Τρηρ—Το Χωνευτήρι των Θρησκειών
Από τον ανταποκριτή του «Ξύπνα!» στην Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας
ΘΑ θέλατε να με συνοδεύσετε σε μια περιήγησι στην πόλι των Τρεβήρων; Έχω ακούσει ότι υπάρχουν μερικά ενδιαφέροντα—ακόμη και αποκαλυπτικά—πράγματα που μπορούμε να μάθωμε εδώ. Η ομάδα μας είναι έτοιμη για να ξεκινήση.
«Γεια σας, με λένε Πέτρο,» αρχίζει ο ξεναγός μας. «Ελπίζω να απολαύσετε την περιήγησί σας στην αρχαιότερη πόλι της Γερμανίας.»
Μπροστά μας είναι η Πόρτα Νίγκρα, δηλαδή η «μαύρη πύλη,» ένα τεράστιο, μαυρισμένο μνημείο από αμμόπετρες. Κατασκευάσθηκε εδώ στην πόλι των Τρεβήρων, κοντά στα σύνορα του Λουξεμβούργου, τον τέταρτο αιώνα και δείχνει καλά την επιρροή που είχε η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία πάνω στην πόλι των Τρεβήρων, στον πολιτισμό της, στη γλώσσα της, στην αρχιτεκτονική της και στη θρησκεία της. Η πόλις πήρε το όνομά της από τους Τρεβήρους, ένα λαό της αρχαίας Γαλατίας, που υποτάχθηκε από τον Ιούλιο Καίσαρα.
Πόσο αρχαίοι είναι οι Τρεβήροι; Ο μύθος λέει ότι ένας εγγονός της Βασίλισσας Σεμίραμις, που ωνομαζόταν Τρεμπέτα, ίδρυσε την πόλι. Γι’ αυτό δεν υπάρχει συγκεκριμένη απόδειξι. Ωστόσο, σ’ ένα σπίτι στην Μεγάλη Αγορά, υπάρχει μια επιγραφή με χρυσά γράμματα που διακηρύσσει: “Ante Romam treviris stetit annis mille trecentis perstet et aeterna pace fruatur”, δηλαδή, «οι Τρεβήροι υπήρχαν 1.300 χρόνια πριν από τη Ρώμη. Είθε να εξακολουθήσουν να υπάρχουν και να απολαμβάνουν αιώνια ειρήνη.»
Η πόλις των Τρεβήρων δεν είναι μόνο η αρχαιότερη πόλις της Γερμανίας, αλλά στη διάρκεια του τρίτου αιώνα υπήρξε μαζί με τη Ρώμη, την Αλεξάνδρεια, και την Κωνσταντινούπολι, μια από τις πρωτεύουσες του κόσμου. Ο Κωνσταντίνος ο Μέγας άρχισε να κυβερνά εκεί το 306 μ.Χ. και στη συνέχεια η πόλις αύξανε συνεχώς σε σπουδαιότητα. Στη διάρκεια των 31 ετών της βασιλείας του Κωνσταντίνου—λέγεται ότι έμεινε στην πόλι των Τρεβήρων ως το 312—η πόλις δοκίμασε ένα τεράστιο οικοδομικό πρόγραμμα. Πιθανόν, πουθενά αλλού βορείως των Άλπεων δεν μπορούν να βρεθούν τόσο πολλά Ρωμαϊκά κτίρια όσα στους Τρεβήρους, και γι’ αυτό ωνομάσθηκε η πόλις “Roma Secunda,” η δεύτερη Ρώμη και ο ποιητής Αυσόνιος την αποκαλεί «Ρώμη πέραν των Άλπεων.»
