Προσπάθειες για Ένωση

Από τον ανταποκριτή του Ξύπνα! στη Γαλλία

Η ΝΤΡΟΠΗ! Ναι, η ντροπή ήταν η αιτία της έναρξης του οικουμενικού κινήματος. Ντροπή για ποιο πράγμα; Ντροπή για το θλιβερό θέαμα που παρουσίαζε ο Χριστιανικός κόσμος στο μη Χριστιανικό, το θέαμα ενός οίκου διαιρεμένου και στραμμένου κατά του εαυτού του.

Στην πρώτη κιόλας συνέλευση του Παγκόσμιου Συμβουλίου των Εκκλησιών, ο γενικός γραμματέας του συμβουλίου, Δρ Γ. Α. Βίσερτ Χουφτ, εξήγησε: «Είμαστε ένα Συμβούλιο των Εκκλησιών, όχι το Συμβούλιο της μίας αδιαίρετης Εκκλησίας. Το όνομά μας φανερώνει την αδυναμία μας και την ντροπή μας ενώπιον του Θεού, επειδή είναι δυνατόν να υπάρξει, και τελικά υπάρχει, μόνο μία Εκκλησία του Χριστού στη γη».

Μια γαλλική Καθολική εγκυκλοπαίδεια, η οποία εκδόθηκε πρόσφατα, παραδέχεται: «Η επίγνωση του σκανδάλου που προκύπτει από τις διαιρεμένες εκκλησίες έγινε πιο βαθιά στη διάρκεια του 19ου αιώνα. Αυτό αλήθευε ιδιαίτερα στην περίπτωση των ιεραποστόλων, ο αμοιβαίος ανταγωνισμός των οποίων ερχόταν σε αντίθεση με το Ευαγγέλιο που είχαν πάει να κηρύξουν στους μη Χριστιανούς. . . . Το αποφασιστικό πλήγμα ήρθε με την ανάπτυξη των αφρικανικών και ασιατικών ιεραποστολών, οι οποίες έφεραν πλήρως στο φως τις διαιρέσεις μεταξύ Χριστιανών, διαιρέσεις που παρεμπόδιζαν το ευαγγελιστικό έργο».

Η Αρχή του

Το επίθετο «οικουμενικός» προέρχεται από το ουσιαστικό οικουμένη (κατοικημένη γη). Το οικουμενικό κίνημα, του οποίου η αρχή έγινε στα μέσα του 19ου αιώνα, έχει στόχο την παγκόσμια ενότητα των εκκλησιών του Χριστιανικού κόσμου. Διάφοροι μεταρρυθμιστές, γνωρίζοντας τα μειονεκτήματα των διαιρέσεων μεταξύ των εκκλησιών, οργάνωσαν στη διάρκεια του 19ου και στις αρχές του 20ού αιώνα διάφορες ενώσεις στις οποίες συμμετείχαν περισσότερα από ένα θρησκεύματα.

Οι ιεραπόστολοι που αποστέλλονταν για να προσηλυτίσουν τους μη Χριστιανούς ήταν ιδιαίτερα ευάλωτοι στο θέμα των σχισμάτων μέσα στο Χριστιανικό κόσμο. Δεν ήταν δυνατόν να παρουσιάσουν τις αιματοβαμμένες σελίδες της εκκλησιαστικής ιστορίας ως απόδειξη για την υπεροχή της θρησκείας τους. Πώς θα μπορούσαν να δικαιολογήσουν την ύπαρξη τόσο πολλών εκκλησιών, που όλες τους θέλουν να πιστεύουν ότι είναι Χριστιανικές, και ταυτόχρονα να παραθέτουν τα λόγια του Ιησού ή του αποστόλου Παύλου, που και οι δυο τόνισαν την ανάγκη για Χριστιανική ενότητα;—Ιωάννης 13:34, 35· 17:21· 1 Κορινθίους 1:10-13.

Χωρίς αμφιβολία, αυτή η κατάσταση συντέλεσε στο σχηματισμό του σύγχρονου οικουμενικού κινήματος, το οποίο συγκάλεσε την πρώτη Παγκόσμια Διάσκεψη Ιεραποστολών, στο Εδιμβούργο της Σκοτίας, το 1910. Αργότερα, το 1921, σχηματίστηκε το Διεθνές Συμβούλιο Ιεραποστολών. Η Νέα Καθολική Εγκυκλοπαίδεια (New Catholic Encyclopedia) δηλώνει: «Το Διεθνές Συμβούλιο Ιεραποστολών σχηματίστηκε, όχι μόνο για να διαδώσει πληροφορίες σχετικά με αποτελεσματικές ιεραποστολικές μεθόδους, αλλά και για να αμβλύνει το σκάνδαλο των Χριστιανικών διαιρέσεων, με την αποφυγή του ανταγωνισμού στις μη Χριστιανικές χώρες».

