Μια Νέα Εποχή για Εβραίους και Χριστιανούς;
«Ο διωγμός θα πάψει όταν ο πάπας μπει στη συναγωγή».—Μια εβραϊκή παροιμία.
Ο ΠΑΠΑΣ Ιωάννης Παύλος Β΄ υπήρξε ο πρώτος, στα χρονικά, Ρωμαιοκαθολικός ποντίφικας που μπήκε σε ιουδαϊκό οίκο λατρείας, γεγονός που έλαβε χώρα στις 13 Απριλίου 1986. Μέσα σ’ έναν καταιγισμό χειροκροτημάτων, ο πάπας επιβεβαίωσε ότι η Καθολική εκκλησία «αποδοκιμάζει το μίσος, τους διωγμούς και τις εκδηλώσεις αντισημιτισμού που έχουν ως στόχο τους Εβραίους, οποτεδήποτε κι αν εκδηλώνονται και από οποιονδήποτε κι αν προέρχονται». Είπε ακόμη ότι η ‘επίσκεψή του αποσκοπούσε στο να υπερνικηθούν οι παλιές προκαταλήψεις και να επιτευχθεί πληρέστερη αναγνώριση της κοινής πνευματικής κληρονομιάς Εβραίων και Χριστιανών’.
Στα πρόσφατα χρόνια και άλλες θρησκείες του Χριστιανικού κόσμου επιδίωξαν να εξαλείψουν τη ρήξη που υπάρχει από παλιά ανάμεσα σ’ αυτές και στους Εβραίους. Τον Ιούνιο του 1987 οι Πρεσβυτεριανές εκκλησίες των Η.Π.Α. έδωσαν στη δημοσιότητα ένα έγγραφο με το οποίο εξέφραζαν μεταμέλεια για την εκτεταμένη συμμετοχή της εκκλησίας σε «αντιιουδαϊκές αντιλήψεις και ενέργειες». Ακολουθώντας καταπόδας την κίνηση αυτή, η Ενωμένη Εκκλησία του Χριστού εξέδωσε μια δική της διακήρυξη. Αυτή δήλωνε ότι «ο Ιουδαϊσμός δεν εκτοπίστηκε από τη Χριστιανοσύνη» και ότι «η διαθήκη που έκανε ο Θεός με τον εβραϊκό λαό δεν καταργήθηκε».
Ο Χριστιανικός Κόσμος και το Ολοκαύτωμα
Τι βρίσκεται πίσω απ’ αυτές τις αξιοσημείωτες προσπάθειες; Ούτε λίγο ούτε πολύ, μια απόπειρα εκ μέρους του Χριστιανικού κόσμου να ξεχωρίσει τη θέση του από το ναζιστικό Ολοκαύτωμα. Στα χρόνια που ακολούθησαν αμέσως μετά το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, οι περισσότεροι εκκλησιαστικοί ηγέτες προσπάθησαν να αγνοήσουν το ότι οι φρικαλεότητες του Ολοκαυτώματος διαπράχθηκαν από άτομα που ισχυρίζονταν ότι ήταν Χριστιανοί. Ωστόσο, οι συνέπειες αυτού του ανησυχητικού γεγονότος δεν πέρασαν απαρατήρητες από τον εβραϊκό λαό.
Με την πάροδο του χρόνου, εκείνοι που επέζησαν από το Ολοκαύτωμα άρχισαν να μιλούν απροκάλυπτα για το γεγονός. Βιβλία, περιοδικά και προβολές ταινιών έφεραν τον κόσμο αντιμέτωπο με τις φρικαλεότητες των στρατοπέδων συγκέντρωσης. Παρόμοια, ο αγώνας για επιβίωση που διεξήγε το Κράτος του Ισραήλ έστρεψε την προσοχή του κόσμου στο εβραϊκό έθνος. Ως αποτέλεσμα, ο Χριστιανικός κόσμος γινόταν ολοένα και περισσότερο αντικείμενο επίθεσης. Όπως έγραψε ο Γκ. Πίτερ Φλεκ στο περιοδικό Ο Χριστιανικός Αιώνας (The Christian Century): «Πρέπει να υπάρχει κάποιο πολύ σοβαρό ελάττωμα σε . . . μια θρησκεία και σ’ έναν πολιτισμό που μπόρεσε να παραγάγει και να ανεχτεί ένα τέτοιο βδέλυγμα [όπως το Ολοκαύτωμα]. Και σίγουρα θα πρέπει να υπάρχει κάποιο ελάττωμα σε μια εκκλησία που παρέμεινε σχεδόν απόλυτα σιωπηλή και αδρανής τον καιρό της φρίκης».
Οι Ιουδαίοι θρησκευτικοί ηγέτες συμφωνούν. Ο Ραβίνος Στιούαρτ Ε. Ρόζενμπεργκ ρωτάει γιατί, μετά το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, ‘τόσο λίγες εκκλησίες ή τόσο λίγοι ηγέτες αυτών των εκκλησιών διέκριναν τη σχέση που υπήρχε ανάμεσα στη μακρά και συνεχιζόμενη ιστορία του Χριστιανικού αντιιουδαϊσμού και στα επακόλουθα του ναζισμού—την εσκεμμένη σφαγή του ενός τρίτου του εβραϊκού λαού’. Ο ίδιος παρατήρησε ότι πολλά μέλη εκκλησιών «αγνόησαν ή, ακόμη χειρότερα, αποδέχτηκαν ήρεμα την εξόντωση έξι εκατομμυρίων ανθρώπων στην Ευρώπη του Χίτλερ, θεωρώντας την θεϊκή καταδίκη για την ‘απόρριψη του Ιησού από τους Εβραίους’».—Το Χριστιανικό Πρόβλημα (The Christian Problem).