Θρησκευτικό Φόντο
Όταν ήλθαν οι Ρωμαίοι, μερικά από τα ονόματα του Γάλλο-Κελτικού λαού που ζούσε εδώ, συγχωνεύθηκαν με τα ονόματα των θεών της Ρώμης και προέκυψαν σύνθετα ονόματα όπως Μαρς-Γιοβαντουκάρους και Απόλλων-Γράννος. Ο εθνικός θεός των Τρεβήρων Λένους συνδυάσθηκε με τον Άρη, τον Ρωμαϊκό θεό της φύσεως και του πολέμου και ένας ασυνήθης σε μέγεθος ναός, υψώθηκε προς τιμήν αυτού του «διπλού θεού.» Υπάρχει ακόμη ένας βωμός που φέρει την επιγραφή αυτού του ονόματος. Τα αγάλματα δείχνουν επίσης ότι οι Ρωμαϊκές και Γαλατικές απεικονίσεις των θεών τους και των χαρακτηριστικών τους συγχωνεύονταν σιγά-σιγά στη διάρκεια το πρώτου και δευτέρου αιώνα. Ο Γαλατικός παγανισμός και ο Ρωμαϊκός παγανισμός, συγχωνεύονταν σε μια νέα θρησκεία. Οι σκέψεις μου διακόπτονται από κάποιον που ρωτά:
«Αλλά δεν έφεραν οι Ρωμαίοι τη Χριστιανοσύνη σ’ αυτούς τους λαούς;»
«Στην πραγματικότητα όχι,» απαντά ο ξεναγός μας, «επειδή βλέπετε, ούτε οι Ρωμαίοι ήσαν πραγματικά Χριστιανοί. Μάλιστα το 303 μ.Χ. ο Αυτοκράτωρ Διοκλητιανός άρχισε άγριο διωγμό εναντίον των Χριστιανών. Νωρίτερα όμως, είχε ανοίξει το δρόμο για μια σημαντική θρησκευτική αλλαγή που περιελάμβανε και τη Χριστιανική θρησκεία. Διαίρεσε την αυτοκρατορία του σε τέσσερα τμήματα. Μετά το 285 μ.Χ. ο Διοκλητιανός έκανε την πόλι των Τρεβήρων πρωτεύουσα της Δυτικής Αυτοκρατορίας, που περιελάμβανε την Γαλατία (Γαλλία) την Ισπανία, τη Βρεταννία και δύο Γερμανικές επαρχίες. Ο Διοκλητιανός παραιτήθηκε το 305 μ.Χ. και το επόμενο έτος εγκαταστάθηκε στην πόλι των Τρεβήρων ο Κωνσταντίνος ο Μέγας.»
Ακούω προσεκτικά, καθώς ο Πέτρος εξηγεί το ρόλο που έπαιξε ο Κωνσταντίνος ο Μέγας στην ανάμιξι της ήδη αναμιγμένης ειδωλολατρικής Γαλατο-Ρωμαϊκής θρησκείας με την αποστατημένη Χριστιανοσύνη:
«Ο Κωνσταντίνος, κατανόησε γρήγορα ότι οι διάφοροι λαοί και συνδυασμοί της αυτοκρατορίας του, χρειάζονταν κάτι να τους ενώση. Κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η Χριστιανική θρησκεία θα μπορούσε να το κάνη αυτό. Έτσι, αναγνώρισε τη Χριστιανική θρησκεία, μ’ ένα διάταγμα που εξέδωσε στη Νικομήδεια το 313 μ.Χ. Αυτό δεν σήμαινε ότι είχε μεταστραφή στη Χριστιανοσύνη. Πολλές αυθεντίες υποστηρίζουν ότι τα κίνητρα του ήσαν πολιτικά και ότι απλώς χρησιμοποίησε τη Χριστιανική θρησκεία σαν μέσον για να επιτύχη σταθερότητα στην αυτοκρατορία του. Ο ίδιος σαν άτομο, παρέμεινε ανεπηρέαστος από τις διδασκαλίες της Βίβλου, καταφεύγοντας σε προδοσίες, απάτες, ακόμη και φόνους για να επιτύχη τους σκοπούς του. Ήταν δεισιδαίμων και παρατηρούσε πάντοτε τους καλούς και κακούς οιωνούς. Έτσι δεν έγινε ποτέ Χριστιανός με την αληθινή έννοια της λέξεως.
«Κατά τον τέταρτο αιώνα όμως, και οι Χριστιανοί οι ίδιοι άρχισαν να διαφωνούν σε διάφορα σημεία· ο Κωνσταντίνος λοιπόν, έπρεπε κατ’ αρχήν να προσπαθήση να τους ενώση. Σε μια προσπάθεια να εξομαλύνη τις διαφορές τους, συγκάλεσε τη Σύνοδο της Νίκαιας το 325 μ.Χ., όπου υιοθετήθηκε το Σύμβολο της Νίκαιας, που ομολογεί τη δοξασία της Τριάδας.»
