«Κάθησε Ήσυχα και Πρόσεχε!»
Η Ζωή με τη Διαταραχή Ελαττωματικής Προσοχής με Υπερκινητικότητα
«Ο Τζιμ έλεγε συνέχεια ότι ο Καλ ήταν απλώς κακομαθημένος και ότι αν εμείς—εννοώντας εμένα—τον διαπαιδαγωγούσαμε αυστηρά, θα συμμορφωνόταν. Να, όμως, τώρα που αυτός ο γιατρός έλεγε ότι δεν έφταιγα ούτε εγώ, ούτε εμείς, ούτε οι δάσκαλοι του Καλ: κάτι δεν πήγαινε καλά με το αγοράκι μας».
Ο ΚΑΛ πάσχει από Διαταραχή Ελαττωματικής Προσοχής με Υπερκινητικότητα (ADHD), μια κατάσταση που χαρακτηρίζεται από αδυναμία συγκέντρωσης, παρορμητικότητα και υπερκινητικότητα. Η διαταραχή υπολογίζεται ότι επηρεάζει ένα ποσοστό 3 ως 5 τοις εκατό όλων των παιδιών σχολικής ηλικίας. «Οι διάνοιές τους είναι σαν τηλεοράσεις με χαλασμένους επιλογείς καναλιών», λέει η Πρισίλα Λ. Βέιλ, ειδική σε θέματα μάθησης. «Η μία σκέψη οδηγεί στην άλλη, χωρίς οργανωμένη δομή ή ευταξία».
Ας εξετάσουμε με συντομία τρία κύρια συμπτώματα της ADHD.
Αδυναμία συγκέντρωσης: Το παιδί με ADHD δεν μπορεί να διαχωρίσει τις ασήμαντες λεπτομέρειες και να συγκεντρωθεί σε ένα θέμα. Έτσι, η προσοχή του αποσπάται εύκολα από εξωτερικές εικόνες, ήχους και οσμές. Δίνει προσοχή, αλλά δεν ξεχωρίζει κανένα χαρακτηριστικό από το περιβάλλον του. Δεν μπορεί να καθορίσει σε ποιο πρέπει πρωτίστως να συγκεντρωθεί.
Παρορμητικότητα: Το παιδί με ADHD ενεργεί προτού σκεφτεί, χωρίς να εξετάσει τις συνέπειες. Το διακρίνει κακός προγραμματισμός και ελλιπής κρίση, και μερικές φορές οι ενέργειές του είναι επικίνδυνες. «Πετάγεται στο δρόμο, πηδάει όποια προεξοχή βρει, σκαρφαλώνει στα δέντρα», γράφει ο Δρ Πολ Γουέντερ. «Ως εκ τούτου, έχει περισσότερα κοψίματα, γδαρσίματα και χτυπήματα από το συνηθισμένο και πηγαίνει συχνότερα στο γιατρό».
Υπερκινητικότητα: Τα υπερκινητικά παιδιά είναι μονίμως υπ’ ατμόν. Δεν μπορούν να καθήσουν ήσυχα. «Ακόμη και όταν μεγαλώσουν», γράφει ο Δρ Γκόρντον Σερφοντάιν στο βιβλίο του Η Κρυμμένη Αναπηρία (The Hidden Handicap), «η προσεκτική παρατήρηση θα αποκαλύψει κάποιο είδος συνεχούς κίνησης των ποδιών, των χεριών, των χειλιών ή της γλώσσας».
Εντούτοις, μερικά παιδιά που αδυνατούν να συγκεντρωθούν και είναι παρορμητικά δεν είναι υπερκινητικά. Η διαταραχή τους μερικές φορές ονομάζεται απλώς Διαταραχή Ελαττωματικής Προσοχής, ή ADD. Ο Δρ Ρόναλντ Γκόλντμπεργκ εξηγεί ότι η ADD «μπορεί να υπάρχει χωρίς ίχνος υπερκινητικότητας. Ή μπορεί να συνυπάρχει με οποιονδήποτε βαθμό υπερκινητικότητας—τη σχεδόν ανεπαίσθητη, τη μάλλον ενοχλητική, ως και εκείνη που φτάνει στα όρια της αναπηρίας».
Τι Προκαλεί την ADHD;
Στο πέρασμα των ετών, για τα προβλήματα προσοχής έχουν κατηγορηθεί τα πάντα, από την κακή ανατροφή ως τις λάμπες φθορισμού. Τώρα πιστεύεται ότι η ADHD συνδέεται με διαταραχές σε ορισμένες λειτουργίες του εγκεφάλου. Το 1990 το Εθνικό Ινστιτούτο Ψυχικής Υγείας εξέτασε 25 ενηλίκους που είχαν συμπτώματα ADHD και διαπίστωσε ότι μεταβόλιζαν τη γλυκόζη πιο αργά στις περιοχές του εγκεφάλου που ελέγχουν την κίνηση και την προσοχή. Περίπου στο 40 τοις εκατό των περιπτώσεων ADHD, φαίνεται ότι παίζει ρόλο η γενετική σύνθεση του ατόμου. Σύμφωνα με Το Βιβλίο του Υπερκινητικού Παιδιού (The Hyperactive Child Book), άλλοι παράγοντες που μπορεί να συνδέονται με την ADHD είναι η χρήση αλκοόλ ή ναρκωτικών από την έγκυο μητέρα, η μολυβδίαση και, σε μεμονωμένες περιπτώσεις, η διατροφή.
