Στιγμιότυπα από τα Μυστικά του Ουρανού

Από τον ανταποκριτή του «Ξύπνα!» στη Γερμανία

ΜΙΑ παγερή Ευρωπαϊκή νύχτα τον περασμένο Νοέμβριο, κουβάλησα το τηλεσκόπιο μέχρι το μπαλκόνι και ερεύνησα μ’ αυτό τον ουρανό, ψάχνοντας για τις Επτά Αδελφές ή Πλειάδες. Μετά, κοιτάζοντας προσεκτικά το ένα σημείο του ουρανού μετά το άλλο, αναρωτήθηκα στ’ αλήθεια ποιο να ήταν άραγε ο κομήτης του Χάλλεϋ και αν θα κατάφερνα ποτέ να τον βρω. Εσείς τον είδατε; Έστω και αν δεν τον πήρε το δικό σας και το δικό μου μάτι, στη διάρκεια αυτής της επίσκεψης του Χάλλεϋ στη γη μας, έγινε κάτι που δεν είχε γίνει ποτέ πριν. Ξέρετε τι ήταν αυτό;

Επειδή ο πλανήτης μας Γη δεν ήταν σε καλή θέση αυτή τη φορά ώστε να μας επιτρέψει να πάρουμε μια θεαματική άποψη του επισκέπτη στον ουρανό, οι επαγγελματίες αστρονόμοι σχεδίασαν, πριν από καιρό, να στείλουν διαστημόπλοια που θα συναντούσαν τον κομήτη και θα έπαιρναν φωτογραφίες του. Και γι’ αυτό το λόγο αυτή η περιοδεία του Χάλλεϋ αποδείχτηκε ότι διέφερε από όλες τις προηγούμενές του. Σαν μια νύφη στολισμένη για την περίσταση, με πέπλο και παράνυμφους, ο κομήτης του Χάλλεϋ ήρθε, σέρνοντας πίσω του μια ουρά από παρατηρητές που ήταν γεμάτοι περιέργεια.

Αρκετά έθνη έστειλαν στο διάστημα διαστημικούς θαλαμίσκους ερευνών για να πλησιάσουν τον κομήτη. Οι Ηνωμένες Πολιτείες, η Ιαπωνία και η Σοβιετική Ένωση πέτυχαν όλες να προσθέσουν στη γνώση μας πληροφορίες για τη σύσταση του περιηγητή. Αλλά το πιο παράτολμο απ’ όλα ήταν το εγχείρημα που ονομάστηκε Τζιόττο.

Τζιόττο

«Το Τζιόττο», είπε ο Σερ Μπέρναντ Λόβελ, «είναι ένα από τα λίγα εμπνευσμένα και συναρπαστικά διαστημικά προγράμματα αυτής της δεκαετίας». Τι είναι το Τζιόττο;

Για μερικά χρόνια τώρα η ESA (Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Διαστήματος) έκανε σχέδια για την εκτόξευση διαστημικού θαλαμίσκου, με ειδικό σκοπό την εξερεύνηση του Χάλλεϋ από κοντά. Με το όνομα Τζιόττο, που ήταν και το όνομα του Ιταλού ζωγράφου ο οποίος περιέλαβε έναν κομήτη σ’ ένα από τα πιο γνωστά έργα του τέχνης, το όχημα είχε σχήμα βαρελιού πετρελαίου μ’ ένα πιάτο κι ένα τρίποδο στην κορυφή, ύψους σχεδόν 3 μέτρων (10 ποδιών) και με διάμετρο 1,8 μέτρα (6 πόδια). Το Τζιόττο εκτοξεύτηκε στο διάστημα από τη βάση του στο Κουρού της Γαλλικής Γουιάνας τον Ιούλιο του 1985 για ν’ αρχίσει ένα μαραθώνιο εφτά εκατοντάδων εκατομμυρίων χιλιομέτρων (430.000.000 μίλια) προς το ραντεβού του με τον Χάλλεϋ τον Μάρτιο του 1986. Αυτό είναι σαν να πας στη σελήνη και να επιστρέψεις πάνω από εννιά εκατοντάδες φορές!

Καθώς περνούσαν οι μήνες, το Τζιόττο έτρεχε με ιλιγγιώδη ταχύτητα για τη συνάντηση που είχε σχεδιαστεί για τις 13/14 Μαρτίου 1986. Αλλά πόσο γρήγορα έτρεχε το διαστημόπλοιο; Περίπου 69 χιλιόμετρα (43 μίλια) το δευτερόλεπτο. Τι σημαίνει αυτό; Υποθέστε ότι θέλετε να διασχίσετε αεροπορικώς τον Ατλαντικό, ας πούμε, για να πάτε από το Παρίσι στην Ουάσιγκτον. Αυτό αντιπροσωπεύει μια απόσταση 6.170 χιλιομέτρων (3.830 μιλίων) περίπου. Ο κανονικός χρόνος πτήσης είναι γύρω στις επτά με οκτώ ώρες. Το Κόνκορντ (το υπερηχητικό επιβατικό αεροπλάνο) χρειάζεται λιγότερο από τέσσερις ώρες. Αλλά αν πετούσατε με το Τζιόττο θα φτάνατε εκεί σε 90 δευτερόλεπτα περίπου!

