Η Ανθεκτική Κατσαρίδα
ΑΝ ΚΑΙ εκατομμύρια άνθρωποι έχουν ακούσει το ρυθμικό, μεξικάνικο λαϊκό τραγούδι «Λα Κουκαράτσα» (Η Κατσαρίδα), δεν είναι πολλές οι νοικοκυρές που αρχίζουν να το τραγουδούν όταν βλέπουν τα μικρά έντομα να τρέχουν στην κουζίνα ψάχνοντας μέρος για να κρυφτούν. Για τους περισσότερους ανθρώπους, οι κατσαρίδες είναι ενοχλητικά έντομα. Δεν έχουν ελκυστική εμφάνιση, τουλάχιστον για εμάς. Μεταφέρουν αρρώστιες. Η έντονη μυρωδιά τους είναι απωθητική.
Ωστόσο, παρά τον αποτροπιασμό των ανθρώπων, οι κατσαρίδες συνεχίζουν να αφθονούν. Η μεγάλη αναπαραγωγική τους ικανότητα, σε συνδυασμό με το γεγονός ότι δεν έχουν φυσικούς εχθρούς και το ότι είναι ικανές να προσαρμόζονται και να αυτοπροστατεύονται, αποδίδει γρήγορα έναν εκπληκτικό σε μέγεθος πληθυσμό. Η κοινή γερμανική κατσαρίδα, για παράδειγμα, μπορεί εύκολα να αποκτήσει 35.000 και πλέον απογόνους το χρόνο. Αυτός είναι ο μέσος όρος, όχι το ανώτατο όριο, το οποίο μπορεί να υπερβεί τις 100.000 το χρόνο. Πώς γίνεται αυτό; Η ωοθήκη της γερμανικής κατσαρίδας μπορεί να περιέχει ως και 48 αβγά. Η θηλυκή κατσαρίδα παράγει εφτά ωοθήκες στο διάστημα των 140 ημερών που διαρκεί κατά μέσο όρο η ζωή της. Αν όλα εξελιχθούν ομαλά και όλες οι θηλυκές κατσαρίδες της κάθε γενιάς παραγάγουν την ίδια ποσότητα, γεννιούνται δεκάδες χιλιάδες κατσαρίδες σε αξιοσημείωτα σύντομο χρονικό διάστημα.
Τα περισσότερα από τα 2.000 και πλέον είδη της κατσαρίδας ζουν στο ύπαιθρο και περνούν απαρατήρητα από τους ανθρώπους. Αλλά μερικά απ’ αυτά, όπως η γερμανική κατσαρίδα, προτιμούν τα κτίρια των ανθρώπων για κατοικίες τους. Στην πραγματικότητα, τα ονόματα κρατών που δίνουν στις κατσαρίδες (αμερικανική, αυστραλιανή, γερμανική, της Ανατολής, και ούτω καθεξής) δεν σημαίνουν απολύτως τίποτα. Οι Ευρωπαίοι, όπως λέγεται, δίνουν στην κατσαρίδα ονόματα γειτονικών χωρών. Οι Ρωμαίοι την ονόμαζαν λουσιφούγκα, λέξη που περιγράφει τη συνήθειά της να τρέχει μακριά από το φως. Η αγγλική λέξη «κόκροουτς» προέρχεται από την ισπανική κουκαράτσα.
Μερικοί εντομολόγοι αναφέρουν πως οι κατσαρίδες έχουν ευτυχισμένη οικογενειακή ζωή. Μπορεί κανείς να δει ενήλικες να κουβαλούν στην πλάτη τους τις μικρότερες. Έχει παρατηρηθεί επίσης ότι οι μητέρες βοηθούν τις νεαρές να βγουν από το κουκούλι. Μετά την εκκόλαψη, συχνά οι μητέρες μένουν μαζί τους προστατεύοντάς τες και συνήθως βρίσκει κανείς μια αποικία από νύμφες ή αλλιώς νεαρές μαζί με μερικές μεγαλύτερες κατσαρίδες.
Δεν Είναι Εκλεκτικές στο Φαγητό
Οι κατσαρίδες τρώνε σχεδόν τα πάντα. Τρώνε ό,τι και οι άνθρωποι, και πολλά ακόμη πράγματα, όπως δέρμα, τρίχες, ταπετσαρίες τοίχου και ψοφίμια. Επίσης τρώνε βιβλία—ειδικά αν έχουν λερωθεί με ιδρώτα—και τρώνε το δέσιμο για να φτάσουν στην κόλλα. Σε μερικά μέρη του κόσμου, δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί περγαμηνή για νομικά έγγραφα επειδή πολύ συχνά παθαίνει ζημιές ή καταστρέφεται από τις κατσαρίδες. Τους αρέσουν πολύ οι βρόμικες περιοχές και οι ακαθαρσίες, αλλά κατακλύζουν ακόμα και τα πιο καθαρά μέρη.
