Ένα Αλατούχο Ποτό που Σώζει Ζωές!

Του ανταποκριτή του «Ξύπνα!» στη Σιέρρα Λεόνε

Ήταν νωρίς το βράδι όταν η δυο ετών Τσενίμπα παραπονέθηκε ότι πονούσε η κοιλιά της. Η μητέρα της, η Μαριάμα, δεν έδωσε και μεγάλη προσοχή. Η Τσενίμπα υπέφερε από διάρροια και πριν. Θα ήταν κάτι τέτοιο και αυτή τη φορά.

Όμως η διάρροια επέμενε—συχνή, υδατώδης, ανεξέλεγκτη. Κατόπιν ήρθε ο εμετός. Η Τσενίμπα έχασε τις δυνάμεις της πολύ γρήγορα. Η Μαριάμα έβαλε το παιδί στα γόνατά της και έτριψε τη ράχη της. Ελάχιστα τη βοήθησε όμως.

Καθώς έφτανε το πρωί, η Τσενίμπα κοιτόταν εξαντλημένη στο πάτωμα—λαχανιασμένη, αδύναμη, με ταχυπαλμία, με το κεφάλι να γυρνάει αδιάκοπα από τη μια μεριά στην άλλη, με τα όμορφα καστανά μάτια της μισόκλειστα και βαθουλωτά, με τα μάγουλά της λακκουβωμένα, με το στόμα της στεγνό. Και η Μαριάμα αισθανόταν τελείως αβοήθητη.

Ο ήλιος που ανέτειλε χαιρετίστηκε με θρήνους. Η Τσενίμπα ήταν νεκρή.

ΠΟΙΟΣ είναι ο μεγαλύτερος φονιάς των παιδιών και των βρεφών; Είτε το πιστεύετε είτε όχι, είναι η αφυδάτωση—η αφυδάτωση που προξενείται από τη συνηθισμένη διάρροια.a Πέντε εκατομμύρια νεαροί κάτω από πέντε ετών πεθαίνουν κάθε χρόνο από αυτήν—περίπου ένας κάθε έξι δευτερόλεπτα. Στις αναπτυσσόμενες χώρες, αφαιρεί τη ζωή ενός από κάθε 20 παιδιά πριν από την ηλικία των πέντε. Στα οικονομικά αναπτυγμένα έθνη, αν εξαιρέσουμε την χειρουργική, η διάρροια έρχεται δεύτερη μόνο μετά τις αναπνευστικές ασθένειες σαν κύρια αιτία για την οποία τα παιδιά εισάγονται στο νοσοκομείο.

Η ειρωνεία, ωστόσο, είναι ότι το μεγαλύτερο μέρος από αυτά τα παθήματα και τον θάνατο θα μπορούσε να εξαλειφθεί με ένα απλό, αλατούχο ποτό.

Πώς συμβαίνει αυτό; Πρώτα απ’ όλα, δεν είναι η διάρροια εκείνη που σκοτώνει. Αυτή συνήθως υποχωρεί από μόνη της χωρίς καμιά θεραπεία. Το πρόβλημα είναι ότι το άτομο που έχει διάρροια χάνει υγρά και άλατα από το σώμα του—αφυδατώνεται. Αν φύγει πάρα πολύ υγρό και δεν αντικατασταθεί, τότε επέρχεται θάνατος.

Γύρω στα 500 εκατομμύρια νεαροί στον αναπτυσσόμενο κόσμο παθαίνουν διάρροια κάθε χρόνο. Στις φτωχές περιοχές, το μέσο παιδί μπορεί να έχει τρεις ή τέσσερις προσβολές κάθε έτος. Συχνά, ωστόσο, η ασθένεια είναι απλώς μια μικρή ενόχληση. Αλλά μερικές φορές απλώς λίγες ώρες διάρροιας, όπως συμβαίνει με τη χολέρα, μπορούν να φέρουν αφυδάτωση και θάνατο. Δυστυχώς, είναι δύσκολο να καθοριστεί στα πρώιμα στάδιά της αν η ασθένεια θα απειλήσει τη ζωή ή όχι. Έτσι είναι απαραίτητο οι γονείς όχι μόνο να γνωρίζουν πώς να ξεχωρίζουν την αφυδάτωση, αλλά επίσης να γνωρίζουν πώς να ενεργήσουν σύντομα ώστε να την παρεμποδίσουν και να την διορθώσουν.—Βλέπε τα πλαίσια στις σελίδες 24 και 25.

Υγρά που Χάθηκαν—Πώς Αναπληρώνονται;

Αν θέλετε να διατηρήσετε το επίπεδο του νερού μέσα σε έναν κουβά που στάζει, απλά προσθέτετε νερό. Το ίδιο αληθεύει και με ένα παιδί που έχει διάρροια—τα υγρά μέσα στο σώμα του πρέπει να αντικατασταθούν. Αυτό ονομάζεται ενυδάτωση.