Σκοπός ήταν να σταλεί το όχημα μέσα από την κόμη (δηλαδή, το πέπλο που καλύπτει την κεφαλή του κομήτη) στο μπροστινό μέρος του πυρήνα. Αλλά πώς θα στέλνονταν πληροφορίες πίσω στη γη; Το Τζιόττο σχεδιάστηκε για να μεταδίδει τα πάντα προς το Κέντρο Διαστημικών Επιχειρήσεων στο Ντάρμσταντ της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας, μέσω ραδιοτηλεσκοπίου και επικοινωνιακών εγκαταστάσεων της Αυστραλίας και ενός περιφερόμενου δορυφόρου. Για φανταστείτε όμως, κάθε σήμα από το Τζιόττο θα χρειαζόταν περισσότερα από οκτώ λεπτά για να καλύψει την απόσταση των 150 εκατομμυρίων χιλιομέτρων (93.000.000 μιλίων) από τη γη! Το μεγάλο ερωτηματικό στο μυαλό του καθενός ήταν: Θα ανακαλύψουμε κάτι νέο για τον Χάλλεϋ;

Η Συνάντηση

Με τη βοήθεια της Σοβιετικής Ένωσης και των Ηνωμένων Πολιτειών, το Ντάρμσταντ μπόρεσε να ρυθμίσει με ακρίβεια την πορεία του θαλαμίσκου στις τελευταίες μέρες πριν το αποκορύφωμα. Με μεγάλη ανυπομονησία, εκατοντάδες επιστήμονες και αστρονόμοι συγκεντρώθηκαν την καθορισμένη νύχτα στο κέντρο. Εκατομμύρια άλλοι άνθρωποι σε 36 χώρες μπόρεσαν να δουν τη συνάντηση ακριβώς όπως συνέβη, χάρη στη ζωντανή αναμετάδοση από την τηλεόραση. Καθώς το Τζιόττο ορμούσε μέσα στο γιγάντιο σύννεφο αερίων και σκόνης που έτρεχε μαζί με τον Χάλλεϋ πέτυχε να μεταδώσει εικόνες στη γη για 16 λεπτά περίπου. Μετά, σε μια απόσταση λιγότερη από χίλια χιλιόμετρα (620 μίλια) από τον πυρήνα, μόρια σκόνης που εξαπολύονταν από τον κομήτη με ιλιγγιώδη ταχύτητα, προξένησαν τελικά βλάβη σε μερικά από τα όργανα του θαλαμίσκου. Το Τζιόττο συνέχισε την πορεία του, αλλά με τα «μάτια» του κλειστά.

Μυστικά που Αποκαλύφτηκαν

Έτσι τέλειωσε η πρώτη εξερεύνηση ενός κομήτη από τον άνθρωπο. Τώρα χρειάζεται οι επιστήμονες να καθίσουν και να συλλογιστούν τις πληροφορίες που συνέλεξαν, και μετά να αναθεωρήσουν μερικές από τις τρέχουσες θεωρίες. Αυτή η διαδικασία θα πάρει μήνες ή και χρόνια ακόμα. Παρ’ όλα αυτά, η ESA ανακοίνωσε ότι η ανάλυση των πληροφοριών που έλαβε από το Τζιόττο έχει ήδη φέρει «αξιοσημείωτα επιστημονικά αποτελέσματα». Για παράδειγμα, ο πυρήνας, που οι περισσότεροι πίστευαν προηγουμένως ότι ήταν περίπου σφαιρικός, είναι στην πραγματικότητα μακρόστενος έχοντας σχήμα φυστικιού. Επίσης, αν και η παρουσία πάγου δεν δημιουργεί έκπληξη, το γεγονός ότι φαίνεται να είναι κλεισμένος σ’ ένα εξωτερικό περίβλημα μιας μαύρης, σαν κάρβουνο ουσίας, είναι κάτι νέο. Η σκόνη και τα αέρια που εκπέμπονται από τον πυρήνα φαίνεται ότι βγαίνουν από πολλές τρύπες που υπάρχουν σ’ αυτό το περίβλημα και όχι όπως πιστευόταν προηγουμένως, μ’ έναν ομοιόμορφο τρόπο από την επιφάνεια του πυρήνα.

Αυτή η «νύφη» δεν έμεινε ακίνητη, ούτε και για να φωτογραφηθεί ακόμη. Τώρα ο κομήτης του Χάλλεϋ, αφού μας αποκάλυψε σ’ αυτό το ταξίδι του τόσα μυστικά του όσα ποτέ άλλοτε, έχει ήδη φύγει από τη γειτονιά μας. Θα μάθουμε περισσότερα πράγματα στην επόμενη επιστροφή του που θα είναι γύρω στο 2060-61μ.Χ.; Ας ελπίσουμε τουλάχιστον ότι θα πάρουμε μια καλύτερη άποψη της πορείας του στον ουρανό, και ίσως μπορέσει κάποιος ν’ αποθανατίσει και μερικά στιγμιότυπα.

[Εικόνα στη σελίδα 13]

Το διαστημόπλοιο Τζιόττο συναντάει τον κομήτη του Χάλλεϋ

[Ευχαριστίες]

Φωτογραφία Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Διαστήματος