«Είναι το Παιδί μου Υπερδραστήριο;»

«ΑΠΟ τότε που γεννήθηκε κοιμόταν ελάχιστες μόνο ώρες, και πολύ ελαφρά· είχε κακούς εφιάλτες, φώναζε στον ύπνο της, χτυπώντας το κεφάλι της στον τοίχο. Δε μπορούσε να σταθεί όρθια ή να την κρατήσεις από το χέρι ή να την αγκαλιάσεις. Φώναζε και κλωτσούσε για ώρες στη διάρκεια της νύχτας. Ο γιατρός τής έδινε υπνωτικά, αλλά δεν είχαν καμιά επίδραση πάνω της». Αυτά λέει θρηνολογώντας η μητέρα τής Ντιν, ενός παιδιού το οποίο διαπιστώθηκε ότι είναι υπερδραστήριο.a

Και συνεχίζει: «Ήταν φανερό πως διέφερε από τα άλλα παιδιά, αλλά όταν άρχισε να πηγαίνει σχολείο, τόσο τα παιδιά όσο και οι δάσκαλοι παραπονιούνταν. Δημιουργούσε αναστάτωση και ήταν πολύ επιθετική, και πανικοβαλλόταν αν κάτι ασήμαντο πήγαινε στραβά, άγγιζε τα πάντα στο πέρασμα της, έσκιζε τα σχέδια των άλλων παιδιών, έσπαζε, γρατσούνιζε με τα νύχια της ή τσίμπαγε. Οι δάσκαλοι παραπονιούνταν ότι δε μπορούσε να συγκεντρωθεί για περισσότερο από λίγα λεπτά. Όταν βρισκόταν σε κακή κατάσταση, φαινόταν σαν κάτι από μέσα της να την τρέλαινε, καθώς γρατσούναγε και τσίμπαγε τον εαυτό της».

Οι λέξεις που είναι γραμμένες με χοντρά γράμματα είναι μερικά δείγματα συμπεριφοράς που συνδέονται με το σύνδρομο της υπερδραστηριότητας, MBD (Ελάχιστη Δυσλειτουργία του Εγκεφάλου), Η-LD (Υπερκίνηση-Ανικανότητα Μάθησης), SLD (Ιδιάζουσα Ανικανότητα Μάθησης), ADD (Διαταραχή στην Προσήλωση της Προσοχής). Το 5 τα εκατό περίπου του πληθυσμού των παιδιών σχολικής ηλικίας λέγεται ότι έχουν υπερκινησία, ενώ σε μερικές άλλες περιοχές υπολογίζεται ότι το ποσοστό είναι 35 τα εκατό. Γι’ αυτό, πολλοί γονείς που ανησυχούν διερωτιούνται, Είναι το παιδί ΜΟΥ υπερδραστήριο;

Ποια Είναι τα Συμπτώματα;

Για να διαπιστώσετε αν το παιδί σας έχει το πρόβλημα αυτό μπορεί να σας βοηθήσει η παρατήρηση μερικών χαρακτηριστικών συμπτωμάτων της υπερδραστηριότητας. (Βλέπε πλαίσιο.) Εξετάστε: Μήπως το παιδί σας είναι συνεχώς ανήσυχο, κινείται ή χτυπάει το κεφάλι του ή δε μπορεί να σταθεί όρθιο; Μήπως είναι συνήθως απογοητευμένο, αυθόρμητο ή υπερβολικά αδέξιο, χωρίς να έχει την αίσθηση του κινδύνου, μήπως αναστατώνει διαρκώς τα άλλα παιδιά χωρίς φανερή αιτία; Μήπως έχει προβλήματα με τον ύπνο, με την εκδήλωση αγάπης ή την ολοκλήρωση της εργασίας που του αναθέτουν; Μήπως δε μπορεί να συγκεντρωθεί περισσότερο από λίγα λεπτά σε κάτι; Μήπως έχει συγκεκριμένα προβλήματα με τη μάθηση; Μήπως έχει πάνω από τη μέση διανοητική νοημοσύνη, κι όμως φτωχά αποτελέσματα στο σχολείο;

Αν υπάρχει ένα ή και περισσότερα απ’ αυτά τα συμπτώματα στο παιδί σας, τότε πιθανόν να είναι υπερδραστήριο. Να θυμάστε όμως ότι κάθε παιδί διαφέρει. Υπάρχουν επίσης και ποικίλοι βαθμοί υπερδραστηριότητας—μερικοί δύσκολα αναγνωρίζονται, ενώ άλλοι είναι σοβαροί και ευδιάκριτοι.