Και ο Ιλάι Γουάιζελ λέει στο βιβλίο του Ένας Ιουδαίος Σήμερα (A Jew Today): «Πώς μπορεί κάποιος να εξηγήσει το γεγονός ότι ούτε ο Χίτλερ ούτε ο Χίμλερ αφορίστηκαν ποτέ από την εκκλησία; Ότι ο Πάπας Πίος ΙΒ΄ ούτε μια στιγμή δεν θεώρησε απαραίτητο, για να μην πούμε επιτακτικό, να καταδικάσει το Άουσβιτς και την Τρεμπλίνκα; Ότι ένας μεγάλος αριθμός των Ες-Ες ήταν οπαδοί του Χριστιανισμού που παρέμειναν πιστοί στους Χριστιανικούς τους δεσμούς μέχρι τέλους; Ότι υπήρχαν δολοφόνοι οι οποίοι πήγαιναν και εξομολογούνταν στο διάστημα που μεσολαβούσε μεταξύ των σφαγών; Και ότι όλοι τους προέρχονταν από Χριστιανικές οικογένειες και είχαν πάρει Χριστιανική ανατροφή;»
Δεν είναι καθόλου παράξενο, λοιπόν, που οι εκκλησιαστικοί ηγέτες αναγκάζονται να επανεκτιμήσουν τη στάση τους απέναντι στον Ιουδαϊσμό. Έτσι, μια νέα θεολογία κάνει την εμφάνισή της στο Χριστιανικό κόσμο σύμφωνα με την οποία οι Ιουδαίοι δεν χαρακτηρίζονται πλέον ‘δολοφόνοι του Χριστού’ ή ‘καταραμένος λαός’, αλλά τους απονέμεται αναγνώριση και αξιοπρέπεια. Λέγεται ακόμη ότι η Χριστιανοσύνη και ο Ιουδαϊσμός μπορούν να αποτελέσουν ‘διαφορετικούς δρόμους που οδηγούν στον Θεό’.
Αρχίζει μια ‘Νέα Εποχή’;
Αυτές οι εξελίξεις χαιρετίστηκαν από μερικούς ως η αρχή μιας «ολότελα νέας εποχής στις σχέσεις» Εβραίων και Χριστιανών. Ο Ραβίνος Λίον Κλενίκι δήλωσε, μάλιστα, ότι οι Εβραίοι θα πρέπει τώρα να «κάνουν σκέψεις για τη σημασία που έχει ο Ιησούς και για την αποστολή της Χριστιανοσύνης ως οδού που φέρνει όλη την ανθρωπότητα κοντά στον Θεό». Ο ίδιος πρόσθεσε: «Ίσως αυτό που ζητάει ο Θεός να είναι μια απόπειρα συνεργασίας».—Δε Νιου Γιορκ Τάιμς (The New York Times), 24 Ιουλίου 1988.
Αλλά δεν είναι όλοι τόσο αισιόδοξοι. Ευαγγελικοί θεολόγοι του Χριστιανικού κόσμου βλέπουν τη νέα φιλελεύθερη άποψη για τον Ιουδαϊσμό ως εγκατάλειψη θεμελιωδών Χριστιανικών δοξασιών. Πολλοί Ιουδαίοι θρησκευτικοί ηγέτες είναι εξίσου δύσπιστοι σ’ ό,τι αφορά τις νέες προτάσεις ειρήνευσης, θεωρώντας τες αόριστες και αντιφατικές ή απλώς επιφανειακή αλλαγή της παλιάς τακτικής με την οποία γινόταν προσπάθεια για τον προσηλυτισμό των Ιουδαίων.
Για να επέλθει πραγματική συμφιλίωση, οι Ιουδαίοι ηγέτες πιστεύουν ότι ο Χριστιανικός κόσμος πρέπει να αποκηρύξει ρητά την προηγούμενη αντισημιτική πολιτική του, συμπεριλαμβανομένου και του ρόλου που έπαιξε στο Ολοκαύτωμα. Αυτοί απαιτούν από τους εκκλησιαστικούς ηγέτες να απορρίψουν τελείως την αντίληψη ότι οι Εβραίοι είναι υπόλογοι για το θάνατο του Ιησού. Θέλουν να αναγνωριστεί ο Ιουδαϊσμός ως έγκυρο μέσο σωτηρίας, όχι απλώς ως προοίμιο της Χριστιανοσύνης. Θέλουν να σταματήσει ο Χριστιανικός κόσμος κάθε προσπάθεια προσηλυτισμού των Ιουδαίων. Και τελικά, πολλοί απαιτούν από το Χριστιανικό κόσμο να παράσχει πλήρη αναγνώριση και υποστήριξη στο Κράτος του Ισραήλ.
Αλλά, όπως θα δείξει το επόμενο άρθρο, ακόμη κι αν γίνονταν τέτοια συγκλονιστικά βήματα, θα παρέμενε ένα τεράστιο χάσμα.
[Εικόνα στη σελίδα 4]
Ο Χριστιανικός κόσμος δεν μπορεί να αρνηθεί το ρόλο που έπαιξε στο Ολοκαύτωμα
[Ευχαριστίες]
Bundesarchiv Koblenz