Αναρωτιέμαι πόσοι Καθολικοί και Διαμαρτυρόμενοι γνωρίζουν ότι αυτή η δοξασία αποδίδεται σ’ ένα ειδωλολάτρη αυτοκράτορα ο οποίος, για πολιτική σκοπιμότητα, τη χρησιμοποίησε για να συνενώση τη Ρωμαιο-Γαλατική ειδωλολατρική θρησκεία με την αποστατημένη Χριστιανοσύνη.
Μπροστά μας είναι ένα επιβλητικό οικοδόμημα από τούβλα με ύψος τουλάχιστον 30 μέτρα (98 πόδια), και οι τοίχοι του είναι γεμάτοι από μεγάλα αψιδωτά παράθυρα. Ο Πέτρος εξηγεί ήδη: «. . . η βασιλική μέρος του αυτοκρατορικού ανακτόρου του Κωνσταντίνου του Μεγάλου» όπου καθόταν κάτω από ένα θόλο και δεχόταν επισκέπτες για τις εορταστικές και πολιτικές του συνάξεις. Αυτός ο θόλος χρησιμοποιήθηκε αργότερα σαν αρχιτεκτονικό υπόδειγμα για την αψίδα του θριάμβου, σύμβολο της μεγαλειότητας, που ενσωματώθηκε σε πολλές Χριστιανικές εκκλησίες. Από το 1856, η βασιλική χρησιμοποιείται σαν Προτεσταντική εκκλησία.»
Όταν σταματούμε για να ξεκουραστούμε λίγα λεπτά στους κήπους, ένα μέλος της παρέας διστάζει για το αν θα πάη στο μουσείο ή θα μας περιμένη εδώ, απολαμβάνοντας τη λιακάδα και τον καθαρό αέρα. «Δεν μου αρέσουν ιδιαίτερα τα μουσεία,» εξηγεί. «Αυτό είναι που έχουν τον ‘άγιο χιτώνα’;»
Υποτιθέμενα Χριστιανικά Λείψανα
Είχα διαβάσει ότι πάνω από 1.700.000 προσκυνητές είχαν έλθει στην πόλι των Τρεβήρων στη διάρκεια ειδικών εορτών το 1959, για να δουν τον «άγιο χιτώνα»! Ο «άγιος χιτώνας» επιδεικνύεται μόνο σε ειδικές περιπτώσεις και έτσι ήμουν σχεδόν βέβαιος ότι δεν θα βρισκόταν στο μουσείο για να τον δούμε.
Ο Πέτρος άκουσε την ερώτησι του διπλανού μου και επιβεβαίωσε τις σκέψεις μου. «Όχι, τα Χριστιανικά αντικείμενα ή λείψανα φυλάσσονται αλλού. Αλλά οι Τρεβήροι τα κρατούν. Η μητέρα του Κωνσταντίνου η αυτοκράτειρα Ελένη, αγαπούσε ιδιαίτερα τα λείψανα. Η παράδοσις λέει ότι διευθέτησε την πρώτη αποστολή λειψάνων στους Τρεβήρους, τον τέταρτο αιώνα· μεταξύ αυτών υπήρχε ένα δόντι του Πέτρου, τα σανδάλια του αποστόλου Ανδρέα, τα λείψανα του αποστόλου Ματθία, ένα καρφί που χρησιμοποιήθηκε για να στερεώσουν τον Ιησού στο ξύλο και ο χωρίς ραφές χιτώνας του Ιησού, ο λεγόμενος ‘άγιος χιτών’.»