Μέχρι τα πρόσφατα χρόνια, αυτό γινόταν με το να δίδεται στο παιδί μια αλατούχος διάλυση που εισάγεται απευθείας στις φλέβες (ενδοφλέβια θεραπεία). Παρ’ όλο που αυτό ήταν αποτελεσματικό και εξακολουθεί να παραμένει η καλύτερη θεραπεία για τα επικίνδυνα αφυδατωμένα παιδιά, παρουσιάζει όμως προβλήματα. Είναι δαπανηρή, και απαιτεί ειδικευμένο προσωπικό και εξειδικευμένα μέσα, που συνήθως υπάρχουν μόνο στα κέντρα θεραπείας ή στα νοσοκομεία. Αυτά μπορεί να είναι πολύ μακριά από το άρρωστο παιδί. Γι’ αυτό η ενδοφλέβια θεραπεία είναι απρόσιτη για την πλειονότητα των παιδιών που τη χρειάζονται.

Παρ’ όλα αυτά ιδιαίτερα από τη δεκαετία του 1960, υπάρχει μια άλλη θεραπεία που είναι ασφαλέστερη, απλούστερη, και φθηνότερη από την ενδοφλέβια μέθοδο. Ονομάζεται Στοματική Θεραπεία Ενυδάτωσης. Όπως και η ενδοφλέβια θεραπεία, η στοματική θεραπεία ενυδάτωσης αναπληρώνει τα χαμένα υγρά και το αλάτι. Αλλά αντί να εισαχθεί το υγρό μέσα στις φλέβες, το παιδί μπορεί να το πιει.

Γιατί δεν το σκέφθηκε αυτό κανείς ποτέ πριν; Το είχαν σκεφθεί. Το πρόβλημα ήταν ότι η διάρροια όχι μόνο αποξηραίνει το σώμα από τα υγρά αλλά επίσης περιορίζει και τα υγρά από του να απορροφούνται από τα τοιχώματα των εντέρων. Έτσι απλά το να πίνει κανείς υγρά δεν ήταν επαρκές—το μεγαλύτερο μέρος τους έβγαινε απ’ ευθείας από το σώμα.

Αλλά, μετά, τελείως συμπτωματικά έγινε μια σπουδαία ανακάλυψη. Οι επιστήμονες γιατροί που εργάζονταν στις μεθόδους στοματικής ενυδάτωσης πρόσθεσαν ζάχαρη στα αλατούχα διαλύματα ώστε να τα κάνουν πιο ευχάριστα στην πόση. Κάνοντάς το αυτό, ανακάλυψαν ότι το σώμα απορροφούσε όχι μόνο τη ζάχαρη αλλά επίσης και τα ζωοσωτήρια άλατα και το νερό! Η ζάχαρη ήταν σαν το κλειδί που ξεκλείδωνε την πόρτα της λύσης του προβλήματος. Όταν δινόταν το σωστό μίγμα, ανακαλυπτόταν ότι η ζάχαρη μπορούσε να αυξήσει την απορρόφηση του σώματος κατά 25 φορές!

Σημαντικό; Το Νυστέρι το κύριο Βρετανικό ιατρικό περιοδικό, χαιρέτισε την ανακάλυψη σαν «πιθανόν την πιο σημαντική ιατρική πρόοδο αυτού του αιώνα». Και η UNICEF (Το Ταμείο των Ηνωμένων Εθνών για τα Παιδιά) την ονόμασε «μια από τις απλούστερες αλλά και πιο σημαντικές εφευρέσεις στην ιστορία της επιστήμης»!

Γιατί; Επειδή τώρα οι γονείς μπορούν να θεραπεύσουν τα παιδιά στο σπίτι! Δεν χρειάζεται ιδιαίτερος εξοπλισμός ούτε εκτεταμένη εκπαίδευση. Επίσης είναι αδάπανη. Τα πακέτα των αλάτων στοματικής ενυδάτωσης που κυκλοφορούν στο εμπόριο κοστίζουν μόνο λίγες δραχμές και γενικά υπάρχουν ευρέως μέσω διαφόρων προγραμμάτων υγείας και οργανισμών. Το μόνο που χρειάζεται να κάνουν οι γονείς είναι να αναμίξουν τα άλατα με νερό και να δώσουν το διάλυμα στο παιδί για να το πιει.

Και αν δεν υπάρχουν τα προκατασκευασμένα αυτά άλατα τότε τι θα γίνει; Οι γονείς μπορούν να κάνουν μόνοι τους το διάλυμα αυτό με τα υλικά που βρίσκονται στο σπίτι. Αν και τα διαλύματα που ετοιμάζονται στο σπίτι δεν είναι τόσο πολύ αποτελεσματικά όπως τα διαλύματα του εμπορίου, είναι όμως μια δεύτερη καλή εκλογή. Και ενώ γιατροί αμφισβητούν την αξία τους σχετικά με την προχωρημένη αφυδάτωση, οι περισσότεροι συμφωνούν ότι τα διαλύματα που γίνονται στο σπίτι παίζουν ζωτικό ρόλο όταν παίρνονται στην αρχή της διάρροιας.