Υπερδραστήριο; Ή Στερείται Πειθαρχίας;

Προσοχή πριν πείτε το παιδί σας υπερδραστήριο: Οι γονείς πρέπει να εξετάσουν να δουν αν η άτακτη ή κακή συμπεριφορά του παιδιού τους οφείλεται σε αμέλεια δική τους στο να παράσχουν διαπαιδαγώγηση με ένα συνεπή, σταθερό και ωστόσο στοργικό τρόπο. Πολλά παιδιά απογοητεύονται, ερεθίζονται, γίνονται πεισματάρικα και δημιουργούν αναστάτωση όταν δε μπορούν να κάνουν το δικό τους. Μια από τις μεγαλύτερες αυθεντίες του κόσμου πάνω στην ανθρώπινη συμπεριφορά είπε: «Η ανοησία είναι συνδεδεμένη μετά της καρδίας του παιδίου· η ράβδος της παιδείας θέλει αποχωρίσει αυτήν απ’ αυτού».—Παροιμίαι 22:15.

Ωστόσο, το ξύλο μπορεί να μην είναι η λύση για ένα υπερδραστήριο παιδί και στην πραγματικότητα μπορεί να προκαλέσει χειρότερο ξέσπασμα νεύρων, επειδή, όπως είπε ένας γιατρός: «Η συμπεριφορά τους είναι πέρα από τον έλεγχο τους». Έτσι, η αντίδραση στη διαπαιδαγώγηση μπορεί να είναι άλλη μια ένδειξη για την κατάσταση του παιδιού. Η μητέρα ενός τέτοιου παιδιού εξηγεί: «Μερικοί έρχονταν και μου έλεγαν, ‘Ο γιος σου έκανε αυτό’, ‘Ο γιος σου έκανε εκείνο’. Η κοινή γνώμη των φίλων μας ήταν πως χρειαζόταν ένα γερό ξύλο. Τι αστείο! Το παιδάκι αυτό είχε φάει τόσο πολύ ξύλο που διερωτιέται κανείς πώς επέζησε».

Φαίνεται πως τα υπερδραστήρια παιδιά δεν ανταποκρίνονται στη διαπαιδαγώγηση με τον ίδιο τρόπο που ανταποκρίνονται τα άλλα, αν αυτή η διαπαιδαγώγηση γίνεται με τη μορφή τής λογίκευσης, της στέρησης ή του ξύλου. Θα κάνουν το ίδιο πράγμα αμέσως μετά τη διαπαιδαγώγηση. Αυτό είναι πολύ εύκολο να το διαπιστώσει ένας γονιός αν έχει κι άλλα παιδιά και ακολουθεί την ίδια διαπαιδαγώγηση σε όλα. Έτσι η διαπαιδαγώγηση δεν είναι κατ’ ανάγκη απάντηση για ένα υπερδραστήριο παιδί.

Μια υπόδειξη που μπορεί να βοηθήσει αυτούς που έχουν ένα μόνο παιδί για να προσδιορίσουν αν το παιδί τους είναι υπερδραστήριο ή αν απλώς χρειάζεται πειθαρχία είναι η εξής: Αφήστε το παιδί σας για μια μέρα σ’ ένα φίλο, ίσως στη μητέρα αρκετών παιδιών, και ρωτήστε την να σας πει ειλικρινά μετά, ποια είναι η άποψη της. Μερικές φορές τα παιδιά που είναι βασανιστικά στο σπίτι με τη μητέρα τους, δείχνουν καταπληκτική συνεργασία και υπακοή όταν βρεθούν μαζί με ένα σταθερό αλλά στοργικό φίλο. Αν συμβαίνει αυτό, το παιδί σας μπορεί να μην είναι υπερδραστήριο. Ίσως να χρειάζεται απλώς σταθερή αλλά στοργική πειθαρχική διαπαιδαγώγηση.

