Βρίσκοντας τον Δρόμο σας Ανάμεσα στα Αστέρια

ΠΟΙΟΣ δεν έχει κοιτάξει τα άστρα μια διαυγή νύχτα και δεν εθαύμασε την ομορφιά του σύμπαντος; Μπορείτε ν’ αναγνωρίσετε κάποιο αστέρι ή ομάδα αστεριών; Ή μήπως ο νυχτερινός ουρανός σάς φαίνεται σαν ένα συγκεχυμένο ανακάτωμα φωτεινών μορίων, που αποθαρρύνει κάθε προσπάθεια να τα ξεχωρίσετε;

Είναι πιο δύσκολο να βρήτε το δρόμο σας στον ουρανό απ’ ό,τι στη γη, επειδή τα άστρα αλλάζουν συνεχώς θέσι. Αλλά κινούνται με τάξι, τη μια ώρα μετά την άλλη σ’ όλη τη διάρκεια της νύχτας. Επίσης, η όψις του ουρανού αλλάζει από μήνα σε μήνα, σ’ όλη τη διάρκεια του έτους. Αυτές οι φανερές κινήσεις είναι αποτέλεσμα της κινήσεως της γης, οι πρώτες από την ημερήσια περιστροφή της και οι δεύτερες από το ετήσιο ταξίδι της γύρω από τον ήλιο.

Θα σας άρεσε να μάθετε να βρίσκετε τον δρόμο σας ανάμεσα στα άστρα και να αναπτύξετε την ικανότητα να ξεχωρίζετε μερικά απ’ αυτά; Οι άνθρωποι που ζουν στο βόρειο ημισφαίριο μπορούν ν’ αρχίσουν από την «Μεγάλη Άρκτο,» που είναι μια ομάδα από επτά φωτεινά αστέρια. Τα τέσσερα απ’ αυτά σχηματίζουν το τετράγωνο της άρκτου και τα άλλα τρία σχηματίζουν ένα κεκαμμένο βραχίονα. Αυτή η ομάδα των άστρων είναι γνωστή στην Αγγλία σαν «Άροτρο» ή «Κάρρο» (Άμαξα) και πράγματι μοιάζει και με τα δύο.

Τα άστρα στον ουρανό είναι συγκεντρωμένα σε αστερισμούς, πολλοί από τους οποίους περιεγράφησαν από τα παλιά χρόνια και εθεωρούντο ότι σχημάτιζαν ομοιώματα ανθρώπων, ζώων ή αντικειμένων. Οι αστρονόμοι χωρίζουν τον ουρανό σ’ ένα σύνολο από ογδόντα οκτώ αστερισμούς, αλλά απ’ αυτούς οι μισοί και λιγώτεροι ακόμη περιλαμβάνουν αστέρια αρκετά λαμπρά για να προσελκύσουν την προσοχή των κοινών ανθρώπων. Η Μεγάλη Άρκτος είναι μέρος ενός τέτοιου αστερισμού που λέγεται Ούρσα Μαγιόρ.

Εκ πρώτης όψεως, μπορεί να φαίνεται δύσκολο, αλλά με τη χρήσι ενός απλού χάρτη ως οδηγού, είναι, στην πραγματικότητα, πολύ εύκολο να βρήτε πολλά άστρα και αστερισμούς. Θα χρειασθούν μερικά μόνο λεπτά, δύο ή τρεις νύχτες τον χρόνο, για να το κάνετε αυτό. Θα θέλατε να δοκιμάσετε;

Άστρα του Ουρανού το Καλοκαίρι

Ας αρχίσωμε χρησιμοποιώντας τη Μεγάλη Άρκτο για να βρούμε τον Πολικό Αστέρα. Μια καθαρή νύχτα στη διάρκεια της ανοίξεως, του καλοκαιριού ή του φθινοπώρου αναζητήστε την Άρκτο προς βορράν. Για ν’ απλοποιήσωμε τα πράγματα, θα αριθμήσωμε τα άστρα από το 1 ως το 7 και θ’ αρχίσωμε από το τετράγωνο και θα προχωρήσωμε ως την άκρη του βραχίονος, όπως φαίνεται από τους χάρτες που βρίσκονται πιο κάτω.

Τώρα, φαντασθήτε μια γραμμή που σύρεται από το 2 μέσω του 1 και συνεχίζεται όσο είναι περίπου το μήκος της άρκτου. Αυτή θα οδηγήση στον Πολικό Αστέρα, στον αστερισμό της Μικρής Άρκτου (Ούρσα Μινόρ). Από τον Πολικό Αστέρα μπορείτε να βρήτε το περίγραμμα της Μικρής Άρκτου, αντιστρέφοντας τη Μεγάλη Άρκτο. Συνεχίζοντας από τον Πολικό Αστέρα στην ίδια κατεύθυνσι, περίπου στην ίδια απόστασι, φθάνετε στον αστερισμό της Κασσιόπης, που αναγνωρίζεται από τα πέντε λαμπρά άστρα που σχηματίζουν ένα «W.»