Η Αποχή του Καθολικισμού

Όμως, τι έκανε η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία για να αμβλύνει το σκάνδαλο των Χριστιανικών διαιρέσεων; Το 1919 η Καθολική Εκκλησία προσκλήθηκε να συμμετάσχει σε μια συζήτηση μεταξύ εκκλησιών περί πίστης και ιερατικού σχήματος, όπου επρόκειτο να εξεταστούν οι διαφορές σε θέματα δοξασιών και κλήρου. Αλλά ο Πάπας Βενέδικτος ΙΕ΄ απέρριψε αυτή την πρόσκληση. Και πάλι, το 1927, η Καθολική Εκκλησία έλαβε μια πρόσκληση να συμμετάσχει στην Πρώτη Παγκόσμια Διάσκεψη περί Πίστης και Τάξης, η οποία διεξάχθηκε στη Λοζάνη της Ελβετίας. Εκεί συναντήθηκαν αντιπρόσωποι από αρκετές Προτεσταντικές και Ορθόδοξες εκκλησίες για να εξετάσουν τα εμπόδια που κλείνουν το δρόμο στην ενότητα, αλλά ο Πάπας Πίος ΙΑ΄ αρνήθηκε να επιτρέψει οποιαδήποτε Καθολική συμμετοχή.

Στο άρθρο της σχετικά με τον Πάπα Πίο ΙΑ΄, η Νέα Καθολική Εγκυκλοπαίδεια λέει: «Η Αγία Έδρα κράτησε αρνητική στάση ως προς το οικουμενικό κίνημα του μη Καθολικού Χριστιανικού κόσμου». Αυτή η αρνητική στάση εξελίχθηκε σε ανοιχτή εχθρότητα όταν, το 1928, ο πάπας εξέδωσε την εγκύκλιό του Μορτάλιουμ άνιμος (Mortalium animos). Σ’ αυτήν, καταδίκαζε το οικουμενικό κίνημα και απαγόρευε στους Καθολικούς να δώσουν οποιαδήποτε υποστήριξη στον οικουμενισμό.

Το 1948 σχηματίστηκε το Παγκόσμιο Συμβούλιο των Εκκλησιών. Όταν ιδρύθηκε, τα μέλη του ήταν σχεδόν 150 εκκλησίες, οι περισσότερες από τις οποίες ήταν Προτεσταντικές. Συμπεριλήφθηκαν ακόμα μερικές Ανατολικές Ορθόδοξες εκκλησίες, και κάποιες άλλες Ορθόδοξες εκκλησίες ενώθηκαν με το Παγκόσμιο Συμβούλιο των Εκκλησιών αργότερα. Όλες αυτές οι εκκλησίες δέχτηκαν ως βάση για την αποδοχή μελών την ακόλουθη δήλωση: «Το Παγκόσμιο Συμβούλιο των Εκκλησιών είναι μια αδελφότητα εκκλησιών οι οποίες δέχονται τον Κύριο Ιησού Χριστό ως Θεό και Σωτήρα». Παρά τη σαφή αυτή Τριαδική διατύπωση, ο Πάπας Πίος ΙΒ΄ αρνήθηκε την πρόσκληση που του έγινε να συνδέσει την Καθολική Εκκλησία μ’ αυτό το οικουμενικό συμβούλιο.

Αλλαγή στους Κόλπους των Καθολικών;

Ο Ιωάννης ΚΓ΄, που εκλέχτηκε πάπας το 1958 σε ηλικία 77 περίπου χρονών, θεωρούνταν από πολλούς Καθολικούς απλώς πάπα ντι πασάτζιο (papa di passaggio), δηλαδή προσωρινός πάπας. Όπως αποδείχτηκε, αυτός άνοιξε τα παράθυρα του Βατικανού στους ανέμους της αλλαγής, οι οποίοι μέχρι σήμερα προξενούν θύελλες στους Καθολικούς κύκλους. Μια από τις πρώτες αποφάσεις του Πάπα Ιωάννη, στις αρχές του 1959, ήταν να συγκαλέσει μια οικουμενική σύνοδο, που στη γλώσσα των Καθολικών σήμαινε γενική συνάντηση των επισκόπων ολόκληρης της Καθολικής Εκκλησίας.

Σκοπός αυτής της σύναξης ήταν, πρώτον, να «εκσυγχρονίσει την εκκλησία» και δεύτερον, να «ανοίξει το δρόμο προς την επανένωση των αποχωρισμένων αδελφών Ανατολής και Δύσης στη μία ποίμνη του Χριστού». Σε αρμονία μ’ αυτόν το δεύτερο σκοπό, ο Πάπας Ιωάννης ΚΓ΄ ίδρυσε το 1960 στο Βατικανό τη Γραμματεία για την Προώθηση της Χριστιανικής Ενότητας. Αυτή χαιρετίστηκε ως «η πρώτη φορά που η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία αναγνώρισε επίσημα την ύπαρξη οικουμενικού κινήματος».

Σίγουρα φάνηκαν να πνέουν οι άνεμοι της αλλαγής. Αλλά ήταν υπέρ αυτών των αλλαγών η Παπική Αυλή, η ισχυρή ομάδα ιεραρχών που αποτελεί τη διοικητική υπηρεσία της εκκλησίας; Και αν ναι, πώς αντιλαμβάνονταν αυτοί τη Χριστιανική ενότητα;