Κουτσομπολιό—Γιατί Έχει Τόση Απήχηση;

ΣΤΗΝ κινεζική γλώσσα είναι σεν-ταν, στη φινλανδική γιορού, στην ιταλική πετεγκολέτζο, στην ισπανική τσίσμε. Ναι, το κουτσομπολιό είναι παγκόσμιο φαινόμενο. Σε μερικές γλώσσες, η λέξη «κουτσομπολιό» ενέχει μια καθαρά αρνητική έννοια.

Συχνά λοιπόν, συνοδεύεται από τις λέξεις «κακόβουλο» ή «δηκτικό». Κι αυτό επειδή πολύ συχνά τα αβάσιμα λόγια ισοδυναμούν με λόγια δηκτικά που πληγώνουν ή προξενούν προβλήματα. Μπορεί ακόμη και να καταλήξουν σε καθαρή συκοφαντία, η οποία έχει οριστεί ως «η διατύπωση ψεύτικων κατηγοριών ή παραποιημένων πληροφοριών που δυσφημούν και καταστρέφουν την υπόληψη κάποιου». Δεν είναι, λοιπόν, καθόλου παράξενο που μια αρχαία παροιμία λέει: «Είναι τόσο βέβαιο ότι το κουτσομπολιό φέρνει θυμό όσο και το ότι ο βοριάς φέρνει βροχή».—Παροιμίαι 25:23, Σημερινή Αγγλική Μετάφραση (Today’s English Version).

Αφού, λοιπόν, το κουτσομπολιό έχει τέτοιες καταστρεπτικές δυνατότητες, γιατί συχνά το βρίσκουμε τόσο ακαταμάχητο και διαπιστώνουμε ότι έχει τόση απήχηση σ’ εμάς; Και πώς μπορεί κανείς να καθορίσει τη διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στις αβλαβείς και στις επιβλαβείς συζητήσεις αυτού του είδους;

Κουτσομπολιό—Ανταλλαγή Πληροφοριών

Πίσω από το κουτσομπολιό υπάρχει ένας πολύ βασικός λόγος: Το ενδιαφέρον του ανθρώπου για τον άνθρωπο. Είναι φυσιολογικό, λοιπόν, να έχουμε την τάση να μιλάμε για άλλους ανθρώπους. Όπως δήλωσε κάποτε ο Μαξ Γκλούκμαν, ένας ανθρωπολόγος: «Καθημερινά, και για ένα μεγάλο μέρος της ημέρας, οι περισσότεροι από εμάς επιδιδόμαστε στο κουτσομπολιό. Υποθέτω ότι αν καταγράφαμε το πώς δαπανούμε τις ώρες που είμαστε ξύπνιοι, για μερικούς από εμάς το κουτσομπολιό θα ερχόταν δεύτερο στον κατάλογο, μετά τη ‘δουλειά’».

Όταν είναι με μέτρο και με καλόβουλο κίνητρο, οι ανεπιτήδευτες συζητήσεις μας μπορούν να αποτελέσουν τρόπο ανταλλαγής χρήσιμων πληροφοριών, μέσο με το οποίο μαθαίνουμε τις τελευταίες εξελίξεις. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει αθώα ζητήματα, όπως το ποιος παντρεύτηκε, ποια είναι έγκυος και ποιος πέθανε, ή μπορεί απλώς να είναι ομιλία σε αστείο τόνο, απαλλαγμένη από κάθε κακόβουλη πρόθεση.

Συχνότατα ωστόσο, τα αβάσιμα λόγια υπερβαίνουν τα όρια της ευπρέπειας και της διακριτικότητας. Τα γεγονότα εξογκώνονται, μεγαλοποιούνται ή διαστρεβλώνονται. Η ταπείνωση γίνεται αιτία για γέλιο. Η ιδιωτική ζωή των άλλων παραβιάζεται. Η εμπιστοσύνη προδίδεται. Η υπόληψη των άλλων θίγεται ή καταστρέφεται. Πράγματα αξιέπαινα επισκιάζονται από τα παράπονα, την γκρίνια και την επίκριση. Το ότι δεν υπήρχε κακή πρόθεση δεν είναι και μεγάλη παρηγοριά για το άτομο που έγινε στόχος των συζητήσεων. Το επιβλαβές κουτσομπολιό, λοιπόν, έχει παρομοιαστεί με τη λάσπη που πετάει κάποιος σ’ έναν καθαρό τοίχο. Μπορεί να μην κολλήσει, αλλά πάντοτε αφήνει ένα βρόμικο σημάδι.