Μπορεί το Διαιτολόγιο ν’ Αλλάξει το Ζήτημα;

Αν μετά από μια ειλικρινή αξιολόγηση του ζητήματος της πειθαρχικής διαπαιδαγώγησης εξακολουθείτε να νομίζετε ότι το παιδί σας μπορεί να είναι υπερκινητικό, μερικοί γιατροί συνιστούν ότι μπορεί να είναι ωφέλιμο να αλλάξετε το διαιτολόγιο του. Αυτή η αλλαγή διαιτολογίου, που επινοήθηκε από τον αποθανόντα Δρ Μπεν Φέινγκολντ, βασίζεται στη θεωρία ότι η υπερδραστηριότητα είναι το αποτέλεσμα της τροφής ορισμένων ουσιών—μερικών φυσικών, μερικών τεχνητών—που υποτίθεται ότι επηρεάζουν το 50 τα εκατό περίπου των υπερδραστήριων ατόμων. Στην ουσία, οι τροφές αυτές δημιουργούν τοξίνες σε μερικά άτομα και διαταράσσουν ορισμένες λειτουργίες του εγκεφάλου οι οποίες επηρεάζουν τη συμπεριφορά.

Σύμφωνα με έρευνες του Δρ Φέινγκολντ, αυτά που φταίνε βρίσκονται σε ορισμένα φρούτα και λαχανικά στη φυσική τους κατάσταση και βρίσκονται επίσης σε πιο σοβαρή κατάσταση σε τεχνητά χρωματισμένες και αρωματισμένες τροφές. Γι’ αυτό, το διαιτολόγιο που συνιστάται για τους υπερδραστήριους έχει σχεδιαστεί να αποκλείσει πιθανές επιβλαβείς ουσίες που θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε υπερδραστήρια συμπεριφορά. Οι εκθέσεις δείχνουν ότι μερικοί γονείς είχαν καλά αποτελέσματα μ’ αυτή τη μέθοδο. Ωστόσο, ο Δρ Φέινγκολντ λέει ότι το 50 περίπου τα εκατό των υπερδραστήριων ασθενών του βοηθιούνται με αλλαγές στο διαιτολόγιο τους.

Η περίπτωση που αναφέρθηκε στην αρχή του άρθρου, σχετικά με τη Ντιν, είναι μια περίπτωση όπου εφαρμόστηκε η μέθοδος του διαιτολογίου. Αφού η μητέρα τής Ντιν μίλησε για τη διάγνωση του γιατρού ότι η Ντιν είναι υπερδραστήρια, συνεχίζει: «Πριν από τέσσερα περίπου χρόνια μάθαμε για το διαιτολόγιο Φέινγκολντ. Δυσκολευτήκαμε στη ρύθμιση του, αλλά είδαμε διαφορά. Τον τελευταίο χρόνο έχει κάνει μεγάλη αλλαγή. Είναι πιο ήρεμη, μπορεί να καθήσει κάτω και να διαβάσει ή να δουλέψει για μια ώρα περίπου. Μπορεί επίσης να παίζει καλά με άλλα παιδιά, μπορεί να συγκεντρώσει την προσοχή της και να μην αντιδρά άσχημα σε κάποια δυσκολία. Είναι πιο υπομονετική».

Μήπως η Ζάχαρη Έχει Κάποια Επίδραση;

