Όταν Απευθύνεσθε σ’ ένα Ακροατήριο

Η ΦΡΑΣΙΣ «Πρέπει να κάνω μια ομιλία απόψε,» δείχνει πώς αισθάνονται οι περισσότεροι για τις δημόσιες ομιλίες. Δεν τις θέλουν. Στην πραγματικότητα, τις τρέμουν, Αλλά συχνά οι περιστάσεις τους αναγκάζουν να κάνουν μια ομιλία.

Και ίσως εκπλαγήτε με το πόσο συχνά παρουσιάζεται αυτή η «συμφορά.» Το περιοδικό Ζωτικές Ομιλίες της Ημέρας (Vital Speeches of the Day) αναφέρει ότι στη διάρκεια μιας συνηθισμένης ημέρας σε πόλεις όπως είναι το Λος Άντζελες και η Νέα Υόρκη, συγκεντρώνονται χιλιάδες ακροατήρια. Και παρατηρεί: «Όλ’ αυτά τα ακροατήρια θέλουν έναν ομιλητή.»

Πράγματι, είτε στο σχολείο, είτε στην εργασία σας, είτε σε κάποια οργάνωσι στην οποία ανήκετε, οι πιθανότητες είναι ότι αργά ή γρήγορα ΣΕΙΣ θα πρέπει ν’ απευθυνθήτε σ’ ένα ακροατήριο. Αν δεν περιμένετε με ανυπομονησία την ημέρα αυτή (εκτός αν την περιμένετε για να ξεμπερδέψετε!), θα εκτιμούσατε μερικές καθοδηγητικές συμβουλές που μπορούν ν’ αφαιρέσουν μερικές από τις «οδύνες» της δημοσίας ομιλίας.

Κατ’ αρχήν, είναι καλό να εξετάσετε το γιατί μια ομιλία μπορεί να προκαλή τόση ταραχή. Πιθανώς σας αρέσει να ομιλήτε. Κι όμως υπάρχουν πολλά παράξενα «φαινόμενα» που ίσως σας συνέβησαν όταν σταθήκατε μπροστά σε μια ομάδα—τρεμάμενα γόνατα, εφίδρωσις, παλλόμενα χείλη και ξηρότης του στόματος. Γιατί; Πιθανώς επειδή, όσο ζωηρός κι αν είσθε σε μια συνομιλία με κάποιο άλλο άτομο, σας τρομάζει μια ομάδα ανθρώπων. Τα άτομα σχηματίζουν μια μάζα που ονομάζεται «ακροατήριο.» Το ακροατήριο έχει απαιτήσεις από τον ομιλητή. Επίσης, αν δεν κάνετε ομιλίες τακτικά, αισθάνεσθε χωρίς αμφιβολία σαν ερασιτέχνης, άπειρος.

Τελικά, είναι αρκετά γνωστό ότι πολλά άτομα βρίσκουν τις περισσότερες ομιλίες (και συνεπώς, και τους ομιλητάς) ανιαρές. Ένα πολύ συνηθισμένο παράπονο είναι: ‘Είμαι απογοητευμένος από ομιλητάς οι οποίοι στην πραγματικότητα δεν είπαν τίποτα.’ Έτσι, ίσως φοβάσθε ότι η διάλεξίς σας θα είναι τραύμα και για σας και γι’ αυτούς που σας ακούουν.

Τι μπορεί να σας βοηθήση να τα αντιμετωπίσετε όλ’ αυτά; Προφανώς, επειδή σεις είσθε ένα άτομο και τα ακροατήρια ποικίλλουν πολύ, δεν υπάρχει κάποιος «τύπος» που θα καλύψη όλες τις καταστάσεις. Υπάρχουν, όμως αρκετά στοιχεία που δεν πρέπει ν’ αγνοήτε αν ελπίζετε να υπερνικήσετε τους φόβους σας και να πείσετε ένα συγκεντρωμένο ακροατήριο.

Διπλή Προετοιμασία

Οι διδάσκαλοι δημοσίων ομιλιών συχνά εξηγούν: «Το κλειδί είναι η προετοιμασία.» Αυτό συχνά παρερμηνεύεται από τον ακροατή σαν να σημαίνη, ‘Πρέπει να γνωρίζης πολλά γεγονότα και στατιστικές για το θέμα,’ μολονότι κι αυτό είναι βασικό. Αντιθέτως, για να κάνετε το καλύτερο που μπορείτε, πρέπει να προετοιμασθήτε με δύο τρόπους:

1. Όχι μόνο να εξοικειωθήτε με το θέμα, αλλά συνθέστε ένα συγκεκριμένο μήνυμα για την περίστασι.