Ένας άνδρας από την παρέα μας δεν διστάζει να εκφράση τη δυσπιστία του. «Μα οι εκκλησίες σ’ όλο τον κόσμο, επιδεικνύουν περισσότερα λείψανα απ’ όσα υπήρξαν.» Και, φυσικά, δεν πέφτει και πολύ έξω. Θυμάμαι ότι διάβασα στο βιβλίο Der Heilige Rock in Trier—Geschichte und Religiöse Bedeutung des heiligen Gewandes Christi (Ο Άγιος Χιτώνας των Τρεβήρων—Ιστορία και Θρησκευτική Σπουδαιότης του Αγίου Χιτώνα του Χριστού) ότι χιτώνες του Ιησού ή μέρη τους, βρίσκονται όχι μόνο στην πόλι των Τρεβήρων αλλά επίσης στο Άαχεν, στο Μπάμπεργκ, στη Βρέμη, στο Λόκουμ, στο Άμπεβιλ, στην Κωνσταντινούπολι, στο Λονδίνο, στη Μόσχα και σε 30 και πλέον άλλες εκκλησίες και μοναστήρια σ’ όλο τον κόσμο. Αλήθεια, πόσο πιθανό είναι να επέζησε ως την εποχή μας κάποιος από τους πραγματικούς χιτώνες του Χριστού; Και ασφαλώς δεν είναι λογικό να πιστεύομε ότι διασώθηκαν τόσοι πολλοί. Οι πρώτοι Χριστιανοί δεν συμφωνούσαν με την φύλαξι των λειψάνων, επειδή αυτή η συνήθεια αντίκειται προς τη Χριστιανική εντολή να περιπατούμε διά πίστεως και όχι διά όψεως. (2 Κορ. 5:7) Και αν οι Χριστιανοί δεν φύλασσαν λείψανα, θα περιμέναμε ότι θα τα φύλασσαν οι διώκτες τους βλέποντάς τα σαν κάτι «εξαιρετικά άγιο;»
Το μουσείο αποδείχθηκε πολύ ενδιαφέρον και αποκαλυπτικό, πλούσιο σε αρχαία γλυπτά και παλαιά Ρωμαϊκά αντικείμενα. Μεταξύ άλλων, βλέπομε και τον παραμορφωμένο κορμό μιας ειδωλολατρικής θεάς. Ο Πέτρος εξηγεί το λόγο αυτής της παραμορφώσεως: «Επί αιώνες οι προσκυνητές έρριχναν πέτρες πάνω της σε συμβολική απόρριψι του παγανισμού.»
Τι παράξενο, σκέπτομαι μόνος μου, όταν στην πραγματικότητα πολλοί απ’ αυτούς τους προσκυνητές υποστήριζαν και οι ίδιοι τις δοξασίες και συνήθειες της ειδωλολατρίας λόγω της συγχωνεύσεως της Γαλατο-Κελτικής ειδωλολατρίας με τη Ρωμαϊκή, και στην εν συνεχεία συγχώνευσι αυτής της αναμιγμένης θρησκείας με την αποστατημένη Χριστιανοσύνη της εποχής του Κωνσταντίνου! Πράγματι, οι Τρεβήροι υπήρξαν το χωνευτήρι των θρησκειών.
Ξαναπερνούμε γυρνώντας από τους κήπους τη βασιλική και αρχίζομε να κατηφορίζουμε ένα πολυσύχναστο δρόμο της πόλεως που ονομάζεται οδός Κωνσταντίνου. Καθώς προχωρούμε ο Πέτρος κοντοστέκεται σε μια γωνιά και δείχνει προς τα αριστερά: «Παρεμπιπτόντως, μερικά τετράγωνα πιο κάτω σ’ αυτό το δρόμο, είναι το σπίτι όπου γεννήθηκε ο Καρλ Μαρξ το 1918. Από τότε που άνοιξε για το κοινό το 1965, το επισκέφθηκαν πάνω από 100.000 άτομα.»
Μπορεί να φαίνεται παράδοξο που η αρχαιότερη πόλις της Γερμανίας, η “Roma Secunda,” με πληθυσμό κατά 85 και πλέον τοις εκατό Καθολικό, έγινε η γενέτειρα του προδρόμου ενός από τους μεγαλύτερους εχθρούς τη Καθολικής εκκλησίας, του Κομμουνισμού. Αλλά, αν το καλοσκεφθή κανείς, ίσως να μην είναι τόσο παράδοξο, διότι ο Κομμουνισμός ήταν συνέπεια, όχι της αληθινής Χριστιανοσύνης, αλλά μάλλον της αναμίξεως θρησκειών με την ειδωλολατρική αποστατημένη Χριστιανοσύνη, στην οποία ανάμιξι οι Τρεβήροι έπαιξαν πολύ ενδιαφέροντα ρόλο. Τι καλό μπορούσε να προκύψη από μια τέτοια ανάμιξι; Ίσως αυτό το γεγονός της ιστορίας το δείχνει πολύ καλά.
Βρήκαμε την περιήγησι ενδιαφέρουσα και διεγερτική της σκέψεως. Ελπίζομε να συμφωνήτε και σεις.
[Εικόνα στη σελίδα 21]
PORTA NIGRA