Πολύμορφη Βλάστησις

Από τον ανταποκριτή του «Ξύπνα!» στη Ζάμπια

ΠΟΛΛΟΙ άνθρωποι τρομάζουν από την ομορφιά της βλαστήσεως. Ακόμη κι ένας ποιητής αμφισβήτησε την ύπαρξι «ενός ποιήματος τόσο ωραίου όσο ένα δένδρο.» Επίσης, υπάρχουν άνθρωποι που ριγούν στην κραυγή «Ξυλεία!» καθώς παρακολουθούν έναν ακόμη γίγαντα του δάσους να πέφτη καταδικασμένος να γίνη τροφή για το πριονιστήριο ή ως πρώτη ύλη για τις χαρτοβιομηχανίες.

Κάπου ανάμεσα σ’ αυτά υπάρχει κάποια βλάστησις που μπορούν να δουν οι άνθρωποι εκείνοι που ζουν κοντά στη γη. Μπορεί να ζουν στα δάση της κοιλάδος του Αμαζονίου, σε κατοικημένες περιοχές των ορέων της Ασίας, ή σε χωριά μέσα στην Αφρικανική ζούγκλα.

Αυτοί οι άνθρωποι εκτιμούν πολύ την ποικιλία των φυτών και των δένδρων. Ενώ οι κάτοικοι των «προηγμένων» χωρών συχνάζουν στα φαρμακεία για να προμηθευθούν παρασκευάσματα προς αντιμετώπισι ασθενειών, τα άτομα που ζουν κοντά στη γη συχνά βρίσκουν φάρμακα που αναπτύσσονται φυσικά και που έχουν τα ίδια αποτελέσματα.

«Τι έχει το μωρό μου σήμερα το πρωί;» ρωτά μια μητέρα στη Ζάμπια καθώς κουνάει ελαφρά το παιδί της, που βγάζει δόντια, στην πλάτη της. «Νομίζω ότι το ενοχλούν πάλι τα δόντια του.» Στέλνει ένα μεγαλύτερο αγόρι να φέρη λίγο φλοιό από το δένδρο μουΣόμπα (Μπρακυστέτζια Φλοριμπούντα, κατά τους βοτανολόγους). Στο διάστημα που θα χρειαζόσαστε να διαβάσετε την ετικέττα σ’ ένα μπουκάλι με ασπιρίνες, ο νεαρός ξεχωρίζει το σωστό δένδρο με τον σκούρο καφέ φλοιό που είναι γεμάτος σχισμές και φολίδες. Τρέχει στο σπίτι με μια χούφτα από φλούδες του κορμού και παρατηρεί με ενδιαφέρον καθώς η μητέρα του ανακατεύει το αφέψημα για να καταπραΰνη τα ούλα του μικρού που κλαίει.

Η διάρροια στα παιδιά είναι συνηθισμένη στις οικογένειες που ζουν σε πρωτόγονες συνθήκες. Και σχετικά μ’ αυτό επίσης, πολλοί έχουν φθάσει να εκτιμούν την ποικιλία της βλαστήσεως. Ένα μικρό δένδρο των δασών με φρούτα σαν βερίκοκκα, έχει αποδειχθή χρήσιμο στη θεραπεία αυτή της ασθένειας. Ο φλοιός και οι ρίζες αυτού του δένδρου γνωστό σε μερικές φυλές στη Ζάμπια ως μουΜμπανγκαλούμε, συνθέτουν ένα μέσο για τον καθαρισμό των σπλάγχνων.

Ο κατάλογος των ασθενειών είναι μεγάλος, καθώς επίσης ο αριθμός των φαρμακευτικών φυτών που χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία τους. Μερικές κονιοποιημένες ρίζες, παραδείγματος χάριν, κατευνάζουν τον πόνο των οδόντων και των αυτιών. Οι εγκοπές και οι πληγές δέχονται ευνοϊκά ένα παρασκεύασμα φτιαγμένο από τον φλοιό ενός δένδρου που είναι γνωστό στους Λόζι ως μΒανγκούλα και στους Τόνγκα, κατοίκους της Ζάμπια, ως μουΚάμπα. Ωφέλιμο επίσης είναι το δένδρο μπαομπάμπ, πολύ διαδεδομένο στην τροπική Αφρική. Παράγει όξινο τρυγικό κάλιο και πηκτίνη και, οι ξηροί καρποί του, έχουν την υψηλότερη γνωστή περιεκτικότητα βιταμίνης C. Αυτός ο ξηρός καρπός, όταν διαλυθή στο νερό, γίνεται ένα αναψυκτικό ποτό.