2. Σκεφθήτε σοβαρά πώς μπορείτε καλύτερα να πλησιάσετε το ιδιαίτερο εκείνο ακροατήριο.

Ας εξετάσουμε την αξία και των δύο αυτών τρόπων. Μολονότι το πώς λέτε τις λέξεις είναι σπουδαίο, το τι λέτε—το άγγελμα σας—είναι πιο σπουδαίο. Ίσως το ύφος σας χρειάζεται βελτίωσι, αλλ’ αν η ύλη σας είναι σαφής και τα επιχειρήματα σας λογικά, είσθε γενικά καλύτερος από τον έξυπνο και πνευματώδη ομιλητή που συναρπάζει το ακροατήριο του χωρίς πραγματικά να τους λέγη τίποτα. Αυτός ο άνθρωπος διασκεδάζει τους άλλους, αλλά δεν είναι πληροφορητικός ομιλητής. Σε λίγο καιρό, οι άνθρωποι δεν θα τον παίρνουν στα σοβαρά.

Ένας έμπειρος ομιλητής είπε ενθαρρυντικά: «Να έχετε κάτι για να πήτε. Σηκωθήτε και πήτε το. Έπειτα καθήστε. Δεν έχει σηκωθή κανείς ακόμα (μπροστά σε κάποιο ακροατήριο) με ένα εξαιρετικό τρόπο.» Πράγματι, μπορείτε, χωρίς καμμιά γαρνιτούρα (ή διακόσμησι), να επηρεάσετε πολύ τους άλλους αν η ομιλία σας είναι θετική και επί του σημείου.

Επί πλέον, αν, ενώ προετοιμάζεσθε, έχετε στη διάνοια σας το ακροατήριο—την ιστορία του, ποιες νομίζετε ότι είναι οι παρούσες απόψεις του περί του θέματος—θα βοηθηθήτε να συμπεριλάβετε συγκεκριμένη ύλη που θα του ταιριάζη. Η αναγνώρισις των τοπικών συνθηκών, η εφαρμογή στην προσωπική ζωή των ατόμων, η εξήγησις του γιατί αυτό είναι σπουδαίο στις οικογένειες τους—είναι οι ισχυρότερες γραμμές λογικεύσεως. Μια τέτοια εφαρμογή μπορεί να πάρη την αφηρημένη ύλη και να την ‘προσγειώση’ και να τη θέση στην πραγματικότητα της καθημερινής ζωής.

Σχετικά μ’ αυτό, ένας άνδρας που δίνει διαλέξεις δεκαέξη και πλέον χρόνια παρετήρησε: «Διαπιστώνω ότι όταν αναφέρωμαι σε τοπικά μέρη ή συνήθειες, το ακροατήριό μου καμαρώνει. Παραδείγματος χάριν, θα μπορούσα να ρωτήσω: ‘Νομίζετε ότι ένας άνθρωπος που ζη στην Οδό———, ακριβώς εδώ στην Πόλι———ενδιαφέρεται γι’ αυτό το ερώτημα;’ Ενθαρρύνω κι άλλους ομιλητάς να προσπαθούν να κάνουν εφαρμογή της ύλης τους κι αυτό μ’ ένα χαριτωμένο τρόπο που βρίσκουν ότι είναι φυσικός γι’ αυτούς.»

Αν δεν γνωρίζετε πολλά πράγματα για το ακροατήριο σας, μια μικρή έρευνα (όπως το να συζητήσετε με κάποιον που γνωρίζει) θα μπορούσε να συμβάλη στην παρουσίασι του θέματος σας περισσότερο από πολλές ώρες περαιτέρω ερεύνης για το ίδιο το θέμα. Ακόμη κι όταν αυτό δεν είναι δυνατόν, πιθανώς γνωρίζετε τουλάχιστον τη γενική σύνθεσι της ομάδος. Μήπως το ακροατήριο θ’ αποτελήται από πωλητάς, εμπόρους, κατασκευαστάς οικιών ή από γηραιά άτομα; Δεν μπορείτε να καθορίσετε ποιες πλευρές του θέματος σας θα ήσαν πιο υποβοηθητικές και, συνεπώς, πιο ενδιαφέρουσες γι’ αυτούς;

Προετοιμαστήτε, λοιπόν, καλά, αλλά περιλάβετε στην προετοιμασία σας την επικοινωνία. Είσθε βέβαιος ότι μπορείτε σαφώς να προσδιορίσετε τα κύρια σημεία σας; Αν δεν μπορήτε σεις, τότε πώς θα μπορέσουν να συλλάβουν αυτά τα σημεία οι ακροαταί σας; Αφού καθορίσετε τα κύρια σημεία σας, πρέπει να υπολογίσετε πόσα μπορείτε να πήτε στον χρόνο που σας έχουν παραχωρήσει. Κατόπιν, σκεφθήτε πώς να τονίσετε αυτό το άγγελμα. Όλα αυτά σημαίνουν, βέβαια, ότι πρέπει να γράψετε την ομιλία σας, (ή, τουλάχιστον, να κρατήσετε μερικές σημειώσεις) και να τακτοποιήσετε την ύλη σε λογική σειρά.

