Ανατολική Ευρώπη—Θρησκευτική Αναβίωση;
Η ΚΑΤΑΠΑΤΗΣΗ της ελευθερίας της έκφρασης στη διάρκεια των τελευταίων δεκαετιών σε χώρες της Ανατολικής Ευρώπης έχει χαρακτηριστεί και από αυστηρούς περιορισμούς στη θρησκεία. Ο αθεϊσμός διδασκόταν ενεργά, και μερικοί καθεδρικοί ναοί και εκκλησίες μετατράπηκαν σε μουσεία του αθεϊσμού, όπως αυτό που επισκέπτονται πολλοί τουρίστες στο Λένινγκραντ. Όλοι οι εν ενεργεία κληρικοί γίνονταν υποχείρια του εκάστοτε καθεστώτος. Μάλιστα η Αλβανία, όπου όλοι οι τόποι λατρείας, όπως μοναστήρια, εκκλησίες και τζαμιά, έκλεισαν επίσημα το 1967, έφτασε στο σημείο να ανακηρυχτεί από το Ράδιο Τίρανα ως το «πρώτο αθεϊστικό κράτος στον κόσμο».
Τώρα, που η ελευθερία ανθεί σαν ανοιξιάτικο λουλούδι σε όλη την Ανατολική Ευρώπη, τι συμβαίνει στη θρησκεία; Όπως έγραψε ο Γάλλος συγγραφέας Ζαν-Φρανσουά Καν: «Η καταπιεσμένη θρησκεία μπορεί να συνεργαστεί μ’ ένα καταδυναστευμένο έθνος. Συνέβη χθες στο Ιράν. Συμβαίνει σήμερα στο σοβιετικό Αζερμπαϊτζάν. Αύριο μπορεί να εξαπλωθεί σε όλη τη Ρωσία σαν ασυγκράτητη πυρκαγιά». Ακόμη και τώρα μερικές θρησκείες συμπαρατάσσονται με εθνικιστικά ιδανικά και με εθνικιστικές βλέψεις και γίνονται ένας από τους κύριους φορείς πολιτικής διαμαρτυρίας, την οποία «αγιάζουν» με την παρουσία τους οι Καθολικοί και οι Ορθόδοξοι ιερείς τους, καθώς και οι Λουθηρανοί πάστορές τους.
Ποια είναι, λοιπόν, η κατάσταση της θρησκευτικής ελευθερίας στη νέα δημοκρατική ατμόσφαιρα;
Πόσο Άλλαξαν τα Πράγματα!
Οι κύριες θρησκείες της Ανατολικής Ευρώπης, ιδιαίτερα η Καθολική Εκκλησία, έκαναν άμεσες ενέργειες για να πετύχουν νομική αναγνώριση από τις νέες κυβερνήσεις. Για παράδειγμα, η εφημερίδα Λ’Οσερβατόρε Ρομάνο (L’Osservatore Romano) ανέφερε ότι «στις 9 Φεβρουαρίου [1990], υπογράφτηκε μια Συμφωνία μεταξύ της Αγίας Έδρας και της Δημοκρατίας της Ουγγαρίας». Με αυτή τη συμφωνία, οι δυο πλευρές συμφώνησαν να αποκαταστήσουν τις διπλωματικές τους σχέσεις. (Το Βατικανό θεωρείται αυτόνομο κράτος.)
Μια άλλη έκθεση από το Βατικανό δηλώνει ότι η Καθολική Εκκλησία κατά το Ουκρανικό Τυπικό, η οποία είχε τεθεί υπό περιορισμό το 1946, ζήτησε νομιμοποίηση και άρχισε συνομιλίες «με την Κυβέρνηση και με τη Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία πάνω σε ουσιαστικά ερωτήματα που αφορούν τη ζωή της Εκκλησίας στην Ουκρανία».
Τον Απρίλιο του 1990 ο πάπας επισκέφτηκε την Τσεχοσλοβακία, και στο αεροδρόμιο της Πράγας τον υποδέχτηκαν «οι αξιωματούχοι της Εκκλησίας και του Κράτους, περιλαμβανομένου . . . του Κου Βάτσλαφ Χάβελ, Προέδρου της Δημοκρατίας». (Λ’Οσερβατόρε Ρομάνο) Ένα νέο θρησκευτικό κλίμα αναπτύσσεται κι εκεί επίσης.