Θα ήταν φρόνιμο να χρησιμοποιήση φυτά, ένας άπειρος με σκοπό να θεραπεύση ασθένειες; Προσέξτε! Ακόμη και τα φυτά με τις θεραπευτικές ιδιότητες μπορούν να βλάψουν τους ανθρώπους αν ληφθούν σε εσφαλμένη δόσι. Ο φλοιός του δένδρου μουΜπανγκαλούμε που αναφέρθηκε προηγουμένως, αποτελεί ένα παράδειγμα. Μολονότι σε μικρές δόσεις ο φλοιός αυτός μπορεί να θεραπεύη τη διάρροια του μικρού, λέγεται ότι η υπερβολική δόσις οδηγεί σε φλεγμονή των νεφρών, και μπορεί να προκαλέση και τον θάνατο ακόμη.

Μερικά φυτά είναι θανατηφόρα, μολονότι έχουν αθώα ονόματα. Επί παραδείγματι, ένα θαμνώδες φυτό της Δυτική Αφρικής γνωστό ως «ηλιοτρόπιο» περιέχει στα φύλλα του ένα αλκαλοειδές σαν κινίνη. Αυτό μπορεί να κάνη τα ζώα ευαίσθητα στις υπεριώδεις ακτίνες, καθώς επίσης να δημιουργήση ηπατίτιδα και εντερική αιμορραγία. Λίγοι θα συνέδεαν τον κίνδυνο με τον φασίολο το μηνοειδή. Ωστόσο, οι σπόροι του και τα φύλλα του (όχι ο καρπός του) περιέχουν στοιχεία που μπορούν να θανατώσουν ένα ζώο μέσα σε μια ώρα από τη στιγμή που θα εισέλθουν στο στομάχι του. Επικίνδυνα επίσης είναι τα σπόρια του αγρίου γλυκομπιζελιού. Είναι γνωστό ότι αν το φάνε παιδιά μπορεί να πεθάνουν αφού παρουσιάσουν συμπτώματα εμετού, διάρροιας και σπασμών των μελών του σώματος.

Ο θάμνος που είναι γνωστός στους βοτανολόγους ως Κάππαρις τορμεντόζα είναι ασυνήθης. Οι πίθηκοι και τα πουλιά τρώγουν τους καρπούς του με βουλιμία, αλλά για τους ανθρώπους είναι δηλητηριώδης. Ένα άλλο δηλητηριώδες φυτό είναι η μούΒα, που έχει πορφυροπέταλα άνθη. Και ο κατάλογος μας δεν θα ήταν πλήρης αν δεν αναφέραμε κι αυτό που εδώ ονομάζεται φβάκα. Είναι ένα φυτό καπνού, που καλλιεργείται ευρέως στην Κεντρική Αφρική. Τα φύλλα περιέχουν νικοτίνη, ένα ισχυρά δηλητηριώδες αλκαλοειδές υγρό που προκαλεί θάνατο παραλύοντας το αναπνευστικό σύστημα. Η αντίδρασις από τη νικοτίνη είναι εξαιρετικά ταχεία όταν λαμβάνεται στην ανεπεξέργαστη μορφή του.

Εν τούτοις, και τα φυσικά δηλητήρια μπορούν να εξυπηρετήσουν κάποιον ωφέλιμο σκοπό επίσης. Η χαμηλή βολβώδης Σκίλλα Υακινθίνη που τα φύλλα της έχουν πορφυρένιες βούλες και τα άνθη της είναι πορφυροπράσινα, χρησιμοποιείται ως ποντικοφάρμακο στη Ζάμπια. Ο κορμός και οι φλούδες της αγρίας σύριγγος, οι σπόροι του αγρίου πεπονιού και ο φλοιός και ο κόκκινος χυμός του δένδρου μούΚβα χρησιμεύουν για να ζαλίζουν τα ψάρια για να πιάνωνται εύκολα. Τα ψάρια που πιάνονται μ’ αυτό τον τρόπο, ωστόσο, πρέπει να βράζωνται πριν φαγωθούν.

Μεγάλη πράγματι είναι η ποικιλία της βλαστήσεως και των χρήσεων της. Αυτές οι σκέψεις μας κάνουν ν’ αναφωνήσωμε μαζί με τον ψαλμωδό: «Πόσον μεγάλα είναι τα έργα σου, Κύριε. Τα πάντα εν σοφία εποίησας. Η γη είναι πλήρης των ποιημάτων σου.»—Ψαλμ. 104:24.