Συμμόρφωση με τον Κοινωνικό Περίγυρο

Ένας άλλος λόγος εξαιτίας του οποίου μπορούμε εύκολα να παρασυρθούμε σε κουτσομπολιό είναι η φυσιολογική επιθυμία που έχουμε να είμαστε αρεστοί και αποδεκτοί στους άλλους. «Για τον έναν ή τον άλλο λόγο», έγραψαν οι ψυχολόγοι Τζον Σαμπίνι και Μάουρι Σίλβερ, «είστε υποχρεωμένοι να πείτε κάτι· και το κουτσομπολιό είναι ένας ευχάριστος, εύκολος και παγκοσμίως αποδεκτός τρόπος για να ανταποκριθείτε στην υποχρέωση αυτή». (Οι Ηθικές Αξίες στην Καθημερινή Ζωή [Moralities of Everyday Life]) Έτσι, μέχρι ενός σημείου, το να μιλάει κανείς για άλλους αποτελεί εύχρηστο υλικό για τη διεξαγωγή συζητήσεων, τρόπο συμμόρφωσης με τον κοινωνικό περίγυρο.

Το πρόβλημα είναι ότι οι άνθρωποι συνήθως ενθουσιάζονται περισσότερο με πληροφορίες αρνητικού περιεχομένου παρά με πληροφορίες θετικού περιεχομένου. Μάλιστα φαίνεται ότι σε μερικούς αρέσει να σοκάρονται από πράγματα συγκλονιστικά και εξωφρενικά. Το κουτσομπολιό λοιπόν αιχμαλωτίζει κυριολεκτικά την προσοχή—όσο πιο εντυπωσιακό και σκανδαλώδες είναι το νέο τόσο το καλύτερο. Σπάνια ενδιαφέρεται κανείς να τεκμηριώσει τέτοιους συγκλονιστικούς ισχυρισμούς.

Κουτσομπολιό στα Μέσα Ενημέρωσης

Αυτού του είδους το κουτσομπολιό έχει απήχηση και σε μια άλλη ανθρώπινη αδυναμία—στην υπέρμετρη περιέργεια. Αγαπούμε τα μυστικά. Μας αρέσει να γνωρίζουμε εμπιστευτικές πληροφορίες. Ήδη από το 1730, όταν ο Βενιαμίν Φραγκλίνος άρχισε να γράφει μια κοσμική στήλη στην εφημερίδα Πενσυλβάνια Γκαζέτ (Pennsylvania Gazette), φάνηκε ότι ο κόσμος ήταν πρόθυμος να πληρώνει χρήματα για το κουτσομπολιό.

Το κουτσομπολιό στα μέσα ενημέρωσης εξακολουθεί να ζει—και να βασιλεύει. Στην Ευρώπη, τα περίπτερα ξεχειλίζουν, στην κυριολεξία, από εφημερίδες που παρουσιάζουν ιστορίες για τις βασιλικές οικογένειες, για οδηγούς αγώνων ράλι και για άλλες διεθνείς διασημότητες. Ένα άρθρο σε κάποια εφημερίδα αποκάλεσε το κουτσομπολιό μεγάλη επιχείρηση.

Ωστόσο, μας προσφέρει τίποτα το να είμαστε υπερβολικά περίεργοι για το τι συμβαίνει στην ιδιωτική ζωή των ανθρώπων, μέσα στα σπίτια τους, στις κρεβατοκάμαρές τους και στο μυαλό τους; Θα μπορούσε ποτέ να είναι υγιές το να διαβάζουμε ή να βλέπουμε πράγματα που τείνουν να διεγείρουν λάγνες επιθυμίες; Είναι προφανές ότι το κουτσομπολιό στα μέσα ενημέρωσης βγάζει την περιέργεια έξω από τα λογικά όρια.

