Μουσική από την Ιαπωνία

Από τον ανταποκριτή του «Ξύπνα!» στην Ιαπωνία

Οι ρίζες της παραδοσιακής Ιαπωνικής μουσικής ανάγονται στο μακρυνό παρελθόν, πριν από χίλια και πλέον χρόνια. Περιλαμβάνεται κλασική ή εκλεπτυσμένη μουσική, μουσική δωματίου, θεατρική, λαϊκή και εορταστική μουσική καθώς και πλήθος φωνητικών μορφών. Αυτός ο μουσικός θησαυρός διαβιβάσθηκε από γενιά σε γενιά χωρίς τη βοήθεια μουσικών παρτιτουρών.

Μεταξύ του τρίτου και του πέμπτου αιώνος μ.Χ., ήλθαν στην Ιαπωνία Βουδδιστές ιεραπόστολοι ιερείς για να διαδώσουν τις δοξασίες τους. Η ψαλμωδία και η μουσική υπόκρουσις που συνεδέετο με τη θρησκεία τους συγχωνεύθηκε σιγά με την Σιντοϊστική παραδοσιακή μουσική και σχημάτισε τη βάσι για όλη τη ντόπια Ιαπωνική μουσική.

Μέχρι τον έβδομο αιώνα, αυτή η μουσική της Ιαπωνίας αναπτύχθηκε στη γνωστή ως Γκάγκακου,, κλασική (κατά γράμμα «κομψή») μουσική. Απ’ την Γκάγκακου, που έγινε η μουσική της αυτοκρατορικής αυλής, αναπτύχθηκε η κοσμική χρήσις ενόργανης μουσικής, καθώς και η θεατρική μουσική. Εν τω μεταξύ, εμφανίσθηκε η λαϊκή και εορταστική μουσική με τον δυνατό της ήχο τυμπάνου και τον ζωηρό της ρυθμό, που έρχεται σε οξεία αντίθεσι με την απλή μουσική της Γκάγκακου.

Τα Όργανα

Σήμερα χρησιμοποιούνται πολλά όργανα στην παραδοσιακή Ιαπωνική μουσική. Τα τρία όργανα που ακούγονται πιο συχνά είναι το κότο, το σακουχάτσι και το σαμιζέν.

Το κότο, που εισήχθη απ’ την Κίνα, γύρω στον ένατο αιώνα, είναι ένα μακρύ ξύλινο όργανο σε σχήμα κουτιού, μήκους σχεδόν έξη ποδών (1,8 μέτρων) και πλάτους ενός ποδός (0,3 μέτρα). Ο μουσικός, καθισμένος, έχει μπροστά του το όργανο και κτυπά τις 13 χορδές του μ’ ένα πλήκτρο. Ένας επιδέξιος παίκτης μπορεί να παραγάγη ευχάριστη μουσική που ομοιάζει με τη μουσική άρπας.

Το Ιαπωνικό φλάουτο από μπαμπού, που έχει μήκος περίπου 21 ίντσες (53 εκατοστόμετρα), ονομάζεται σάκουχατσι. Αυτό το όργανο έχει 5 οπές για τα δάκτυλα και επιστόμιο στο πάνω άκρο. Ο παίκτης κρατά το σάκουχατσι κατακόρυφα. Εφαρμόζοντας επιδέξια τα χείλη του στο επιστόμιο σε διάφορες γωνίες, και κινώντας τον λαιμό του σε διαφορετικές θέσεις καθώς καλύπτει τις οπές με τα δάκτυλά του, ο οργανοπαίκτης είναι σε θέσι να παραγάγη τρεις οκτάβες τόνων. Ο θλιβερός ήχος που παράγεται απ’ αυτό το φλάουτο, μπορεί να δημιουργήση αισθήματα κενού και μελαγχολίας.

Το σαμιζέν δεν έχει αντίστοιχο μεταξύ των Δυτικών μουσικών οργάνων. Ήλθε στην Ιαπωνία απ’ την Κίνα μέσω της Οκινάβας, γύρω στο έτος 1560 μ.Χ. Αλλά μόνο το όργανο εισήχθη. Ο τρόπος, με τον οποίο παίζεται το σαμιζέν, το είδος της μουσικής που παράγει και η κατασκευή του ίδιου του οργάνου, είναι καθαρά Ιαπωνικά. Μοιάζει κάπως με μπάντζο, κατασκευάζεται από ξύλο καλυμμένο με δέρμα γάτας και έχει τρεις χορδές από έντερο ζώου. Το σαμιζέν παίζεται κτυπώντας τις χορδές μ’ ένα μεγάλο πλήκτρο.