Θα διαπιστώσετε ότι είναι ενδιαφέρον να παρατηρήτε αυτούς τους τρεις αστερισμούς επί αρκετή ώρα κάποιο βράδυ. Η Μικρή Άρκτος θα κινήται γύρω από την άκρη της λαβής της. Ομοίως, η Μεγάλη Άρκτος και η Κασσιόπη κινούνται γύρω από τον Πολικό Αστέρα, αντίθετα από τη φορά των δεικτών του ωρολογίου. Η αιτία τούτου είναι η περιστροφή της γης γύρω από τον άξονα της.

Αν είναι καλοκαιρινή νύχτα, η Μεγάλη Άρκτος θα βρίσκεται δυτικά του Πολικού Αστέρος, με τον βραχίονα της, προς τα πάνω. Αυτό μπορεί να μας οδηγήση σε κάποιον άλλο δρόμο ανάμεσα στα άστρα. Ακολουθήστε την καμπή του βραχίονος προς τα πάνω και σε μήκος όσο περίπου η άρκτος θα φθάσετε σ’ ένα λαμπρό άστρο χρώματος πορτοκαλλί, που είναι μακριά από οποιοδήποτε άλλο λαμπρό αστέρι. Αυτό το άστρο είναι ο Αρκτούρος, στον αστερισμό του Βοώτη. Συνεχίστε στην ίδια καμπύλη, στο ίδιο περίπου μήκος, και θα φθάσετε σ’ ένα άλλο μοναχικό αστέρι τον Στάχυ, του αστερισμού της Παρθένου.

Τώρα ξαναγυρίστε στην άρκτο και εκτείνατε μια ευθεία γραμμή αρχίζοντας από το άστρο 1 μέσω του άστρου 4, μια μεγάλη γραμμή που περνά από τον Αρκτούρο και εκτείνεται σχεδόν κατά μήκος του ουρανού. Στο τέλος θα βρήτε τον εκπληκτικό αστερισμό του Σκορπιού, με τον φωτεινό «κόκκινο γίγαντα,» τον αστέρα Αντάρη, που φεγγοβολάει στην καρδιά του σκορπιού. Αυτός έχει μια μακρά ουρά που προχωρεί πολύ κάτω προς τον νότιο ορίζοντα και στρίβει στην άκρη του. Μερικοί παρομοιάζουν αυτόν τον αστερισμό με χαρταετό με μακριά ουρά που ανεμίζει. Ο Αντάρης είναι ένα από τα μεγαλύτερα γνωστά αστέρια. Είναι τόσο μεγάλο, ώστε, αν το κέντρο του βρισκόταν εκεί που βρίσκεται ο ήλιος μας, ο Αντάρης θα γέμιζε το ενδότερο ηλιακό σύστημα σχεδόν μέχρι την τροχιά του Άρη. Η γη μας θα βρισκόταν βαθιά στο εσωτερικό του Αντάρη.

Τώρα, ας ξαναγυρίσωμε στην άρκτο για να βρούμε ένα καινούργιο δρόμο. Αρχίστε από το 3 και ακολουθήστε την ευθεία μέσω του 4 προς ανατολάς του ουρανού και θα φθάσετε στο άστρο α του Κύκνου που λέγεται Δενέβ· το Δενέβ είναι στην κορυφή του «Σταυρού του Βορρά,» που βρίσκεται στην πλευρά του αυτή την εποχή του έτους, το καλοκαίρι. Έξη άστρα σχηματίζουν τον σταυρό, μολονότι το ένα στο μέσον της καθέτου είναι αρκετά αμυδρό.

Καθώς προχωρούσαμε προς το Δενέβ, περάσαμε ένα ακόμη λαμπρότερο άστρο, δηλαδή τον Βέγα της Λύρας. Ο Βέγας και το Δενέβ και ένα ακόμη λαμπρό άστρο, ο Αλταΐρ, το άστρο α του Αετού σχηματίζουν ένα μεγάλο τρίγωνο. Ο Αλταΐρ συνοδεύεται από δύο λιγώτερο φωτεινά άστρα, ένα σε κάθε πλευρά του σε ευθεία γραμμή.

