Η Ανακάλυψη ‘Των Μεγάλων Ερπετών’ του Παρελθόντος

ΟΤΑΝ στέκεστε πάνω από την κοιλάδα του Ποταμού Ρεντ Ντιρ, λίγο νότια της πόλης Ντράμελερ, στην Αλμπέρτα του Καναδά, βρίσκεστε στα σύνορα δυο διαφορετικών κόσμων. Όπου κι αν κοιτάξουν γύρω τους οι επισκέπτες, στο επίπεδο του ορίζοντα, βλέπουν τις ατέλειωτες πεδιάδες της Αλμπέρτα που είναι σπαρμένες με σιτάρι. Αλλά, όταν κοιτάξουν προς τα κάτω στα βράχια, μέσα στην ξερή και άγονη κοιλάδα, μπορούν να φανταστούν έναν άλλο κόσμο πολύ μακρινό σε σχέση με το δικό τους—τον κόσμο των δεινόσαυρων.

Σ’ αυτή την κοιλάδα, με τα απότομα φαράγγια που περιέχουν πολύχρωμα στρώματα ιζηματογενών πετρωμάτων, οι ανασκαφές έχουν αποκαλύψει εκατοντάδες οστά δεινόσαυρων. Μερικοί κάτοικοι της περιοχής ονομάζουν αυτό το άγονο φαράγγι «μπάντλαντς» (κακή γη). Αλλά οι επισκέπτες, μικροί και μεγάλοι, μένουν εκστατικοί καθώς βλέπουν τα άφθονα απολιθώματα μερικών από τα πιο καταπληκτικά ζώα που έζησαν ποτέ στη γη.

Η Ανακάλυψη των Δεινόσαυρων

Πριν από το 1824, οι δεινόσαυροι ήταν άγνωστοι στον άνθρωπο. Εκείνη τη χρονιά, ανακαλύφθηκαν στην Αγγλία οστά από διάφορα είδη απολιθωμένων ερπετών. Ο Βρετανός παλαιοντολόγος Ρίτσαρντ Όουεν ονόμασε αυτά τα ζώα Δεινοσαύρια, από τις δυο λέξεις της αρχαίας ελληνικής γλώσσας δεινός και σαύρος που σημαίνουν «φοβερή σαύρα». Αυτό το όνομα εξακολουθεί να χρησιμοποιείται ευρέως μέχρι και σήμερα, παρά το γεγονός ότι οι δεινόσαυροι, ενώ είναι ερπετά, δεν είναι σαύρες.

Από το 1824 και μετά, έχουν βρεθεί απολιθώματα δεινόσαυρων σε όλες τις ηπείρους. Το αρχείο των απολιθωμάτων, τα οποία έχουν εναποτεθεί σε στρώματα ιζηματογενών πετρωμάτων σχηματισμένων στο νερό, δείχνει ότι τα είδη των δεινόσαυρων παρουσίαζαν εκπληκτική αφθονία και ποικιλία σε κάποια περίοδο της ιστορίας της γης, που ονομάζεται Ηλικία των Δεινόσαυρων. Μερικοί δεινόσαυροι ζούσαν στην ξηρά, ενώ άλλοι ζούσαν σε έλη. Μερικοί ίσως να ζούσαν ακόμη και στο νερό, παρόμοια με τους σημερινούς ιπποπόταμους.

Με τις ανασκαφές που έγιναν στη Μεγάλη Κεντρική Πεδιάδα της Βόρειας Αμερικής, ανακαλύφθηκαν μεγάλες ποσότητες υπολειμμάτων από δεινόσαυρους—που περιλαμβάνουν όχι μόνο οστά, αλλά και άλλες ενδείξεις, όπως ίχνη. Στις πεδιάδες της κεντρικής Αλμπέρτα έχουν βρεθεί πολλά υπολείμματα δεινόσαυρων, περιλαμβανομένων και σχεδόν 500 ολόκληρων σκελετών. Στη δεκαετία του 1920, ορισμένες εξερευνητικές αποστολές ανακάλυψαν οστά δεινόσαυρων στην Έρημο Γκόμπι της κεντρικής Ασίας. Στη δεκαετία του 1940, μια σοβιετική εξερευνητική αποστολή στη Μογγολία ανακάλυψε ένα σκελετό δεινόσαυρου, που είχε μήκος περίπου 12 μέτρα.

