Μια Προσγειωμένη Ματιά στη Μόδα των Παπουτσιών

ΕΧΕΤΕ ρίξει πρόσφατα μια ματιά σε βιτρίνα καταστήματος παπουτσιών; Ανεξάρτητα από το αν σας αρέσουν αυτά που βλέπετε ή όχι, ένα πράγμα είναι βέβαιο: Η ποικιλία στη μόδα των παπουτσιών, ειδικά των γυναικείων, φαίνεται ατέλειωτη.

Κάθε χρόνο, περίπου 200.000 νέα σχέδια παπουτσιών δημιουργούνται στις Ηνωμένες Πολιτείες και μόνο, και άλλα τόσα, αν όχι περισσότερα, παρουσιάζονται από Ευρωπαίους σχεδιαστές. Αλλά πριν ακόμη φτάσουν στην αγορά, περίπου τα μισά απ’ αυτά απορρίπτονται, και από τα άλλα μισά μόνο γύρω στα 25.000 αποδίδουν κέρδος. Ακόμη κι έτσι, αυτό είναι ένα νούμερο που μας σαστίζει. Καθόλου παράξενο που η αγορά παπουτσιών είναι πολύ ευχάριστη εμπειρία για μερικούς, αλλά πολύ εξουθενωτική για άλλους.

Παραλλαγές Μερικών Βασικών Σχεδίων

Όποια κι αν είναι τα αισθήματά σας για την ατέλειωτη γκάμα των παπουτσιών, θα πιστεύατε ότι όλα τα χιλιάδες σχέδιά τους είναι στην πραγματικότητα παραλλαγές μερικών μόνο βασικών τύπων παπουτσιών;

Οι συνοδευτικές εικόνες σάς δίνουν μια καλή ιδέα για το ποιοι είναι οι εφτά βασικοί τύποι παπουτσιών: το παπούτσι περιπάτου, το μποτάκι, η γόβα, το σαμπό, το πασούμι, το σανδάλι και το μοκασίνι. Αν και κατακλυζόμαστε από χιλιάδες νέα σχέδια κάθε χρόνο—και τα άτομα που ακολουθούν τη μόδα περηφανεύονται επειδή συμβαδίζουν με την τελευταία λέξη της—η αλήθεια είναι ότι από την εποχή που εμφανίστηκε το παπούτσι περιπάτου δεν έχει παρουσιαστεί κανένας άλλος βασικός τύπος παπουτσιού τα τελευταία 350 χρόνια. Οι παλιότεροι βασικοί τύποι, όπως το σανδάλι και το μοκασίνι, κυριολεκτικά ανάγονται χιλιάδες χρόνια πίσω.

Σήμερα, τα γυναικεία παπούτσια υπερτερούν κατά πολύ από τα αντρικά σε ποικιλία και σε ποσότητα. Και όμως, αρχικά και οι εφτά βασικοί τύποι σχεδιάζονταν από άντρες για άντρες. Φυσικά, η μορφή, η τεχνική και τα υλικά έχουν αλλάξει σημαντικά στο πέρασμα των αιώνων, αλλά οι χιλιάδες παραλλαγές των σχεδίων της μόδας, οι οποίες έχουν αναπτυχθεί ώστε να ικανοποιούν κάθε γούστο και τρόπο ζωής, έχουν προέλθει απ’ αυτούς τους λίγους βασικούς τύπους. Αλλά πώς δημιουργήθηκαν αυτοί οι εφτά βασικοί τύποι;

Γνωρίστε τους Βασικούς Τύπους

Το παπούτσι περιπάτου (στην αγγλική όξφορντ [oxford]) είναι ο πιο πρόσφατος από τους εφτά τύπους. Το όνομά του στην αγγλική προέρχεται όπως είναι ευνόητο από την Οξφόρδη της Αγγλίας. Εκεί αυτό το δετό παπούτσι πρωτοέγινε δημοφιλές στους φοιτητές στα μέσα του 17ου αιώνα. Το μποτάκι, το οποίο προηγήθηκε του όξφορντ, ξεκίνησε σαν μια κατασκευή που αποτελούνταν από δυο κομμάτια: παπούτσι στο κάτω μέρος και γκέτα στο επάνω. Μια θεωρία λέει ότι, επειδή έμοιαζε με κουβά, οι Γάλλοι το ονόμαζαν μπιτ (butt), που σημαίνει «κουβάς για νερό». Η λέξη βαθμιαία έγινε μπουτ (boute), και όταν οι Άγγλοι υιοθέτησαν αυτόν τον τύπο παπουτσιού από τους Νορμανδούς τον 11ο αιώνα τον αποκάλεσαν μπουτ (boot).