Γιατί τα Παιδιά Εντούτοις Πεθαίνουν

Παρ’ όλο που η στοματική θεραπεία έχει αποτελέσματα και μάλιστα καλά αποτελέσματα, εξακολουθεί να παραμένει το σκληρό έργο της προώθησής της στα χέρια της παγκόσμιας κοινότητας. Ποια πρόοδος έχει γίνει; Στα νοσοκομεία, η στοματική θεραπεία αντικαθιστά ραγδαία την ενδοφλέβια θεραπεία σαν μια μέθοδος που προτιμάται για τις περισσότερες περιπτώσεις αφυδάτωσης. Ως το τέλος του 1983 πάνω από 30 αναπτυσσόμενες χώρες είχαν αρχίσει προγράμματα στοματικής θεραπείας, με τουλάχιστον 20 χώρες να παράγουν οι ίδιες τα άλατα ενυδάτωσης του οργανισμού. Και πολλοί διεθνείς οργανισμοί υγείας διαδίδουν δραστήρια τη μέθοδο αυτή της στοματικής θεραπείας. Τα αποτελέσματα υπήρξαν θετικά. Στις μελέτες που έγιναν σε όλον τον κόσμο βρέθηκε ότι όπου προωθούνταν η θεραπεία, οι θάνατοι από αφυδάτωση περικόπηκαν κατά 50 ως 60 τοις εκατό! Παρ’ όλα αυτά, με μισό δισεκατομμύριο παιδιά να επηρεάζονται από διάρροια κάθε χρόνο, είναι ένα γιγαντιαίο έργο να καταφέρεις να φέρεις τα προκατασκευασμένα αυτά άλατα σε όλα τα άτομα.b

Αλλά δεν μπορούν οι γονείς απλώς να προετοιμάσουν σπίτι τους τα διαλύματα αυτά; Δυστυχώς, το αλάτι, η ζάχαρη, και οι συσκευές μέτρησης δεν υπάρχουν παντού. Και ακόμη και όπου υπάρχουν, η προετοιμασία υγρού ενυδάτωσης απαιτεί κατάλληλη εκπαίδευση. Αν, για παράδειγμα, προστεθεί πάρα πολύ ζάχαρη στο διάλυμα, τότε η απορρόφηση από τον οργανισμό θα μειωθεί και η διάρροια μπορεί να χειροτερέψει. Επίσης το υπερβολικό αλάτι μπορεί να αποβεί θανατηφόρο. Κατόπιν είναι και το μέγεθος της δοσολογίας. Πάρα πολύ μεγάλη δόση μπορεί να παρατείνει τη διάρροια. Πολύ μικρή δόση μπορεί να συνεχίσει την αφυδάτωση.

Υπάρχει επίσης και ένα άλλο πολύ πραγματικό πρόβλημα και αυτό είναι να αλλάξεις τη στάση των ανθρώπων. Πολλοί απλώς δεν είναι πρόθυμοι να δοκιμάσουν τη στοματική αυτή μέθοδο. Μερικές μητέρες εξακολουθούν να πιστεύουν ότι η καλύτερη θεραπεία για τη διάρροια είναι να σταματήσεις να δίνεις στο παιδί τροφή και ποτό. Άλλες ακολουθούν τη συμβουλή των τοπικών πρακτικών γιατρών—με τραγικά αποτελέσματα.

Θα πρέπει επίσης να υπενθυμίσουμε ότι η στοματική θεραπεία δεν είναι παρά απλά και μόνο μια θεραπεία. Ούτε σταματάει ούτε εμποδίζει τη διάρροια. Για να εξαλειφθεί η ασθένεια της διάρροιας απαιτούνται λύσεις σε παγκόσμια προβλήματα όπως είναι το ακατάλληλο για πόση νερό, οι υπηρεσίες υγείας και οι εγκαταστάσεις υγιεινής.c Η κακή διατροφή επίσης θα πρέπει να σταματήσει, γιατί στο θανατηφόρο κύκλο, η κακή διατροφή δημιουργεί διάρροια, και η διάρροια δημιουργεί κακή διατροφή.

Οι Χριστιανοί, ωστόσο, γνωρίζουν ότι η τελική λύση θα έρθει από τη Βασιλεία του Θεού, η οποία θα εξαλείψει τελείως την κακή διατροφή, την ασθένεια, και ακόμη και τον ίδιο το θάνατο. (Αποκάλυψις 21:4· Ψαλμοί 72:16) Στο μεταξύ, η θεραπεία στοματικής ενυδάτωσης παραμένει ένα απλό αλλά ωστόσο πολύ αποτελεσματικό όπλο στη μάχη ενάντια στο δολοφόνο αυτό εκατομμυρίων παιδιών.