Η Καθολική Εκκλησία αποτελούσε ανέκαθεν υπολογίσιμη δύναμη στην Πολωνία. Τώρα, με τη νεοαποκτημένη της ελευθερία, κινητοποιείται και κάνει εκστρατεία για την επαναφορά του μαθήματος των θρησκευτικών στα σχολεία. Κάποιος ιερέας δήλωσε: «Τα σχολεία είναι ιδιοκτησία του κράτους. Το πολωνικό κράτος αποτελείται κατά 90 και πλέον τοις εκατό από Καθολικούς. . . . Με όλο το σεβασμό προς τις άλλες θρησκείες, η θρησκευτική εκπαίδευση στο σχολείο θα αποκαταστήσει την εξουσία των δασκάλων και . . . των αρχών, επειδή έχει να κάνει με την ηθική πλευρά του ανθρώπου».
Μια έκθεση σχετικά με την Ορθόδοξη Εκκλησία στη Ρουμανία δηλώνει: «Ο Πατριάρχης και πολλοί επίσκοποι που συνεργάστηκαν με το καθεστώς [του Τσαουσέσκου] εξαναγκάστηκαν να παραιτηθούν. Συστήθηκε μια Επιτροπή με σκοπό την αναζωογόνηση της Εκκλησίας. Πολλοί πρώην άθρησκοι στρέφονται στη θρησκεία και γεμίζουν τις τοπικές εκκλησίες . . . Επιτράπηκε στη Ρουμανική Βυζαντινή Καθολική Εκκλησία, στην οποία είχε επιβληθεί διάλυση πριν από 40 χρόνια, να αναδιοργανωθεί».—Ορθόδοξη Ενότητα (Orthodox Unity), Ιούλιος 1990.
Αλλαγές στην Αλβανία
Σύμφωνα με δημοσιογραφικές αναφορές, εκπληκτικές αλλαγές αρχίζουν να πραγματοποιούνται σιγά-σιγά στην Αλβανία, μια μικρή ορεινή χώρα με 3,25 εκατομμύρια κατοίκους που είναι κρυμμένη στην ακτή της Αδριατικής μεταξύ της Γιουγκοσλαβίας και της Ελλάδας. Η γερμανική εφημερίδα Ντι Βελτ (Die Welt) ανέφερε το ακόλουθο δημοσίευμα: «Στην Αλβανία, το τελευταίο οχυρό του παραδοσιακού κομμουνισμού στην Ευρώπη, οι άνθρωποι έχουν αρχίσει να ψηφίζουν με τα πόδια τους» ζητώντας καταφύγιο στις Δυτικές πρεσβείες, απ’ όπου τους επιτρέπεται μετά να πάνε στην Ιταλία, στη Γερμανία και σε άλλες χώρες.
Το δημοσίευμα συνεχίζει ως εξής: «Το Μάιο του 1990 οι Αλβανοί έλαβαν την υπόσχεση ότι θα τους δοθούν διαβατήρια και ότι θα καταργηθούν οι νόμοι που απαγορεύουν να ασχολείται κανείς με τη θρησκεία». (Παράθεση από την εφημερίδα Δε Τζέρμαν Τρίμπιουν [The German Tribune], 15 Ιουλίου 1990) Όπως έγραψε ο καθηγητής της ιστορίας Ντένις Ρ. Γιαντς: «Η μακρόχρονη και επίπονη προσπάθεια για την εξάλειψη οποιασδήποτε θρησκευτικής επιρροής φαίνεται να έχει τεθεί στο περιθώριο». Προσθέτει όμως: «Υπάρχουν αποδείξεις . . . ότι η θρησκεία έχει πραγματικά δεχτεί ένα συντριπτικό πλήγμα σ’ αυτή την κοινωνία».
Με την ευκαιρία αυτή, αξίζει να σημειωθεί ότι οι Μάρτυρες του Ιεχωβά διακρατούν τη συνηθισμένη και αυστηρή ουδετερότητά τους. Με βάση τις αρχές της Αγίας Γραφής, αυτοί δεν αναμειγνύονται σε πολιτικές και εθνικιστικές διαιρέσεις. Εμπιστεύονται στον Θεό για να τους παραχωρεί ειρηνικές συνθήκες κάτω από τις οποίες να μπορούν να φέρουν σε πέρας την παγκόσμια αποστολή τους, το κήρυγμα της Βασιλείας του Θεού.—Ματθαίος 22:21· 1 Τιμόθεον 2:1, 2· 1 Πέτρου 2:13-15.
Έτσι, λοιπόν, τι μπορεί να λεχθεί για τους Μάρτυρες του Ιεχωβά στην Ανατολική Ευρώπη; Ευημερούν κάτω από απαγόρευση; Υπάρχει θρησκευτική ελευθερία γι’ αυτούς;
[Εικόνα στη σελίδα 7]
Θα επιστρέψουν οι άνθρωποι στις εκκλησίες της Ανατολικής Ευρώπης;