Σήμερα, η γόβα (στην αγγλική παμπ [pump]) είναι ένα κομψό παπούτσι, χαμηλά κομμένο στο μπροστινό μέρος, με λεπτή σόλα και χαμηλό τακούνι. Άρχισε να φοριέται την εποχή της Ελισάβετ. Μερικοί προβάλλουν την άποψη ότι η γόβα φορέθηκε αρχικά από τους υπηρέτες που οδηγούσαν τις άμαξες και έπρεπε να γυρίζουν συνέχεια τα πετάλια της άμαξας με τα πόδια τους. Σταδιακά εξελίχτηκε σε γυναικείο παπούτσι και έγινε πολύ της μόδας να φοριέται σε επίσημες περιστάσεις, στις οποίες επιβάλλεται να είναι κανείς καλοντυμένος. Γι’ αυτόν το λόγο, ορισμένες αυθεντίες πιστεύουν ότι το όνομα προήλθε από τη γαλλική λέξη πομπ (pompe), η οποία σημαίνει «μεγαλοπρέπεια, λαμπρότητα, επιβλητικότητα, αίγλη, προβολή».

Ακόμη πιο πίσω χρονολογείται το σαμπό (στην αγγλική κλογκ [clog]), του οποίου το όνομα στην αγγλική προέρχεται από μια παλιά λέξη που σημαίνει «κομμάτι ξύλο». Αυτό συμβαίνει επειδή τα πρώτα σαμπό φτιάχνονταν από ξύλο. Τα φορούσαν οι χωρικοί και οι εργάτες επειδή η κατασκευή τους ήταν φτηνή. Σήμερα, σε πολλούς αρέσει να φορούν σαμπό που είναι φτιαγμένα έτσι ώστε το δερμάτινο επάνω μέρος τους να συνδέεται με μια βάση από ξύλο ή άλλα υλικά. «Εξώφτερνο», όπως και το σαμπό, είναι το πασούμι (στην αγγλική μιουλ [mule]), μόνο που είναι πολύ πιο εκλεπτυσμένο και συνήθως φοριέται μέσα στο σπίτι. Το σχέδιό του αποδίδεται στο μουλού (mulu) των Σουμερίων, το οποίο έμοιαζε με σαγιονάρα ή με επίπεδη παντόφλα. Στη σύγχρονη παραλλαγή του πασουμιού έχει προστεθεί τακούνι, με αποτέλεσμα το παπούτσι αυτό να γίνει της μόδας.

Οι παλιότεροι από τους εφτά τύπους είναι το σανδάλι και το μοκασίνι. Από τα δυο, το σανδάλι χρησιμοποιήθηκε πολύ πιο πλατιά και ήταν το κοινό παπούτσι στους Βιβλικούς χρόνους. Ήταν απλώς ένα κομμάτι ξύλου ή δέρματος που έδενε στο πόδι με λουριά. Το μοκασίνι, από την άλλη μεριά, έγινε πασίγνωστο λόγω των Ινδιάνων της Βόρειας Αμερικής, οι οποίοι του έδωσαν αυτό το όνομα που απλώς σημαίνει «κάλυμμα ποδιού».

Την επόμενη φορά που θα δείτε ένα ζευγάρι παπούτσια, θα μπορέσετε να προσδιορίσετε σε ποιον από τους εφτά τύπους ανήκει; Με την πρώτη ματιά αυτό μπορεί να μη φαίνεται τόσο εύκολο. Αυτό συμβαίνει επειδή οι βασικοί τύποι έχουν γνωρίσει στο πέρασμα των χρόνων πολλές παραλλαγές ανάλογα με τα εκάστοτε γούστα και τις μόδες. Αλλά μια πιο προσεκτική εξέταση θα σας δώσει τη δυνατότητα να το αναγνωρίσετε σωστά. Για παράδειγμα, τα παπούτσια του τζόγκινγκ μπορεί να μη μοιάζουν με κανέναν από τους εφτά βασικούς τύπους, αλλά δεν είναι τίποτα άλλο παρά παπούτσια περιπάτου φτιαγμένα με διαφορετικά υλικά. Το «εξώφτερνο» παπούτσι μιας κυρίας είναι στην πραγματικότητα πασούμι που του έχουν προστεθεί λουριά και το Λόφερ (Loafer) είναι στην ουσία μοκασίνι με πιο χοντρή σόλα.

Πώς Λανσαρίστηκε η Μόδα των Παπουτσιών

Για εκατοντάδες χρόνια η μόδα των παπουτσιών ήταν αποκλειστική υπόθεση των πλουσίων και των αριστοκρατών. Για τον κοινό λαό τα παπούτσια ήταν απλώς παπούτσια—κάλυμμα και προστασία για τα πόδια—και η λειτουργικότητα ήταν το κύριο μέλημα· λίγη προσοχή δινόταν στην εμφάνιση. Η όλη ιδέα και το εμπόριο των κομψών παπουτσιών, όπως τα ξέρουμε σήμερα, έχουν πολύ πρόσφατο ξεκίνημα.