Το 1986, ορισμένοι Αργεντινοί επιστήμονες ανακάλυψαν τα απολιθώματα ενός φυτοφάγου δεινόσαυρου στην Ανταρκτική. Μέχρι τότε, η Ανταρκτική ήταν η μοναδική μεγάλη χερσαία περιοχή στην οποία δεν είχαν βρεθεί απολιθώματα δεινόσαυρων. Λίγο πριν απ’ αυτό, ένας Αμερικανός εξερευνητής βρήκε οστά δεινόσαυρων στο Νορθ Σλοπ της Αλάσκας. Στη διάρκεια των περασμένων εκατό χρόνων, έχουν βρεθεί οστά δεινόσαυρων σε τόσο πολλά μέρη, ώστε είναι ολοφάνερο ότι οι δεινόσαυροι ήταν ευρέως διαδεδομένοι στο απώτατο παρελθόν.

Πότε Έζησαν;

Οι δεινόσαυροι έπαιξαν κυρίαρχο ρόλο στη ζωή πάνω στη γη, στη διάρκεια της περιόδου κατά την οποία έζησαν. Αλλά κατόπιν, ήρθε το τέλος τους. Τα στρώματα των πετρωμάτων που περιέχουν ανθρώπινα απολιθώματα βρίσκονται πάντοτε πάνω από τα στρώματα που περιέχουν απολιθώματα δεινόσαυρων. Γι’ αυτόν το λόγο, οι επιστήμονες γενικά συμπεραίνουν ότι οι άνθρωποι εμφανίστηκαν στη γήινη σκηνή αργότερα.

Σχετικά μ’ αυτό, το βιβλίο Παλαιοντολογία (Palaeontology) του Τζέιμς Σκοτ δηλώνει: «Ακόμη και τα αρχαιότερα είδη του Χόμο Σάπιενς (του ανθρώπου) έζησαν πολύ καιρό μετά την εξαφάνιση των δεινόσαυρων . . . Αφού λάβουμε πρώτα υπόψη μας τις μετατοπίσεις (από τις κινήσεις στο εσωτερικό της γης), τα πετρώματα που περιέχουν ανθρώπινα απολιθώματα βρίσκονται πάντοτε πάνω από εκείνα που διατηρούν τα οστά των μεγάλων δεινοσαύριων ερπετών, και αυτό δείχνει ότι αυτά τα τελευταία απολιθώματα ανήκουν σε αρχαιότερη χρονική περίοδο απ’ ό,τι τα ανθρώπινα υπολείμματα».

Στην κοιλάδα του Ποταμού Ρεντ Ντιρ, υπάρχει ένα στρώμα ιζηματογενούς πετρώματος που περιέχει οστά δεινόσαυρων. Ακριβώς πάνω απ’ αυτό, υπάρχει ένα πορφυρό-καφέ στρώμα που ακολουθεί την καμπύλη του λόφου. Στην κορυφή του πορφυρού-καφέ στρώματος βρίσκεται ένα στρώμα καφετί ιλυόλιθου που περιέχει απολιθώματα υποτροπικής φτέρης, πράγμα που φανερώνει την ύπαρξη θερμού κλίματος. Πάνω απ’ αυτό, υπάρχουν αρκετά στρώματα άνθρακα. Ακόμη πιο πάνω στο λόφο, υπάρχουν στρώματα χονδρόκοκκου πετρώματος. Σε όλα αυτά τα ανώτερα στρώματα, δεν υπάρχουν καθόλου οστά δεινόσαυρων.