«Αβάσιμες Φήμες»

Οι αβάσιμες φήμες και η κακή πληροφόρηση τροφοδοτούν επίσης το επιβλαβές κουτσομπολιό. Οι φήμες έχουν προκαλέσει πανικό, θάνατο και καταστροφή. Σε επιχειρήσεις και μόνο, η ζημιά που έχουν επιφέρει είναι ανυπολόγιστη. Μια αλυσίδα εστιατορίων φαστ φουντ αγωνιζόταν επί έναν και πλέον χρόνο ενάντια στην ψευδή φήμη ότι τα χάμπουργκερ που πουλούσε είχαν σκουλήκια. Μια γνωστή εταιρία που κατασκευάζει απορρυπαντικά δαπάνησε χρόνια ολόκληρα—και εκατομμύρια δολάρια—για να εξαλείψει τη φήμη ότι το σήμα κατατεθέν που χρησιμοποιούσε ήταν το σύμβολο του Σατανά και ότι η ίδια η εταιρία είχε κάποια ανάμειξη με δαιμονολατρία.

Εκείνοι, όμως, που υποφέρουν το μεγαλύτερο συναισθηματικό πόνο και τη μεγαλύτερη βλάβη από τις διαδόσεις είναι τα μεμονωμένα άτομα. Εντούτοις, επειδή οι φανταστικές ιστορίες είναι συνήθως συναρπαστικές, οι άνθρωποι έχουν την τάση να τις προωθούν χωρίς να ενδιαφέρονται για την αλήθεια ή για τις συνέπειες.

Κακόβουλο Κουτσομπολιό—Συκοφαντία

Ο φθόνος και το μίσος βρίσκονται συχνά στη ρίζα της πιο καταστροφικής μορφής κουτσομπολιού, δηλαδή του κακόβουλου κουτσομπολιού, ή αλλιώς της συκοφαντίας. Συνώνυμο της λέξης «συκοφάντης» είναι η λέξη διάβολος, η οποία χρησιμοποιείται στην Αγία Γραφή ως ένας τίτλος για τον Σατανά. (Αποκάλυψις 12:9) Ο τίτλος τού ταιριάζει απόλυτα, αφού ο Σατανάς είναι ο μεγάλος συκοφάντης του Θεού. Όπως και ο Σατανάς, μερικοί μιλάνε για τους άλλους έχοντας κακές προθέσεις. Μερικές φορές το κίνητρό τους είναι η εκδίκηση, που είναι αποτέλεσμα πληγωμένων αισθημάτων ή ζήλειας. Όπως και αν έχει το πράγμα, αυτοί επιζητούν να προωθήσουν τα δικά τους συμφέροντα καταστρέφοντας το καλό όνομα άλλων.

Παρ’ όλο που το κακόβουλο κουτσομπολιό, ή αλλιώς η συκοφαντία, είναι σαφώς η πιο επιλήψιμη μορφή κουτσομπολιού, το να εντρυφεί κάποιος σε οποιαδήποτε μορφή δηκτικού κουτσομπολιού το οποίο πληγώνει και προξενεί προβλήματα είναι ανήθικο και δείχνει ανευθυνότητα. Πώς μπορεί, λοιπόν, κάποιος να εμποδίσει τις αβλαβείς συζητήσεις να γίνουν επιβλαβής συκοφαντία;

[Εικόνα στη σελίδα 5]

Οι φιλικές συνομιλίες για άλλους συχνά εξυπηρετούν το σκοπό της ανταλλαγής χρήσιμων πληροφοριών και αποτελούν υλικό για τη διεξαγωγή συζητήσεων

[Εικόνα στη σελίδα 6]

Το επιβλαβές κουτσομπολιό είναι σαν τη λάσπη που πετάει κάποιος σ’ έναν καθαρό τοίχο. Μπορεί να μην κολλήσει, αλλά πάντοτε αφήνει ένα βρόμικο σημάδι

[Εικόνα στη σελίδα 7]

Μερικοί άνθρωποι κουτσομπολεύουν για να είναι στο επίκεντρο της προσοχής