Είδατε λοιπόν; Σε λίγα λεπτά μάθατε τα κυριώτερα άστρα και τους κυριώτερους αστερισμούς του ουρανού το καλοκαίρι. Αφού τα «εντοπίσατε,» δεν υπάρχει πια ανάγκη ν’ αρχίζετε κάθε φορά από τη Μεγάλη Άρκτο για να τα ξαναβρήτε. Τα διαφορετικά σχήματα των αστερισμών τους κάνουν να ξεχωρίζουν αμέσως. Γνωρίζετε την Κασσιόπη από το «W», τον Σκορπιό από το σχήμα χαρταετού· το Δενέβ από τον σταυρό· τον Βέγα από το εμφανές τρίγωνο, και ούτω καθεξής. Καθένας τους είναι μοναδικός στον ουρανό.

Μια και γνωρισθήκατε μ’ αυτούς τους αστερισμούς, θα θέλετε ν’ ανανεώνετε τη γνωριμία σας μαζί τους από εποχή σε εποχή, όταν βρίσκεσθε έξω τη νύχτα. Καθώς μπαίνει το φθινόπωρο, θα κινούνται στον ουρανό προς τα δυτικά. Τελικά θα εξαφανισθούν ένα ένα στον ορίζοντα. Αλλά ο ουρανός τον χειμώνα θα περιλάβη νέες ομάδες αστεριών από την ανατολή. Ο δεύτερος χάρτης αυτού του άρθρου θα σας βοηθήση να ξεχωρίσετε αυτά τα νέα άστρα.

Ο Ουρανός τον Χειμώνα

Στο τέλος του χειμώνα, η Μεγάλη Άρκτος θα βρίσκεται ανατολικά του Πολικού Αστέρος με τον βραχίονα της προς τα κάτω. Η ευθεία μέσω των άστρων 4 και 3 φθάνει στον Βασιλίσκο του Λέοντος. Παρατηρήστε τη «Δρέπανο» στην άκρη του βραχίονος του Βασιλίσκου. Η ευθεία από το 4 μέσω του 1, οδηγεί στον αστέρα Αίγα με τα τρία «Μικρά» της πολύ κοντά. Χρησιμοποιήστε το 3 και το 2 για να οδηγηθητε στον Λαμπαδία του Ταύρου, στη μια άκρη ενός αστερισμού σε σχήμα V που ονομάζεται Υάδες. Στην άλλη πλευρά του V είναι ένας αστερισμός αμυδρών άστρων που ονομάζονται Πλειάδες, γνωστός επίσης με την ονομασία «Επτά Αδελφές.» Μερικοί λένε ότι αυτός ο αστερισμός μοιάζει με μια μικρή κουτάλα. Αν δεν έχετε δει ποτέ τις Υάδες ή τις Πλειάδες με κιάλια, θα δοκιμάστε μια ευχάριστη έκπληξι.

Μια διαγώνιος από το 4 μέσω του 2, σας φέρνει στους Διδύμους που αποτελούνται από τον Κάστορα και τον φωτεινότερο αδελφό του Πολυδεύκη. Μια μακρά ευθεία μέσω του 5 και 4 οδηγεί μετά τους Διδύμους στον Ωρίωνα, τον γιγάντιο κυνηγό, έναν από τους πιο θεαματικούς αστερισμούς. Ο Ωρίων σχηματίζει ένα ακανόνιστο ορθογώνιο. Ο Βετελγέζ, στην επάνω γωνία, είναι ένας άλλος κόκκινος γίγας σαν τον Αντάρη. Ο Ρίγγελ στην αντίθετη γωνία, είναι ένα λαμπρό γαλανόλευκο αστέρι. Τρία άστρα στη σειρά σχηματίζουν τη Ζώνη του Ωρίωνος. Στην ευθεία πίσω τους βρίσκεται ο Σείριος, του Μεγάλου Κυνός, το λαμπρότερο άστρο που έχει εντοπισθή στον ουρανό. Ανάμεσα σ’ αυτόν και στους Διδύμους είναι ο Προκύων, του Μικρού Κυνός.

Θα πιστεύατε ότι έχομε ήδη εξετάσει το ένα τρίτο των σημαντικών αστερισμών και τα μισά και πλέον αστέρια πρώτου και δευτέρου μεγέθους που είναι ορατά από τα βόρεια πλάτη; Αλλά εδώ χρειάζεται λίγο προσοχή. Ίσως να διαπιστώσετε, καθώς ακολουθείτε αυτούς τους δρόμους του ουρανού, ότι περνάτε από κάποιο φωτεινό αστέρι που δεν προσδιορίζεται. Αυτό μπορεί να είναι κάποιος πλανήτης. Ο Ζευς και η Αφροδίτη, και μερικές φορές ο Άρης, είναι λαμπρότερα απ’ οποιονδήποτε απλανή αστέρα· ο Κρόνος είναι επίσης φωτεινός. Παραδείγματος χάριν, ο Ζευς θα βρίσκεται στο μέσον περίπου μεταξύ του Λαμπαδία και των Διδύμων τον χειμώνα του 1977-1978 και ο Κρόνος θα βρίσκεται κοντά στο Βασιλίσκο.