Στην πραγματικότητα, οι κατσαρίδες δεν χρειάζονται πολύ φαγητό. Καμιά δεκαριά απ’ αυτές μπορούν να τρέφονται επί μια εβδομάδα με την κόλλα ενός μόνο γραμματόσημου. Το νερό είναι πιο σημαντικό γι’ αυτές, πράγμα που εξηγεί γιατί τις συναντάμε τόσο συχνά σε κουζίνες και τουαλέτες.
Οι κατσαρίδες έχουν κατηγορηθεί πως είναι φορείς βακτηριδίων και ιών, που προκαλούν λοιμώδη ηπατίτιδα, τροφική δηλητηρίαση, μολύνσεις της ουροφόρου οδού, δερματικές μολύνσεις, αλλεργίες και δυσεντερία—για να κατονομάσουμε λίγες μόνο. Καθώς τριγυρίζουν εδώ κι εκεί, μολύνουν το φαγητό και τα σκεύη και αφήνουν μια δυσάρεστη μυρωδιά, η οποία αποτελεί συνδυασμό των περιττωμάτων τους, του υγρού που εκκρίνουν από τα οσμητήρια και του σκουρόχρωμου υγρού το οποίο βγάζουν από το στόμα τους για να μαλακώσουν την τροφή τους προτού τη φάνε. Τα πιάτα που έχουν μολυνθεί από κατσαρίδες πρέπει να πλένονται σχολαστικά και μετά να αποστειρώνονται με βραστό νερό· αλλιώς, όταν ακουμπήσει ζεστό φαγητό στο πιάτο, η αποκρουστική μυρωδιά θα επανεμφανιστεί.
Αντισταθμίζονται τα Αρνητικά Στοιχεία;
Υπάρχει τίποτα καλό στην κατσαρίδα; Στην πραγματικότητα, είναι ένα πολύ περίπλοκο πλασματάκι. Οι αισθητήρες της κατσαρίδας ανιχνεύουν μεταβολές της ατμοσφαιρικής πίεσης και της θερμοκρασίας, και επίσης εντοπίζουν την ύπαρξη νερού και προειδοποιούν για τυχόν αρπακτικά που πλησιάζουν. Οι κεραίες της κατσαρίδας έχουν 40.000 νευρικές απολήξεις με τις οποίες αγγίζει, γεύεται και οσφραίνεται. Τα πιο μεγάλα αισθητήρια όργανα της κατσαρίδας είναι τα σύνθετα μάτια της, τα οποία αποτελούνται από πολλούς μικρούς φακούς, αλλά παρ’ όλα αυτά η κατσαρίδα δεν διακρίνει καθαρά τα αντικείμενα. Είναι, ωστόσο, πολύ ευαίσθητη στις κινήσεις γύρω της και αντιλαμβάνεται ταχύτατα ακόμη και τις παραμικρές αλλαγές στην ένταση του φωτός. Οι κέρκοι—η διχαλωτή απόφυση στο σημείο που τελειώνει η κοιλιά—εντοπίζουν δονήσεις, καθώς επίσης τις κινήσεις του ήχου και του αέρα, και έτσι το έντομο ειδοποιείται να διαφύγει ή να τρέξει στην πλησιέστερη ρωγμή ή χαραμάδα. Όταν βρίσκεται σε κίνδυνο, η κατσαρίδα μπορεί να αντιδράσει μέσα σε μόλις 54 χιλιοστά του δευτερολέπτου και να εξαφανιστεί τρέχοντας!
Η κατσαρίδα αναπνέει μέσω των στιγμάτων, δηλαδή από οπές που μοιάζουν με φινιστρίνια και οι οποίες βρίσκονται στα πλευρά του σώματός της. Το αίμα περνάει μέσα από μια μεγάλη αρτηρία η οποία διατρέχει το σώμα της σε όλο το μήκος του. Αν αποκεφαλιστεί, η κατσαρίδα μπορεί να επιζήσει ακόμη και ολόκληρη μέρα—διάστημα αρκετά μεγάλο ώστε να προλάβει η θηλυκή να αποθέσει τα αβγά της με ασφάλεια. Η αμερικανική κατσαρίδα μπορεί να ζήσει μέχρι και έξι εβδομάδες χωρίς καθόλου τροφή ή νερό.