Ένας παράγοντας που εμπόδιζε την άνθηση του εμπορίου των παπουτσιών ήταν το ότι για αιώνες τα παπούτσια ήταν χειροποίητα. Χρειάζονταν πολύ χρόνο για να φτιαχτούν και ήταν πολύ ακριβά. Οι περισσότεροι άνθρωποι δεν είχαν τη δυνατότητα να πάρουν ένα καινούριο ζευγάρι παπούτσια όποτε τους γεννιόταν η επιθυμία. Αυτό που τα άλλαξε όλα ήταν η εισαγωγή των μηχανημάτων υποδηματοποιίας στις Ηνωμένες Πολιτείες στα μέσα του 19ου αιώνα. Μέσα σε μια νύχτα, η βιοτεχνία έγινε βιομηχανία. Τα παπούτσια έγιναν, όχι μόνο ευρέως διαθέσιμα, αλλά και πολύ προσιτά από οικονομική άποψη. Ωστόσο, έπρεπε να μεσολαβήσουν δυο ακόμη γεγονότα για να βρει η μόδα των παπουτσιών το δρόμο της: το ψήφισμα του Νόμου Βόλστεντ το 1919 (επίσης γνωστού ως Ποτοαπαγόρευση) και η επικύρωση της Συνταγματικής τροποποίησης το 1920, η οποία εξασφάλιζε το δικαίωμα των γυναικών να ψηφίζουν.

Αυτά τα γεγονότα προκάλεσαν βαθιές αλλαγές στην αμερικανική κοινωνία. Η Ποτοαπαγόρευση έθεσε νέα πρότυπα διασκέδασης, χορού και μουσικής. Οι γυναίκες, με τη νεοαποκτημένη ελευθερία τους, επιδόθηκαν σ’ αυτές τις λεγόμενες δραστηριότητες χειραφέτησης και επιδίωξαν οτιδήποτε ήταν καινούριο και ασυνήθιστο. Μαζί με τα καλλυντικά, τις κοντύτερες φούστες και τα νέα χτενίσματα εμφανίστηκε και η τρέλα για τη μόδα των παπουτσιών. Η διαβόητη περίοδος «Φλάπερ Έιτζ» («Flapper Age») πήρε το όνομά της από τα νεαρά κορίτσια τα οποία σκόπιμα άφηναν τα παπούτσια τους λυμένα. Όπως περπατούσαν, τα παπούτσια τους χτυπούσαν δυνατά (στην αγγλική φλαπ [flap]) κι έτσι τραβούσαν την προσοχή στις γυναίκες και στο κίνημά τους.

Όλα αυτά δημιούργησαν τεράστια ζήτηση για καλαίσθητα και από οικονομική άποψη προσιτά παπούτσια. Αυτό, σε συνδυασμό με τις νέες τεχνικές και τα υλικά που χρησιμοποιήθηκαν στην υποδηματοποιία, έφερε αστραπιαία τη μόδα των παπουτσιών εκεί που είναι σήμερα. Τώρα, για πρώτη φορά στην ιστορία, το κομψό παπούτσι δεν είναι πια προνόμιο των πλουσίων και των ισχυρών, αλλά είναι προσιτό σχεδόν στον καθένα.

Είναι εκπληκτικό ότι, παρά τον τόσο θόρυβο σχετικά με τη μόδα και τα σχέδια των παπουτσιών στους περασμένους αιώνες, οι εφτά βασικοί τύποι έχουν παραμείνει ουσιαστικά αμετάβλητοι. Όμως, η ατέλειωτη ποικιλία και τα χιλιάδες σχέδια και μοντέλα των παπουτσιών που είναι διαθέσιμα σήμερα πιστοποιούν την επινοητικότητα εκείνων που εργάζονται στην υποδηματοποιία. Αυτή η μεγάλη ποικιλία δείχνει επίσης ότι τα γούστα και η μόδα είναι τόσο ευμετάβλητα πράγματα ώστε είναι εύκολο να πέσουμε θύματα στα καπρίτσια εκείνων που πρωτοπορούν σ’ αυτά τα θέματα.

[Πλαίσιο στη σελίδα 26]

Παλιές Ιστορίες Σχετικές με Παπούτσια

◻ Για να καταπραΰνουν τους πονοκεφάλους, οι αρχαίοι Αιγύπτιοι έκαιγαν ένα σανδάλι και ανέπνεαν τον καπνό.

◻ Για να θεραπεύσουν το στομαχόπονο, μερικοί από τους πρώτους Αμερικανούς αποίκους ξάπλωναν και τοποθετούσαν ένα ζευγάρι βαριά μποτάκια πάνω στην κοιλιά τους.

◻ Κάποτε, ένας Άραβας μπορούσε να χωρίσει τη γυναίκα του απλώς με το να πετάξει τα παπούτσια της έξω από την πόρτα, με τον ίδιο τρόπο που θα πετούσε ένα φθαρμένο ζευγάρι παντόφλες.

◻ Χωρίς αμφιβολία, η πιο γνωστή ιστορία σχετική με παπούτσια είναι το παραμύθι της Σταχτοπούτας. Υπάρχουν εκατοντάδες παραλλαγές αυτής της ιστορίας, τις οποίες διηγούνται λαοί σε όλο τον κόσμο, ενώ η παλιότερη γραπτή παραλλαγή είναι κινεζική. Αυτή γράφτηκε τον ένατο αιώνα, περίπου 800 χρόνια πριν από την πασίγνωστη Δυτική παραλλαγή.

[Εικόνες στη σελίδα 26]

Σανδάλι

Γόβα

Μποτάκι

Όξφορντ

Σαμπό

Πασούμι

Μοκασίνι