Σας Παρακολουθεί Κανείς;—Το «Ηλεκτρονικό Αφεντικό»
«Η ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ των υπαλλήλων γίνεται ολοένα και περισσότερο με μηχανήματα», αναφέρει το περιοδικό Τεχνολογική Επισκόπηση (Technology Review). «Παρακολουθούνται πολύ περισσότερα πράγματα, και η παρακολούθηση έχει επεκταθεί από τη γραμμή παραγωγής μέχρι τα γραφεία».
Μια έρευνα, που έκανε το 1987 το Γραφείο Τεχνολογικών Εκτιμήσεων του κογκρέσου, αποκάλυψε ότι υπάρχουν τέσσερα ως έξι εκατομμύρια Αμερικανοί υπάλληλοι γραφείου που, κατά την εργασία τους, παρακολουθούνται διαρκώς μέσω ενός τερματικού.
Τα συστήματα παρακολούθησης με κομπιούτερ χρησιμοποιούνται ευρύτατα από τις ασφαλιστικές εταιρίες, τις τράπεζες, τους οργανισμούς κοινής ωφέλειας, τις τηλεφωνικές εταιρίες, τις αεροπορικές εταιρίες και τα ξενοδοχεία. Σ’ αυτά τα μέρη, οι υπάλληλοι εργάζονται κάτω από το άγρυπνο μάτι ενός «ηλεκτρονικού αφεντικού»—ενός συστήματος παρακολούθησης, σχεδιασμένου να παρατηρεί τι κάνουν στη δουλειά τους και πόσο γρήγορα το κάνουν.
Το «ηλεκτρονικό αφεντικό» δεν κλείνει ποτέ τα μάτια του. Μέσα από το δίκτυό του, που αποτελείται από τα καλώδια των κομπιούτερ, τα τερματικά και τους τηλεφωνικούς κοριούς, μπορεί να παρακολουθεί ταυτόχρονα εκατοντάδες υπαλλήλους και να λέει στους διευθυντές τι ακριβώς κάνει ο καθένας, οποιοδήποτε λεπτό της εργάσιμης μέρας. Καθώς αυξάνεται η χρήση των κομπιούτερ για την παρακολούθηση, ολοένα και περισσότεροι υπάλληλοι έχουν κάθε λόγο να αναρωτιούνται αν τους παρακολουθεί κάποιος—ή κάτι.
Τι γνώμη έχουν οι υπάλληλοι και οι διευθυντές γι’ αυτό το νέο «αφεντικό»; Και πώς έχουν επηρεαστεί οι χώροι εργασίας από τη χρήση των κομπιούτερ για την παρακολούθηση;
Τι Μπορούν να Κάνουν
Τα συστήματα των κομπιούτερ μπορούν να μετράνε αυτόματα το χρόνο που δαπανά ο υπάλληλος για να κάνει ένα τηλεφώνημα ή για να καταχωρήσει στο αρχείο μια πώληση. Με το πάτημα ενός κουμπιού, ο διευθυντής που βρίσκεται κάπου μακριά μπορεί να εξακριβώσει πόσο γρήγορα δακτυλογραφεί ένας υπάλληλος ή πόσα λάθη έκανε ένας άλλος κάποια συγκεκριμένη μέρα.
Μερικά συστήματα παρακολούθησης δίνουν στους εργοδότες τη δυνατότητα να μετράνε το χρόνο που δαπανούν οι εργαζόμενοι όταν φεύγουν από τα γραφεία τους για να πάνε στην τουαλέτα ή για να κάνουν ένα διάλειμμα. Με τη χρήση άλλων συστημάτων, οι εργοδότες ακούνε ό,τι λένε οι υπάλληλοι στο χώρο της εργασίας τους. Μπορούν να ακούνε οτιδήποτε λέτε εσείς ή ο διπλανός σας.
Το περιοδικό Τεχνολογική Επισκόπηση ανέφερε την περίπτωση μιας επιχείρησης που έβαλε κομπιούτερ στα φορτηγά της, για να μπορεί να ελέγχει την ταχύτητα με την οποία οδηγεί ο κάθε οδηγός, το πότε αλλάζει τις ταχύτητες και το πότε δεν δουλεύει. Ο κομπιούτερ αποκαλύπτει ακόμη και πόση ώρα σταματάει ο οδηγός για να φάει ή για να πιει καφέ!
Γιατί Μερικοί Υποστηρίζουν Αυτά τα Συστήματα
Μερικοί υποστηρίζουν την παρακολούθηση με κομπιούτερ. Λένε ότι αυτή η μέθοδος δίνει στους εργοδότες τη δυνατότητα να αξιολογούν την απόδοση του υπαλλήλου με μεγαλύτερη ακρίβεια και αντικειμενικότητα απ’ ό,τι το άτομο που έχει τη θέση του διευθυντή και που μπορεί να έχει τις προκαταλήψεις του.