Το βιβλίο Ένας Κόσμος που Εξαφανίστηκε: Οι Δεινόσαυροι του Δυτικού Καναδά (A Vanished World: The Dinosaurs of Western Canada) δηλώνει ότι «και τα 11 κύρια είδη δεινόσαυρων . . . έπαψαν να υπάρχουν στη δυτική ενδοχώρα σχεδόν ταυτόχρονα». Αυτό, μαζί με το γεγονός ότι δεν έχουν βρεθεί ανθρώπινα οστά μαζί με τα οστά των δεινόσαυρων, αποτελεί την αιτία για την οποία οι περισσότεροι επιστήμονες συμπεραίνουν ότι η Ηλικία των Δεινόσαυρων τέλειωσε προτού εμφανιστούν οι άνθρωποι.

Εντούτοις, πρέπει να σημειωθεί ότι υπάρχουν μερικοί που λένε πως τα οστά των δεινόσαυρων και τα ανθρώπινα οστά δεν βρίσκονται μαζί επειδή οι δεινόσαυροι δεν ζούσαν σε περιοχές όπου κατοικούσαν άνθρωποι. Αυτές οι διιστάμενες απόψεις δείχνουν ότι το αρχείο των απολιθωμάτων δεν φανερώνει τα μυστικά του τόσο εύκολα και ότι κανένας άνθρωπος στη γη σήμερα δεν ξέρει πράγματι όλες τις απαντήσεις.

Χαρακτηριστικά

Οι επιστήμονες έχουν καταλήξει στο συμπέρασμα ότι, ανατολικά των Βραχωδών Ορέων της Βόρειας Αμερικής, υπήρχε κάποτε μια μεγάλη ρηχή θάλασσα. Αυτή η θάλασσα είχε πλάτος εκατοντάδες χιλιόμετρα και εκτεινόταν από τον τωρινό Αρκτικό Ωκεανό μέχρι το Μεξικό. Κατά μήκος της επίπεδης ακτής, υπήρχαν οργιώδη, ελώδη δάση. Τα απολιθώματα δείχνουν ότι σ’ αυτό το οικολογικό περιβάλλον άκμασαν πολλά είδη δεινόσαυρων. Ο εντμοντόσαυρος, που είχε ρύγχος σαν το ράμφος της πάπιας και μήκος περίπου 9 μέτρα, προφανώς έβοσκε κατά αγέλες, όπως τα βοοειδή, στο έλος. Οι παλαιοντολόγοι κατέληξαν σ’ αυτό το συμπέρασμα, από τα καλοδιατηρημένα ίχνη των ποδιών, που είχαν τρία δάχτυλα, και από το απολιθωμένο περιεχόμενο του στομαχιού.

Άλλες ενδείξεις υποστηρίζουν ότι μερικοί δεινόσαυροι είχαν κοινωνικές συνήθειες. Το πιθανό είναι ότι μαζεύονταν κατά αγέλες, που ίσως να αποτελούνταν από εκατοντάδες ή και περισσότερα ζώα. Η ανακάλυψη διαδοχικών στρωμάτων από φωλιές και αβγά στο ίδιο μέρος δείχνει ότι μερικοί δεινόσαυροι επέστρεφαν κάθε χρόνο στο ίδιο μέρος για να φωλιάσουν. Σύμφωνα με το περιοδικό Σαϊεντίφικ Αμέρικαν (Scientific American), τα οστά που ανήκαν σε μωρά-δεινόσαυρους και βρέθηκαν κοντά στις φωλιές ‘δείχνουν ότι, κατά πάσα πιθανότητα, εκδηλωνόταν κοινωνική συμπεριφορά μεταξύ των συγγενών και υπονοούν επίσης ότι οι γονείς μπορεί να φρόντιζαν τα μικρά μετά την εκκόλαψή τους’.

Συνεπώς, οι αποδείξεις από τα απολιθώματα δείχνουν ότι υπήρχε τεράστιος αριθμός δεινόσαυρων, καθώς και πάρα πολλές ποικιλίες. Αλλά πώς ακριβώς έμοιαζαν αυτοί; Ήταν όλοι τους τρομερά, γιγάντια τέρατα—«φοβερές σαύρες»; Γιατί φαίνεται ότι εξαφανίστηκαν τόσο ξαφνικά;

[Ευχαριστία για την προσφορά της εικόνας στη σελίδα 3]

Smithsonian Institution, Washington, D.C.: Photo Number 43494