[Υποσημειώσεις]

[Πλαίσιο στη σελίδα 24]

«Πιθανόν η πιο σημαντική ιατρική πρόοδος αυτού του αιώνα».—Το Νυστέρι

«Μια από τις απλούστερες αλλά και πιο σημαντικές εφευρέσεις στην ιστορία της επιστήμης».—UNICEF

[Πλαίσιο στη σελίδα 24]

Όταν Χτυπάει η Διάρροια: Οδηγίες για τη Θεραπεία των Παιδιών

Μη σταματάτε να τα τρέφετε: Θα πρέπει να τους δίνετε υγρά. Το τσάι, το ριζόνερο, το κριθαρόνερο, και οι σούπες είναι ωφέλιμα πράγματα. Να έχετε άφθονο πόσιμο νερό διαθέσιμο. Συνεχίστε να δίνετε στα βρέφη που θηλάζουν γάλα από το στήθος. Ταΐστε το παιδί μόλις θα είναι έτοιμο να φάει. Τα μικρά αλλά συχνά γεύματα, ωστόσο, είναι η καλύτερη μέθοδος. Αυτά που απορροφούνται εύκολα από τον οργανισμό, οι τροφές που έχουν υψηλή περιεκτικότητα σε ενέργεια όπως είναι τα μαγειρεμένα δημητριακά και οι μπανάνες είναι καλά πράγματα.

Δώστε ποτό στοματικής ενυδάτωσης από την αρχή: Αυτό αναπληρώνει τα υγρά που χάθηκαν και εμποδίζει την αφυδάτωση. Όπου είναι δυνατόν, χρησιμοποιήστε προκατασκευασμένα άλατα στοματικής ενυδάτωσης. Αν δεν υπάρχουν τέτοια πράγματα, τότε ετοιμάστε την ακόλουθη διάλυση (Η ακρίβεια στην ανάμιξη είναι πολύ σημαντικό πράγμα!):

Επιτραπέζιο αλάτι: Ένα κοφτό κουταλάκι του τσαγιού

Ζάχαρη: Οκτώ κοφτά κουταλάκια του τσαγιού

Νερό: Ένα λίτρο (5 φλιτζάνια των 200 γραμμαρίων το καθένα)

Ποσότητα που πρέπει να δώσετε: Η ποσότητα που δίνεται θα πρέπει κατά προσέγγιση να είναι ίση με τα υγρά που χάνει ο οργανισμός. Περίπου ένα φλιτζάνι από το ποτό ενυδάτωσης θα πρέπει να δίνεται για κάθε υδατώδη κένωση των εντέρων· η μισή δόση απ’ αυτό για τα μικρά παιδιά. (Τα μωρά μπορούν να πάρουν το διάλυμα με το κουταλάκι.) ΝΑ ΑΦΗΝΕΤΕ ΤΟ ΠΑΙΔΙ ΣΑΣ ΝΑ ΠΙΝΕΙ ΟΣΟ ΠΙΟ ΠΟΛΥ ΘΕΛΕΙ!

Πότε να σταματήσετε να δίνετε το ποτό ενυδάτωσης: Συνήθως αμέσως μόλις σταματήσει η διάρροια ή όταν υποχωρήσει η δίψα για το ποτό ενυδάτωσης.

Πότε να ζητήσετε την ιατρική βοήθεια:

Όταν είναι φανερά τα συμπτώματα της αφυδάτωσης.

Όταν το άτομο δεν μπορεί να πιει.

Όταν η διάρροια συνεχίζεται επί τέσσερις μέρες χωρίς βελτίωση (ή μετά από μια μέρα σε μωρά με σοβαρή διάρροια).

Όταν υπάρχει έντονος εμετός.

[Πλαίσιο στη σελίδα 25]

Συμπτώματα Προχωρημένης Αφυδάτωσης

Λίγα ή καθόλου ούρα

Γρήγορη απώλεια βάρους

Στεγνό στόμα

Μικρά μαλακά βαθουλώματα στα μωρά

Βαθουλωμένα μάτια

Γρήγορος, ασθενής σφυγμός

Έλλειψη ελαστικότητας του δέρματος

Σηκώστε το δέρμα με τα δυο δάχτυλα. Αν η δίπλα του δέρματος δεν επανέρχεται φυσιολογικά, τότε το παιδί έχει αφυδάτωση

Πηγή Πληροφοριών: Εκεί που δεν Υπάρχει Γιατρός, από τον Ντ. Γουέρνερ, Λονδίνο, 1981, σελίδα 159.