«Ο κομπιούτερ δεν έχει προκαταλήψεις», έγραψε ο Βίκο Ε. Χενρίκ, πρόεδρος του Συνδέσμου Κατασκευαστών Κομπιούτερ και Εξοπλισμού Επιχειρήσεων. «Τους μεταχειρίζεται όλους το ίδιο, άσχετα με το φύλο, τη θρησκεία, τη φυλή, το αν έχουν κάποια σωματική αναπηρία, το αν έχουν προϋπηρεσία, καθώς και άλλους παράγοντες που θα μπορούσαν να δώσουν στους υπαλλήλους τη βάση για να μηνύσουν το διευθυντή τους, κατηγορώντας τον ότι κάνει διακρίσεις».
Προβάλλεται ο ισχυρισμός ότι, όταν η ατομική απόδοση παρακολουθείται με κομπιούτερ, είναι πιο απίθανο να περάσουν απαρατήρητοι από το αφεντικό τους οι υπάλληλοι που είναι ιδιαίτερα επιδέξιοι στην εργασία τους. «Παραδείγματος χάρη, η αυτόματη αξιολόγηση δίνει σ’ έναν οργανισμό τη δυνατότητα να εντοπίζει ευκολότερα τους πολύ αποδοτικούς υπαλλήλους του και να τους αμείβει κατάλληλα», έγραψε ο Χενρίκ στο περιοδικό Ο Κόσμος των Διευθυντών (Management World).
Αλλά, μολονότι η παρακολούθηση με κομπιούτερ μπορεί να είναι αποτελεσματικό εργαλείο στα χέρια των διευθυντών, ο Χενρίκ παραδέχεται ότι μπορεί να χρησιμοποιηθεί και με «απερίσκεπτο, ακόμη και ανεύθυνο τρόπο». Πώς μπορεί να γίνει αυτό;
Άκαρδο «Αφεντικό»
«Η παρακολούθηση με κομπιούτερ αυξάνει το άγχος του εργαζομένου, μειώνει την ικανοποίησή του από την εργασία και τελικά υποσκάπτει αυτόν καθαυτό το στόχο του διευθυντή για μεγαλύτερη παραγωγικότητα», ισχυρίζεται η Κάρεν Νιουσμπάουμ και η Βιρτζίνια Ντι Ριβάζ στο περιοδικό Επιχειρηματική και Κοινωνική Επισκόπηση (Business and Society Review). Πράγματι, πολλοί υπάλληλοι παραπονιούνται ότι η παρακολούθηση με κομπιούτερ τούς κάνει να νιώθουν πολύ καταπιεσμένοι. Το «ηλεκτρονικό αφεντικό» παράγει μια σοδειά από αγχωμένους εργαζομένους, λένε οι ίδιοι.
Μερικές εταιρίες χρησιμοποιούν την τεχνολογία των κομπιούτερ για να αυξήσουν την ταχύτητα παραγωγής, αναγκάζοντας τους υπαλλήλους να αγωνίζονται για να προφτάσουν τις μηχανές τους. Άλλες εταιρίες παρακολουθούν τους υπαλλήλους πάρα πολύ στενά, πράγμα που έχει δημιουργήσει μια ατμόσφαιρα αλλοφροσύνης. Το περιοδικό Τάιμ (Time) έγραψε για μια αεροπορική εταιρία στη Δυτική Ακτή των Ηνωμένων Πολιτειών, που χρησιμοποιεί κομπιούτερ για να παρακολουθεί ακριβώς πόσα δευτερόλεπτα δαπανούν για κάθε τηλεφώνημα οι 400 υπάλληλοι των γραφείων κράτησης θέσεων και πόσος χρόνος μεσολαβεί ανάμεσα στα τηλεφωνήματα. Οι υπάλληλοι παίρνουν βαθμούς ποινής αν τα τηλεφωνήματά τους ξεπερνούν επανειλημμένα τα 109 δευτερόλεπτα ή αν δαπανούν πάνω από 12 λεπτά την ημέρα για να πηγαίνουν στην τουαλέτα, πέρα από το χρόνο που προβλέπεται για γεύμα ή καφέ. Αν, μέσα σ’ ένα χρόνο, πάρουν 37 βαθμούς ποινής, τότε χάνουν τη δουλειά τους.
Οι επικριτές λένε ότι αυτού του είδους τα συστήματα δημιουργούν μια εχθρική σχέση ανάμεσα στους υπαλλήλους και στους διευθυντές, και κάνουν τους εργαζομένους να αισθάνονται ότι οι διευθυντές βρίσκονται πάνω από το κεφάλι τους, έτοιμοι να επιτεθούν με την παραμικρή αλλαγή του ρυθμού εργασίας.
Επιπρόσθετα, αυτό το «αφεντικό» που ελέγχει την κατάσταση από μακριά μπορεί να αφαιρέσει το ανθρώπινο στοιχείο από τη σχέση μεταξύ υπαλλήλων και διευθυντών. Οι υπάλληλοι αρχίζουν να αισθάνονται ότι εργάζονται για να ικανοποιήσουν μια μηχανή—εμπειρία που δεν είναι διόλου ευχάριστη. Η παρακολούθηση με κομπιούτερ, αντί να αυξήσει την παραγωγή, μπορεί στην πραγματικότητα να τη μειώσει στερώντας από τον υπάλληλο την πρωτοβουλία και το ηθικό του.