Εν τούτοις, σχετικά με το πόσες σημειώσεις πρέπει να χρησιμοποιήσετε ενώ πραγματικά ομιλείτε, ακόμη και οι ειδικοί διαφωνούν—ενθαρρύνοντας τα πάντα, από ‘λίγες μόνον’ σημειώσεις μέχρι ένα λέξι προς λέξι χειρόγραφο. Αλλά όλοι συμφωνούν στα εξής σημεία: Ποτέ μην ομιλείτε για το θέμα σας όπως το θυμάστε· να έχετε μερικές σημειώσεις ως καθοδηγητικές γραμμές. Μην αποστηθίζετε και απαγγέλλετε την ομιλία σας. Πολλά άτομα από το ακροατήριο σας μπορεί να ‘κρέμωνται από τα χείλη σας,’ αλλ’ απλώς και μόνο για να δουν αν τα θυμάσθε όλα!

Τώρα, εκείνοι που έχουν δει ένα δυναμικό ρήτορα να ομιλή, μπορεί να ισχυρίζονται ότι δεν πρέπει να τονίζεται ένα συγκεκριμένο άγγελμα που ταιριάζει σ’ ένα ιδιαίτερο ακροατήριο. Μπορεί να εκθέτουν τις αρετές του προσωπικού χαρίσματος, του μεταδοτικού και του ενθουσιασμού. Εν τούτοις, προτού κρίνετε, εξετάστε το αποτέλεσμα αυτής της ‘διπλής προετοιμασίας’ σ’ έναν απρόθυμο ομιλητή.

Το Άγγελμα Είναι Ζωντανό!

Αν την ώρα που εκφωνείτε την ομιλία σας, έχετε τη διάνοια σας προσηλωμένη στο θέμα για το οποίο έχετε εργασθή σκληρά—και όχι στον εαυτό σας—αυτό θα διώξη αρκετή νευρικότητα και φόβο που εμπνέει το ακροατήριο. Βάλετε καλά στο μυαλό σας ότι, ακόμα κι αν αισθάνεσθε αδύναμος, το άγγελμα σας θα είναι ισχυρό!

Έτσι, αν πιστεύετε στο άγγελμα σας και είσθε γεμάτος απ’ αυτό, είναι φυσικό να έχετε πειθώ—μια εγκάρδια ειλικρίνεια που οι άνθρωποι αισθάνονται κι εμπιστεύονται. Με το να συγκεντρώνεσθε στις πληροφορίες σας, η εκφώνησίς σας δεν πρέπει να χάση τη συναισθηματική της επίδρασι. Αντιθέτως, πρέπει ν’ αφήνετε τα συναισθήματα σας να πηγάζουν από το ίδιο ακριβώς το θέμα· τότε τα αισθήματα σας, οι χειρονομίες σας και η επίδρασίς σας θα είναι γνήσια. Θα φαίνεσθε αφοσιωμένος και θα πείθετε τους άλλους, θα κρατάτε άγρυπνο το ακροατήριο σας. Θα υποκινήτε τους ανθρώπους.

Εξ άλλου, αν ανησυχήτε υπερβολικά με το παρουσιαστικό σας, την εντύπωσι που θα κάνετε ή το «ύφος» σας, αυτό θα φανή στην παρουσίασί σας. Θα αποσπάση την προσοχή του ακροατηρίου σας και θα το συσκοτίση.

Επίσης, ένα συγκεκριμένο άγγελμα βοηθεί στην εκφώνησι με το να σας δίνη την ευκαιρία να ελέγχετε καλύτερα τον χρόνο σας. Έτσι, δεν θα φλυαρήτε άσκοπα επί πολλήν ώρα, όπως κάνουν πολλοί ομιληταί. Γιατί δεν κάνετε ‘πρόβα’ την ομιλία σας μεγαλοφώνως, ελέγχοντας τον χρόνο σας; Η προφορική ‘πρόβα’ μπορεί να φαίνεται ανόητη, αλλά, σύμφωνα με πολλούς, θα εκπλαγήτε αν δήτε τα αποτελέσματα που έχει στην εμπιστοσύνη και στον έλεγχο του χρόνου εκ μέρους σας.