Σχετικά με το διαιτολόγιο, έχει διαπιστωθεί ότι παιδιά που δείχνουν συμπτώματα υπερδραστηριότητας, όπως είναι η ατονία, η ένταση, η νευρικότητα, η κούραση, η ερεθιστικότητα, η συναισθηματική ανισορροπία και η ανεξέλεγκτη συμπεριφορά, θα μπορούσαν να πάσχουν, ίσως, από υπογλυκαιμία, δηλαδή από χαμηλό επίπεδο ζαχάρου στο αίμα.b Η έλλειψη γλυκόζης συνήθως αποδίδεται σε μια υπερβολή ινσουλίνης, η οποία αφαιρεί τη γλυκόζη από το αίμα με πιο γρήγορο ρυθμό απ’ όσο μπορεί να αντικατασταθεί. Η λειτουργία του εγκεφάλου εξαρτάται από μια συνεχή προμήθεια γλυκόζης από το αίμα. Η υπογλυκαιμία μειώνει την αποτελεσματικότητα του εγκεφάλου και επομένως δημιουργεί διαταραχές στη συμπεριφορά. Μια επιθυμία για αμυλούχα, γλυκά πράγματα μπορεί να δείξει τη χαμηλή ποσότητα ζαχάρου στο αίμα.

Αυτή η υπογλυκαιμική δίαιτα αποκλείει όχι μόνο τις τροφές με τεχνητά χρώματα και αρώματα αλλά τα περισσότερα ζάχαρα ιδιαίτερα τη ζάχαρη που βγαίνει από το ζαχαροκάλαμο. Η ζάχαρη είναι επικίνδυνη στο υπογλυκαιμικό άτομο επειδή προξενεί ξαφνική άνοδο στο ζάχαρο του αίματος και γίνεται αιτία να απελευθερωθεί πάρα πολύ ινσουλίνη για την εξουδετέρωση του. Ο Δρ Άλλαν Κοττ, σε ένα άρθρο σχετικά με τη «Θεραπεία των Ανικανοτήτων για Μάθηση», ανέφερε σχετικά μ’ αυτό: «Αυτό που παρατήρησαν διεθνώς οι ερευνητές οι οποίοι εξετάζουν τη διατροφική κατάσταση του παιδιού είναι ότι ακολουθούν ένα διαιτολόγιο το οποίο είναι πλουσιότερο σε ζάχαρη, καραμέλες, γλυκά, και σε τροφές φτιαγμένες από ζάχαρη. Η αντικατάσταση αυτών των τροφών οδηγεί σε μεγάλη μείωση της υπερδραστηριότητας». Έτσι, μερικές ιατρικές αυθεντίες συμβουλεύουν να μη δίνονται σε υπερδραστήρια παιδιά τροφές και ποτά που βασίζονται στη ζάχαρη.

Πάρτε για παράδειγμα την περίπτωση της τετράχρονης Μπέκυ—ήταν ανυπόμονη, ευερέθιστη και απογοητευμένη, ειδικά στο τέλος της μέρας. Συστήθηκε στη μητέρα της μια δίαιτα χωρίς ζάχαρη και αυτή λέει: «Απαιτείται να δείξουν περισσότερο έλεγχο οι γονείς παρά τα παιδιά. Αλλά αξίζει την προσπάθεια προκειμένου να έχεις μια ευτυχισμένη, ήρεμη κόρη. Ολόκληρη η οικογένεια ωφελείται! Με το να παραμερίσουμε τη ζάχαρη, η συμπεριφορά τής κόρης μου βοηθήθηκε».

Η Μόλυνση του Περιβάλλοντος—Μια Άλλη Αιτία;

Το Βρετανικό ιατρικό περιοδικό Δε Λάνσετ αναφέρει: «Φαίνεται λογικό να συμπεράνουμε . . . ότι τα αυξημένα επίπεδα μολύβδου (όχι κατ’ ανάγκη σε βαθμό τοξικό) που υπάρχουν για μεγάλη περίοδο χρόνου θα μπορούσαν να ευθύνονται για την ελάχιστη καταστροφή του εγκεφάλου που μπορεί να υπάρχει στο σύνδρομο της υπερδραστηριότητας». Μετέπειτα διαπιστώσεις το βεβαιώνουν αυτό.

Επομένως η μόλυνση του περιβάλλοντος, ιδιαίτερα τα υψηλά επίπεδα μολύβδου που ελευθερώνονται στην ατμόσφαιρα κυρίως από τις εξατμίσεις των αυτοκινήτων, θα μπορούσε πιθανόν να είναι μια αιτία για την αύξηση των υπερδραστήριων παιδιών στις πόλεις μας.