Ο Έφηβος και ο Ενήλικος με ADHD
Τα πρόσφατα χρόνια οι γιατροί έχουν διαπιστώσει ότι η ADHD δεν είναι απλώς μια πάθηση της παιδικής ηλικίας. «Συνήθως», λέει ο Δρ Λάρι Σίλβερ, «οι γονείς φέρνουν ένα παιδί για θεραπεία και λένε: ‘Έτσι ήμουν και εγώ όταν ήμουν παιδί’. Έπειτα παραδέχονται ότι ακόμη δυσκολεύονται να περιμένουν στην ουρά, να κάθονται στη διάρκεια κάποιας συνάντησης, να τελειώνουν ό,τι αρχίζουν». Τώρα πιστεύεται ότι περίπου τα μισά από τα παιδιά με ADHD διατηρούν τουλάχιστον μερικά από τα συμπτώματά τους στην εφηβεία και στην ενήλικη ζωή.
Στη διάρκεια της εφηβείας, εκείνοι που έχουν ADHD μπορεί να μεταπηδήσουν από τη ριψοκίνδυνη συμπεριφορά στην εγκληματικότητα. «Ανησυχούσα μήπως δεν μπει στο πανεπιστήμιο», λέει η μητέρα ενός εφήβου με ADHD. «Τώρα απλώς προσεύχομαι να μην μπει στη φυλακή». Το γεγονός ότι τέτοιοι φόβοι ίσως είναι βάσιμοι φαίνεται από μια μελέτη που σύγκρινε 103 υπερκινητικούς νέους με μια ομάδα 100 παιδιών που δεν είχαν αυτή τη διαταραχή. «Όταν πέρασαν τα 20», αναφέρει το περιοδικό Νιούζγουικ (Newsweek), «τα παιδιά από την ομάδα των υπερκινητικών είχαν διπλάσιες πιθανότητες να έχουν φάκελο στην αστυνομία, πενταπλάσιες πιθανότητες να έχουν καταδικαστεί για κακουργήματα και εννιαπλάσιες πιθανότητες να έχουν μπει στη φυλακή».
Για έναν ενήλικο, η ADHD παρουσιάζει μοναδικά προβλήματα. Η Δρ Έντνα Κόπλαντ λέει: «Το υπερκινητικό αγόρι ίσως γίνει ένας ενήλικος που αλλάζει συχνά εργασία, τον απολύουν πολλές φορές, χασομεράει όλη μέρα και είναι ανήσυχος». Όταν δεν γίνεται κατανοητή η αιτία, αυτά τα συμπτώματα μπορούν να δημιουργήσουν ένταση στο γάμο. «Σε απλές συζητήσεις», λέει η σύζυγος ενός άντρα με ADHD, «δεν άκουγε καν τα όσα έλεγα. Πάντοτε ήταν σαν να βρισκόταν αλλού».
Φυσικά, αυτά τα χαρακτηριστικά είναι κοινά σε πολλούς—τουλάχιστον ως ένα βαθμό. «Πρέπει να ρωτήσετε αν υπήρχαν πάντοτε τα συμπτώματα», λέει ο Δρ Τζορτζ Ντόρι. Για παράδειγμα, αναφέρει ότι αν ένας άντρας έχει αρχίσει να ξεχνάει από τότε που έχασε την εργασία του ή από τότε που γέννησε η γυναίκα του, αυτό δεν είναι διαταραχή.
Επιπλέον, αν κάποιος έχει πράγματι ADHD, τα συμπτώματα είναι γενικά—δηλαδή, επηρεάζουν σχεδόν κάθε πλευρά της ζωής του ατόμου. Αυτή ήταν η περίπτωση του 38χρονου Γκάρι, ενός έξυπνου, δραστήριου άντρα που δεν μπορούσε να ολοκληρώσει τίποτα χωρίς να αποσπαστεί η προσοχή του. Είχε ήδη αλλάξει πάνω από 120 δουλειές. «Απλώς είχα αποδεχτεί το γεγονός ότι δεν τα κατάφερνα σε τίποτα», είπε. Αλλά ο Γκάρι και πολλοί άλλοι—παιδιά, έφηβοι και ενήλικοι—βοηθήθηκαν να αντιμετωπίσουν την ADHD. Πώς;