Επισκεφθήκατε ποτέ σεις και η οικογένεια σας ένα πλανητάριο; Όταν αρχίσετε να γνωρίζετε τα αστέρια, θα διαπιστώσετε ότι αξίζει τον κόπο. Πλανητάρια συνήθως υπάρχουν σε πολλές μεγάλες πόλεις. Παρουσιάζουν ποικίλα προγράμματα, αρχίζοντας συνήθως από τον ουρανό που βρίσκεται πάνω σας, αλλά προχωρούν για να διευκρινίσουν τις κινήσεις του ουρανού. Αυτές οι παρουσιάσεις είναι ενδιαφέρουσες για άτομα κάθε ηλικίας. Επίσης, ίσως να θέλετε ν’ αγοράσετε κάποιο φθηνό βιβλίο—οδηγό αστέρων που θα σας βοηθήση να εντοπίζετε και άλλα άστρα και αστερισμούς. Και αν έχετε την ευκαιρία να ταξιδέψετε σε χώρες του νοτίου ημισφαιρίου, μη χάσετε την ευκαιρία να κάνετε καινούργιους «φίλους» στους ουρανούς του νότου.

Το να βρίσκετε τον δρόμο σας ανάμεσα στα άστρα και τους αστερισμούς που είναι ορατά με το γυμνό μάτι θ’ αυξήση την εκτίμησί σας για τη δύναμι και τη σοφία του Δημιουργού. Ο Ιεχωβά είναι εκείνος που έθεσε εκεί τα άστρα κι αυτά αντανακλούν τη δόξα του και μας κάνουν ν’ απολαμβάνωμε και να θαυμάζωμε τα έργα των χειρών του. Αν αποκτούμε κάποια ικανοποίησι από τη γνωριμία μας με αυτούς τους αστερισμούς και με μερικές δεκάδες αστέρια, δεν πρέπει να λησμονούμε ότι υπάρχουν εκατομμύρια εκατομμυρίων άστρα που δεν μπορούμε να τα δούμε. Και, σκεφθήτε, Ο Ιεχωβά Θεός γνωρίζει τα ονόματα όλων των άστρων.—Ψαλμ. 19:1· Ησ. 40:26.

[Πίνακας στη σελίδα 17]

(Για το πλήρως μορφοποιημένο κείμενο, βλέπε έντυπο)

ΝΟΤΟΣ

ΔΥΣΙΣ

ΑΝΑΤΟΛΗ

ΒΟΡΡΑΣ

ΣΚΟΡΠΙΟΣ

Αντάρης

ΠΑΡΘΕΝΟΣ

Στάχυς

ΒΟΩΤΗΣ

Αρκτούρος

ΑΕΤΟΣ

Αλταΐρ

«Μεγάλη Άρκτος»

7

6

5

4

3

2

1

ΛΥΡΑ

Βέγας

ΚΥΚΝΟΣ

Δενέβ

«Μικρή Άρκτος»

Πολικός Αστήρ

Τα τέσσερα σημεία του Βορρά, του νότου, της ανατολής και της δύσεως είναι όπως αν τα βλέπαμε από ψηλά

Ο ΟΥΡΑΝΟΣ ΤΟ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ

10 Ιουλίου, 9 μ.μ.

Ο Χάρτης αναπαριστά μόνον ένα τμήμα του ορατού βορείου ουρανού

[Πίνακας στη σελίδα 19]

(Για το πλήρως μορφοποιημένο κείμενο, βλέπε έντυπο)

Ο ΟΥΡΑΝΟΣ ΤΟΝ ΧΕΙΜΩΝΑ

1 Μαρτίου, 8 μ.μ.

ΝΟΤΟΣ

ΔΥΣΙΣ

ΑΝΑΤΟΛΗ

ΒΟΡΡΑΣ

Ρίγγελ

ΩΡΙΟΝ

Σείριος

ΜΕΓΑΛΟΣ ΚΥΩΝ

ΜΙΚΡΟΣ ΚΥΩΝ

Προκύων

Βετελγέζ

ΤΑΥΡΟΣ

Λαμπαδίας

ΔΙΔΥΜΟΙ

Πολυδεύκης

Κάστωρ

Βασιλίσκος

ΗΝΙΟΧΟΣ

Αίγα

«Μεγάλη Άρκτος»

ΛΕΩΝ

2

1

3

4

5

6

7

Πολικός Αστήρ

ΚΑΣΣΙΟΠΗ

Ο χάρτης αναπαριστά μόνον ένα τμήμα του ορατού βορείου ουρανού

Τα τέσσερα σημεία του βορρά, του νότου, της ανατολής και της δύσεως είναι όπως αν τα βλέπαμε από ψηλά