«Οι μηχανές δεν μπορούν να προσφέρουν κίνητρα στους εργαζομένους, δεν μπορούν να δείξουν κατανόηση στα προβλήματά τους και δεν μπορούν να τους κάνουν να αφοσιωθούν στην εταιρία τους», υποστηρίζουν οι Νιουσμπάουμ και Ντι Ριβάζ.
Η Ζωή μ’ Ένα Τέτοιο «Αφεντικό»
Εφόσον συχνά ο κόσμος δεν διέπεται από αγάπη, ο υπάλληλος και ο εργοδότης δεν ενδιαφέρονται ο ένας για τα καλύτερα συμφέροντα του άλλου. Σαν αποτέλεσμα, το «ηλεκτρονικό αφεντικό» έχει γίνει πραγματικότητα. Εντούτοις, και οι υπάλληλοι και οι διευθυντές συμφωνούν ότι μπορούν να γίνουν πολλά πράγματα, ώστε η παρακολούθηση με κομπιούτερ να φέρνει καλύτερα αποτελέσματα και να προκαλεί λιγότερο άγχος.
Για παράδειγμα, οι διευθυντές μπορούν να ενημερώνουν τους υπαλλήλους εκ των προτέρων για την παρακολούθηση, ώστε οι τελευταίοι να μην αισθάνονται ότι τους κατασκοπεύει κάποιος εν αγνοία τους. Μερικοί διευθυντές προτείνουν μια διευθέτηση σύμφωνα με την οποία, οι υπάλληλοι θα μπορούν να βλέπουν ελεύθερα όλα τα στοιχεία που συλλέγονται για το άτομό τους.
Ο Χενρίκ υποστηρίζει ότι «το χρονικό διάστημα κατά το οποίο παρακολουθούνται οι υπάλληλοι πρέπει να είναι λογικό, και [ότι] θα πρέπει να λαβαίνονται υπόψη οι φυσιολογικοί κύκλοι αυξομείωσης της ενεργητικότητάς τους». Σε αρμονία μ’ αυτό, μερικοί εργοδότες έχουν βρει σωστό να παρακολουθούν την απόδοση του εργαζομένου επί μακρότερο χρονικό διάστημα, πράγμα που τους δίνει τη δυνατότητα να βγάλουν ένα μέσο όρο απόδοσης, με βάση και τις καλές και τις κακές μέρες, στη διάρκεια μερικών εβδομάδων ή μηνών.
Το άγχος μειώνεται ακόμη περισσότερο όταν δίνεται η δυνατότητα στους ίδιους τους εργαζομένους να βοηθούν στον καθορισμό ρεαλιστικών επιπέδων απόδοσης, αντί να ανατίθεται στους κομπιούτερ να καθορίζουν πόσο γρήγορα πρέπει να γίνεται μια δουλειά. «Μερικές εταιρίες ζητάνε από τους υπαλλήλους τους να βοηθήσουν στον καθορισμό κανόνων συμπεριφοράς στην εργασία, κι έτσι μειώνουν την ανάγκη για παρακολούθηση», λέει το περιοδικό Τεχνολογική Επισκόπηση.
Είναι ενδιαφέρον αυτό που λέει η Αγία Γραφή, ότι η εργασία είναι ‘δώρο Θεού’ και ότι ‘κάθε άνθρωπος πρέπει να τρώει και να πίνει και να απολαμβάνει καλό απ’ όλο το μόχθο του’. Και προσθέτει: «Δεν είναι καλήτερον, ειμή το να ευφραίνηται ο άνθρωπος εις τα έργα αυτού· διότι αυτή είναι η μερίς αυτού». (Εκκλησιαστής 3:13, 22) Μπορούμε, λοιπόν, να είμαστε βέβαιοι ότι, στο νέο κόσμο του Θεού, δεν θα υπάρχουν περιθώρια για τέτοια «ηλεκτρονικά αφεντικά», δηλαδή για συσκευές παρακολούθησης, που αφαιρούν τη χαρά.
Αλλά, μέχρι να έρθει εκείνη η νέα μέρα, μπορεί κάποιοι να νιώθουν τρομοκρατημένοι επειδή έχουν να αντιμετωπίσουν κάθε μέρα ένα «ηλεκτρονικό αφεντικό». Ωστόσο, η θετική στάση μπορεί να σας βοηθήσει να τα βγάλετε πέρα. Ένας τηλεφωνητής είπε ότι το άγχος που νιώθει εξαιτίας της ηλεκτρονικής παρακολούθησης στην εργασία του το ξεπερνάει έχοντας «αρκετή προσαρμοστικότητα και χιούμορ». Συνεπώς, αν είστε αναγκασμένοι να εργάζεστε υπό την εποπτεία ενός τέτοιου άκαρδου «αφεντικού», να διακρατείτε θετική στάση και να είστε προσαρμοστικοί. Κάντε το καλύτερο που μπορείτε για να τα πάτε καλά μ’ αυτό το «αφεντικό» που ποτέ δεν σταματάει να σας παρακολουθεί.