Μπορούν οι Εμπειρίες Πριν Από τη Γέννηση και στη Διάρκεια του Τοκετού να Προκαλέσουν Υπερδραστηριότητα;

Υπάρχουν παιδιά που δεν ανταποκρίνονται στις διαιτητικές μεθόδους. Πρέπει να ψάξουμε να βρούμε κάποια άλλη αιτία πέρα απ’ αυτές που συζητήθηκαν ήδη. Ο Άσλεϋ Μόνταγκιου, συγγραφέας του βιβλίου Η Ζωή Πριν το Τοκετό, αναφέρεται στο κρίσιμο στάδιο διαμόρφωσης του ατόμου όταν λέει: «Η ζωή αρχίζει, όχι με τον τοκετό, αλλά με τη σύλληψη. Αυτό σημαίνει ότι ένα αναπτυσσόμενο παιδί είναι ζωντανό όχι μόνο με την έννοια ότι αποτελείται από ζωντανούς ιστούς, αλλά με την έννοια ότι από τη στιγμή της σύλληψης του, υφίσταται ορισμένες επιρροές. . . . Τα γεγονότα που λαβαίνουν χώρα πριν από τη γέννηση του, και οι αντιδράσεις του σ’ αυτά, θα το επηρεάσουν για το υπόλοιπο της ζωής του». Στη διάρκεια των πρώτων τριών μηνών μετά τη σύλληψη όταν διαμορφώνονται τα κύρια όργανα, τα συναισθήματα της μητέρας, όπως ο φόβος ή το ασυνήθιστο στρες και η ανησυχία, μπορεί να επηρεάσουν τη φυσική ανάπτυξη του παιδιού.

Η αρχική εμπειρία του τοκετού ενός μωρού έχει θεωρηθεί επίσης σαν σπουδαίος παράγοντας για την υπερδραστηριότητα. Ένας ερευνητής έγραψε: «Οι κίνδυνοι που αντιμετωπίζει το έμβρυο αποκορυφώνονται στη διάρκεια του τοκετού. Η γέννηση είναι η πιο επικίνδυνη εμπειρία στην οποία εκτίθενται τα περισσότερα άτομα». Μια περίπλοκη και επικίνδυνη διαδικασία γέννησης μαζί με την ελλειμματική ποσότητα οξυγόνου θεωρούνται υπεύθυνα για τις πιο ύπουλες νευρωτικές επιδράσεις που μπορούν να παρουσιαστούν αργότερα στη ζωή όταν το άτομο υποστεί παραπάνω στρες.

Μήπως τα φάρμακα είναι η απάντηση όταν η ελάχιστη βλάβη του εγκεφάλου έχει σχέση με το στρες πριν από τη γέννηση ή την έλλειψη οξυγόνου στη διάρκεια του τοκετού; Είναι αλήθεια ότι τα διεγερτικά φάρμακα χρησιμοποιούνται για να ελέγχουν σοβαρές περιπτώσεις υπερδραστηριότητας. Σχετικά με τη χρήση φαρμάκων για την υπερδραστηριότητα, ένα συμβούλιο από 15 ειδικούς στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής «παραδέχτηκε ότι οι φαρμακευτικές αγωγές δεν ‘θεράπευαν’ την κατάσταση, αλλά το παιδί μπορεί να γινόταν πιο επιδεκτικό στις προσπάθειες για εκπαίδευση και συμβουλή». Ωστόσο, κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι, «οι διεγερτικές φαρμακευτικές αγωγές είναι ωφέλιμες στις μισές μέχρι τα δύο τρίτα των περιπτώσεων στις οποίες δικαιολογείται η χρήση φαρμάκων». Από την άλλη μεριά, ο ψυχολόγος Τζέημς Σουάνσον προειδοποιεί ότι το 40 τα εκατό εκείνων που έχουν υπερκινησία δεν πρέπει να παίρνουν καθόλου φάρμακα. Έτσι, οι γονείς πρέπει να προσέχουν για το αν θα χρησιμοποιήσουν αγωγή με φάρμακα επειδή στην πραγματικότητα μ’ αυτό τον τρόπο δε θεραπεύεται η υπερκινησία. Ένας γονέας του οποίου ο γιος υποβλήθηκε σε θεραπεία με φάρμακα για έξι μήνες προτού ακολουθήσει μια περιορισμένη δίαιτα είπε: «Τώρα καταλαβαίνουμε ότι τα φάρμακα δεν ήταν η μαγική ράβδος για τη βελτίωση της ικανότητας τού Ρίτσαρντ να μαθαίνει. Αυτό που χρειάστηκε ήταν προσωπική θυσία από το χρόνο μας για να τον βοηθήσουμε».