Οι Παγίδες

Υπάρχουν δύο «επικίνδυνες ζώνες» τις οποίες πρέπει ν’ αποφεύγετε καθώς θα χειρίζεσθε μ’ αυτό τον τρόπο τη δημόσια ομιλία σας. Μια είναι η τάσις να συγκεντρώσετε όλα τα ενδιαφέροντα γεγονότα που ανακαλύψατε με την έρευνα σας και κατόπιν να τα στοιβάξετε σε μια επαναλαμβανόμενη ομιλία. Όχι· πρέπει να έχετε υπ’ όψιν σας ότι ο τεράστιος όγκος της ερεύνης σας έχει σκοπό να προετοιμάση εσάς—ώστε να κατέχετε πλήρως το θέμα και να αισθάνεσθε αυτοπεποίθησι. Στην ομιλία σας, θα έχετε συνήθως χρόνο ν’ αναπτύξετε μόνο τρία ή τέσσερα κύρια σημεία το πολύ.

Δεύτερον, όταν είσθε καλά προετοιμασμένος, υπάρχει η τάσις να γίνεσθε πολύ περίπλοκος, όχι μόνο στον αριθμό των σημείων, αλλά και στο λεξιλόγιο σας. Ν’ αποφεύγετε τις μεγάλες λέξεις ή την ορολογία που ίσως δεν καταλαβαίνει το ακροατήριο. Ακόμα και σε μια ομιλία τεχνικού περιεχομένου, όταν ομιλούμε σε ειδικευμένους ανθρώπους εγείρονται συχνά προβλήματα σχετικά με τις διαφορετικές απόψεις ωρισμένων «εμπορικών όρων.» Έτσι, ο συνετός ομιλητής ακολουθεί την έκκλησι για σαφήνεια που είχε κάνει ο Βιβλικός συγγραφεύς Παύλος πριν από 1.900 και πλέον χρόνια: «Εάν η σάλπιγξ δώση φωνήν ασαφή, τις θέλει ετοιμασθή εις πόλεμον; Ούτω και σεις, εάν δεν δώσητε δια της γλώσσης φωνήν ευκατάληπτον, πώς θέλει γνωρισθή το λαλούμενον; διότι θέλετε λαλεί εις τον αέρα.»—1 Κορ. 14:8, 9.

Επιπλέον, αν ενδώσετε σε μια από τις δύο αυτές παγίδες, ίσως δώσετε την εντύπωσι ότι υποτιμάτε το ακροατήριο σας. Αυτή η ανωτερότης ποτέ δεν κερδίζει τους ανθρώπους στη δική σας άποψι. Αντιθέτως, τους αποξενώνει. Το γεγονός είναι: η απλότης επίσης μεταδίδει συμπάθεια. Προφανώς, προσπαθείτε να επικοινωνήσετε και δεν σπαταλάτε τον χρόνο των άλλων ανθρώπων σ’ ένα «ταξίδι του εγώ» σας.

Ένας άνδρας που θεωρείται ως ο Μεγαλύτερος διδάσκαλος, ακόμη και από απίστους, ήταν ο Ιησούς Χριστός. Καθώς διαβάζομε τις ομιλίες που έκανε, είναι συναρπαστικό να παρατηρήσωμε την απλότητα του και την ταπεινότητα του. Οι άνθρωποι ελκύοντο σ’ αυτόν. Τα σημεία που τόνιζε ήσαν φανερά. Εδίδαξε βαθειές αλήθειες σε απλή γλώσσα. (Ματθ. κεφ. 5-7) Το άγγελμα του, δύο χιλιάδες σχεδόν χρόνια αργότερα, μετά από αμέτρητες προσπάθειες που έχουν γίνει να το συσκοτίσουν ή να διαστρέψουν τη φύσι του, παραμένει.

Για όλους αυτούς τους λόγους, μολονότι ποτέ ίσως να μην αισθανθήτε τελείως άνετα όταν πρόκειται να ομιλήσετε δημοσία, μην απελπίζεσθε. Μέσα σ’ ένα κόσμο που είναι πλημμυρισμένος με ‘θανάσιμες ομιλίες,’ όπως τις απεκάλεσε μια αυθεντία, μπορείτε να δοκιμάσετε αυτή την εμπειρία, ακόμα και ν’ αναζωογονήσετε άλλους. Θα διαπιστώσετε ότι πολλοί άνθρωποι είναι πρόθυμοι να μάθουν. Αν πραγματικά λέτε κάτι, αν δείχνετε ότι θέλετε να τους δώσετε κάτι, μπορεί να εκπλαγήτε με το αποτέλεσμα. Το τέρας που ονομάζεται «Ακροατήριο» δεν είναι και τόσο τρομερό τελικά.