργείο. Είναι ξύπνιος, αλλά ήρεμος. Κατόπιν, του κάνουν ενέσεις για να αναισθητοποιήσουν τους μυς του οφθαλμού. Ακολούθως, ο γιατρός προχωρεί στην απομάκρυνσι του φακού που πάσχει από καταρράκτη. Πώς το επιτυγχάνει αυτό;

Αφού ανοίξη και χωρίση τα βλέφαρα, ο γιατρός κάνει μια μικρή τομή σε μορφή τόξου εκεί όπου το άσπρο μέρος του ματιού (ο ινώδης χιτών) συναντά το άνω μέρος της ίριδος. Κατόπιν ο κερατοειδής μπορεί ν’ αναδιπλωθή, παρέχοντας δίοδο στον φακό μέσω της κόρης. Μερικοί χειρουργοί απομακρύνουν επίσης και ένα μικρό μέρος της ίριδος. Ένα ειδικό ένζυμο χρησιμοποιείται για τη διάλυσι των λεπτών «ζωνών» που συγκρατούν τον φακό, διευκολύνοντας έτσι την εξαγωγή του.

Υπάρχουν διάφοροι τρόποι απομακρύνσεως του φακού. Μερικοί χειρουργοί χρησιμοποιούν λαβίδες που μοιάζουν με τσιμπιδάκια. Άλλοι χρησιμοποιούν ψυχρό καθετηριασμό, δηλαδή ένα μικρό καθετήρα που είναι προσαρμοσμένος σε μια ψυχρή πηγή που διατηρεί την άκρη του καθετήρα σε θερμοκρασία 15 περίπου βαθμών Φαρενάιτ (-9,4 βαθμών Κελσίου). Έτσι, ψύχεται ο φακός, προσκολλάται στον καθετήρα και βγαίνη εύκολα ολόκληρος. Όταν απομακρυνθή ο φακός, το κενό συμπληρώνεται με αλατούχο διάλυμα, που βοηθεί το μάτι να διατηρήση την κανονική του μορφή και την εσωτερική του πίεσι.

Μια άλλη μέθοδος απομακρύνσεως του φακού είναι η φακογαλάκτωσις. Περιλαμβάνει έναν ειδικό καθετήρα που σχίζει τον φακό. Ο Δρ Μπέρλερ εξηγεί: «Αυτός ο καθετήρας εκτελεί 40.000 δονήσεις το δευτερόλεπτο, θρυμματίζοντας τον καταρράκτη που ακολούθως εξέρχεται μέσω ενός πολύ λεπτού σωλήνος. Ένας δεύτερος σωλήνας εισάγει υγρό στο μάτι ώστε να διατηρήται μία μόνιμη κυκλοφορία εισερχομένου υγρού και εξερχόμενου ιστού.» Ένα πλεονέκτημα αυτής της μεθόδου είναι ότι απαιτείται μόνον μία πολύ μικρή τομή για να εισαχθή ο ειδικός δονούμενος καθετήρας, η οποία μπορεί να κλείση μ’ ένα μόνο ράμμα και ο ασθενής είναι δυνατόν να φύγη την ίδια μέρα ή λίγο αργότερα από το νοσοκομείο.

Μετά την Εγχείρησι

Μια εγχείρησις απομακρύνσεως του καταρράκτου, όμως, αφήνει το μάτι χωρίς φακό για τη συγκέντρωσι των εικόνων στον αμφιβληστροειδή. Ποιο αντιστάθμισμα υπάρχει γι’ αυτό;

Η πιο εύκολη αντικατάστασις του απολεσθέντος φακού είναι τα ειδικά γυαλιά. Εν τούτοις, τα γυαλιά για τον καταρράκτη είναι πολύ χοντρά. Εκτός του ότι είναι βαρειά, μεγεθύνουν κάθε τι 25 έως 30 τοις εκατό και κάνουν τα αντικείμενα να φαίνωνται πλησιέστερα απ’ ό,τι είναι στην πραγματικότητα. Και υπάρχει μεγάλη παραμόρφωσις στα άκρα. Ένα άτομο που φορά τέτοια ειδικά γυαλιά για τον καταρράκτη, όταν θέλη να κυττάξη στα πλάγια ή πάνω ή κάτω, πρέπει να μάθη να στρέφη το κεφάλι του και όχι απλώς τα μάτια του.

Το πρόβλημα λύεται κατά μέγα μέρος με φακούς επαφής. Η μεγέθυνσίς τους είναι κατά πολύ μικρότερη· και, επειδή εφαρμόζουν στενά με τον κερατοειδή, οι φακοί επαφής κινούνται ταυτόχρονα με το μάτι κι έτσι αποφεύγεται η ανάγκη κουραστικών κινήσεων του κεφαλιού.

Μερικοί ερευνηταί έχουν δημιουργήσει πλαστικούς φακούς που μπαίνουν μέσα ακριβώς στο μάτι, αντικαθιστώντας τον φυσιολογικό φακό. Ένα είδος εφαρμόζει στο ίδιο μέρος με τον αρχικό φακό. Οι πλαστικοί φακοί, όμως, δεν μπορούν ν’ αλλάξουν σχήμα για να συγκεντρώνουν εικόνες που βρίσκονται σε διαφορετικές αποστάσεις.

Μήπως έχει θολώσει η όρασίς σας; Μήπως το πρόβλημα οφείλεται στον καταρράκτη; Αν συμβαίνη αυτό, μια σχετικά απλή και ανώδυνη εγχείρησις μαζί με διορθωτικούς φακούς είναι πιθανόν ν’ αποκαταστήση την καλή σας όρασι. Δεν αξίζει να επισκεφθήτε τον γιατρό σας για να το διαπιστώσετε αυτό;

[Διάγραμμα στη σελίδα 13]

(Για το πλήρως μορφοποιημένο κείμενο, βλέπε έντυπο)

ΙΡΙΣ

ΚΕΡΑΤΟΕΙΔΗΣ

ΦΑΚΟΣ

ΥΔΑΤΟΕΙΔΕΣ ΣΩΜΑ

ΥΑΛΟΕΙΔΕΣ ΣΩΜΑ

ΙΝΩΔΗΣ

ΧΟΡΙΟΕΙΔΗΣ

ΑΜΦΙΒΛΗΣΤΡΟΕΙΔΗΣ

[Διάγραμμα στη σελίδα 14]

(Για το πλήρως μορφοποιημένο κείμενο, βλέπε έντυπο)

ΜΕΓΕΘΥΝΣΙΣ ΤΟΥ ΦΑΚΟΥ

Πυρήν

Κατεστραμμένοι ιστοί στα στρώματα των κυττάρων που περιβάλλουν τον πυρήνα

Ο καταρράκτης μπορεί να παρουσιασθή είτε στον πυρήνα του φακού είτε στα στρώματα των κυττάρων που περιβάλλουν τον πυρήνα