Η θεραπεία στη συμπεριφορά, μαζί με την έμφαση στην ενθάρρυνση, στον έπαινο και στην αμοιβή όταν επιτυγχάνονται λογικοί στόχοι, μπορεί να είναι ένας τρόπος αργός βέβαια αλλά πολύ πιο αποτελεσματικός και μόνιμος για να βοηθηθούν τα υπερκινητικά παιδιά. Πρέπει επίσης να υπάρχει και κατάλληλη οικογενειακή ατμόσφαιρα και συνέπεια από τη μεριά των γονιών. Σπουδαία επίσης είναι η βαθιά αγάπη για το παιδί που πάσχει, γιατί χωρίς αυτή καμιά θεραπεία δε μπορεί να πετύχει.

Ποια, τελικά, είναι η απάντηση; Είναι το παιδί σας υπερδραστήριο; Ίσως να είναι. Ωστόσο, βεβαιωθείτε πρώτα ότι η υποτιθέμενη υπερδραστηριότητα δεν είναι στην πραγματικότητα έλλειψη διαπαιδαγώγησης. Προσπαθήστε σταθερά, με συνεπή διαπαιδαγώγηση να δημιουργήσετε μια στοργική, ενωμένη οικογενειακή ατμόσφαιρα. Έπειτα βεβαιωθείτε ότι το παιδί σας δεν τρώει παλιοπράματα, τροφές οι οποίες περιέχουν τεχνητά χρώματα, αρώματα και πολύ ζάχαρη. Αν οι μέθοδοι αυτές αποτύχουν, ίσως χρειαστούν περαιτέρω ιατρικές εξετάσεις για να εξακριβώσετε την αιτία της υπερδραστηριότητας του παιδιού σας.

[Υποσημειώσεις]

[Πρόταση που τονίζεται στη σελίδα 24]

Είναι το παιδί σας υπερδραστήριο ή χρειάζεται διαπαιδαγώγηση;

[Πλαίσιο στη σελίδα 26]

ΜΕΡΙΚΑ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ ΤΗΣ ΥΠΕΡΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ

1) Διαρκής κίνηση και νευρικότητα· όταν είναι μωρό, κουνιέται στην κούνια και χτυπάει το κεφάλι.

2) Αδικαιολόγητη συμπεριφορά· εύκολα απογοητεύεται· πολύ απαιτητικό.

3) Δύσκολα το παίρνει ο ύπνος· κοιμάται ελαφρά· έχει κακούς εφιάλτες.

4) Περιορισμένη διάρκεια συγκέντρωσης του μυαλού του σε οποιαδήποτε δραστηριότητα.

5) Επιθετικό και αναστατώνει τους άλλους· θέλει να αγγίζει όλα και όλους.

6) Επίμονο ακόμη και σε δραστηριότητες που βλάπτουν το ίδιο· ακόμη και μετά τη διαπαιδαγώγηση μπορεί να κάνει πάλι το ίδιο πράγμα.

7) Τρώει τα νύχια του· τσιμπάει και ξεσκίζει το δέρμα του· γρατσουνάει τον εαυτό του.

8) Αντικοινωνικές τάσεις—λέει ψέματα, κλέβει, καβγαδίζει, είναι ανυπάκουο, απομονώνεται, βρίζει.

9) Δε μπορεί να ελέγξει τη συμπεριφορά του.

(Ο οδηγός αυτός βασίζεται στο Εγχειρίδιο του Φέινγκολντ)

[Εικόνα στη σελίδα 25]

Το στρες στη διάρκεια της εγκυμοσύνης και τον τοκετού μπορεί να δημιουργήσει υπερδραστηριότητα στο παιδί