Όταν παράγεται μουσική μ’ ένα σαμιζέν, το σπουδαιότερο πράγμα δεν είναι ο ήχος του οργάνου, αλλά τα λόγια τα οποία συνοδεύει η μουσική. Χωρίς τα λόγια, η μουσική δεν έχει νόημα. Ποικίλλει ανάλογα με το νόημα του τραγουδιού. Όταν τα λόγια δεν μπορούν να εκφράσουν κάτι, όπως το κρύο του χιονιού που πέφτει, ή το μουρμούρισμα ενός ρυακιού, το σαμιζέν χρησιμοποιείται για να ‘μιμηθή’ αυτά τα πράγματα και η ιστορία λέγεται χωρίς λόγια.

Εκτίμησις της Μουσικής

Ποια είναι η γενική εντύπωσις που δημιουργούν οι Ιάπωνες οργανοπαίκτες; Αν ακούτε Ιαπωνική μουσική για πρώτη φορά, η αντίδρασίς σας μπορεί να είναι ότι ακούτε το ίδιο πράγμα ξανά και ξανά. Μπορεί να φαίνεται ότι ακούτε ένα είδος μελωδίας και όμως αποδεικνύεται ότι είναι αντίθετες μελωδίες. Αλλά είναι απολαυστικό να βλέπη κανείς τους μουσικούς να παίζουν. Οι κινήσεις, η στάσις και οι εκφράσεις τους όλα φαίνονται σαν να είναι χορογραφημένα και σε τέλεια αρμονία. Ναι στην Ιαπωνία, όχι μόνο η μουσική, αλλά και το πώς παίζεται και το πώς βλέπει την παράστασι ο παρατηρητής, είναι σπουδαία.

Η Ιαπωνική μουσική είναι πολύ διαφορετική απ’ τη μουσική που είναι κοινή στις Δυτικές χώρες. Αυτή η διαφορά περιλαμβάνει την κλίμακα, τον ρυθμό και τον ήχο. Στη Δυτική συμφωνική μουσική, οι ήχοι των διαφόρων οργάνων αναμιγνύονται και παράγουν αρμονία. Αλλά στην Ιαπωνική μουσική το κάθε ένα απ’ τα όργανα μπορούν ν’ ακούγωνται να παίζουν αντίθετες μελωδίες. Ωστόσο, όλα μαζί, δημιουργούν μια αισθητική ισορροπία.

Δυτική Επιρροή

Τα τελευταία 100 χρόνια, το Δυτικό στυλ μουσικής έχει γίνει συνηθισμένο στην Ιαπωνία. Στη διάρκεια της περιόδου μεταρρυθμίσεων του Αυτοκράτορος Μεΐτζι, άρχισε να διδάσκεται στα σχολεία μουσική της Δύσεως. Παρ’ όλ’ αυτά, δεν υπάρχει κίνδυνος να εκλείψη η αρχαία παραδοσιακή μουσική. Πολλοί Ιάπωνες θέλουν να διατηρήσουν την παραδοσιακή μουσική. Γι’ αυτόν τον λόγο, τα διάφορα σωματεία που συνεχίζουν αυτή τη μουσική και τη διδάσκουν, εξακολουθούν να ανθούν.

Επειδή η μουσική του Δυτικού κόσμου έχει γίνει τόσο πολύ μέρος του Ιαπωνικού πολιτισμού, μπορεί να βρη κανείς Ιαπωνικά τραγούδια γραμμένα με σημειογραφία της Δύσεως σε παρτιτούρες για πιάνο ή κιθάρα. Επίσης, τον περασμένο αιώνα πολλά νέα Ιαπωνικά τραγούδια έχουν γραφή σύμφωνα με το Δυτικό στυλ. Αλλά δεν μπορεί να λεχθή ότι αυτά είναι γνήσια Δυτικά τραγούδια. Μάλλον, οι Ιάπωνες χρησιμοποίησαν απλώς ένα μέσον για να εμπλουτίσουν τη δική τους μουσική κληρονομία. Το αποτέλεσμα είναι μουσική με ξεχωριστή Ιαπωνική γεύσι, αν και είναι γραμμένη σε παρτιτούρες και παίζεται σε Δυτικό στυλ.

Αν δεν είσθε Ανατολίτης, αυτή η σύντομη ματιά στη μουσική της Ιαπωνίας μπορεί να σας βοηθήση να καταλάβετε γιατί είναι τόσο διαφορετική από τη Δυτική μουσική. Αν έχετε την ευκαιρία να την ακούσετε να είσθε παρατηρητικοί και ν’ ακούτε προσεκτικά. Ίσως, με τον καιρό, απολαμβάνετε την μουσική από την Ιαπωνία.

[Εικόνα στη σελίδα 21]

ΚΟΤΟ

[Εικόνα στη σελίδα 21]

ΣΑΚΟΥΧΑΤΣΙ