Ναι, είναι εκπληκτικό πλάσμα, αλλά σε τι ωφελεί τον άνθρωπο; Πρώτα-πρώτα, είναι γνωστός εχθρός των κοριών. Και λόγω του μεγέθους της και της ευκολίας με την οποία αναπαράγεται, η αμερικανική κατσαρίδα χρησιμοποιείται συχνά στην εργαστηριακή έρευνα. Για παράδειγμα, Ιάπωνες ερευνητές είχαν κάποτε χρησιμοποιήσει με επιτυχία εκχύλισμα από κατσαρίδα για τη θεραπεία μιας ασθένειας του ήπατος σε ποντικούς εργαστηρίου και αισιοδοξούσαν ότι αυτό θα μπορούσε να έχει επιτυχία και στους ανθρώπους. Μερικοί ψαράδες χρησιμοποιούν την κατσαρίδα της Ανατολής ως δόλωμα για να πιάνουν χάνια, ένα είδος πέρκας. Αλλά η μικρή μας φιλενάδα είναι κυρίως απορριμματοσυλλέκτρια και κάνει τη δουλειά για την οποία δημιουργήθηκε: επιστρέφει τις ακαθαρσίες, τα σκουπίδια και τα πτώματα των ζώων στη γη.
Πώς να Απαλλάξετε το Σπίτι Απ’ Αυτές
«Μα, πώς μπήκαν αυτά τα έντομα μέσα στο σπίτι μου;» ρωτάει η νοικοκυρά. Να πώς: μπορεί οι ίδιες—ή τα αβγά τους—να ήταν μέσα σε τσάντες με τρόφιμα, μέσα σε σακούλες από πατάτες ή κρεμμύδια ή μέσα σε κουτιά από ποτά. Μπορεί να μπήκαν μέσα πετώντας. Επειδή η κατσαρίδα έχει τη δυνατότητα να γίνεται επίπεδη, μπορεί να γλιστρήσει μέσα από τη χαραμάδα στο κάτω μέρος της εξώπορτας. Και αν εσείς ή οι καλεσμένοι σας επισκεφτήκατε κάποιο μολυσμένο μέρος, μπορεί να τις κουβαλάτε στα παπούτσια ή στα ρούχα σας. Στα διαμερίσματα, μπορούν να μπουν από ρωγμές στους τοίχους ή στα πατώματα ή ταξιδεύοντας στη «λεωφόρο των κατσαρίδων»—τις κοινές σωληνώσεις νερού.
Πώς μπορείτε να τις διώξετε και να μην ξανάρθουν; Η σχολαστική καθαριότητα στο σπίτι είναι απαραίτητη. Πιθανές κρυψώνες, όπως οι ρωγμές και οι χαραμάδες στα πατώματα, τα σοβατεπιά και τα μπουριά, πρέπει να καθαρίζονται τακτικά. Να διατηρείτε καθαρούς όλους τους χώρους γύρω από σόμπες, ψυγεία και ντουλάπια. Αν πέσει κάπου φαγητό ή ψίχουλα να τα καθαρίσετε αμέσως σχολαστικά. Μην αφήνετε άπλυτα πιάτα όλη τη νύχτα στο νεροχύτη ή σε κάποιο ντουλάπι. Να φυλάτε τα τρόφιμα σε σκεύη που κλείνουν ερμητικά. Επειδή οι ξηρές τροφές για γάτες ή σκύλους μπορεί να αποτελέσουν το πικνίκ των κατσαρίδων, είναι καλύτερα να τις φυλάτε σε σκεύη που έχουν καπάκι και να μη βάζετε στο ζωάκι σας περισσότερη τροφή απ’ όση θα φάει. Να κοιτάτε τις τσάντες με τα τρόφιμα που μπαίνουν στο σπίτι και τα κουτιά των αναψυκτικών για τυχόν κρυμμένα έντομα ή αβγά. Να πετάτε καθημερινά τα σκουπίδια. Επισκευάστε όλες τις βρύσες που στάζουν. Να θυμάστε, ωστόσο, ότι ενώ το να διατηρείτε την κουζίνα καθαρή θα κάνει τη Σινιόρα Κουκαράτσα να νιώθει ανεπιθύμητη στην κουζίνα, αν τρώτε τα γεύματά σας στο καθιστικό ή στην αγαπημένη σας γωνιά, μπορεί να διαπιστώσετε ότι την προσκαλείτε εκεί πέρα.
Αν ένα δωμάτιο έχει πολλές κατσαρίδες, ίσως να είναι απαραίτητο κάποιο εντομοκτόνο. Όμως, η υπερβολική ποσότητα σπρέι μπορεί να στραφεί εναντίον σας. Οι κατσαρίδες ή θα το αποφύγουν ή θα αποκτήσουν ανοσία στο δηλητήριο. Γι’ αυτό διαβάστε προσεκτικά τι γράφει το κουτί και ακολουθήστε επακριβώς τις οδηγίες. Να δώσετε προσοχή στα μέτρα προφύλαξης, και να λάβετε υπόψη σας ιδιαίτερα τα παιδιά, τους ηλικιωμένους ή οποιονδήποτε έχει κάποιο αναπνευστικό πρόβλημα.
Η σοβαρή προσβολή του σπιτιού απ’ αυτά τα έντομα απαιτεί επαγγελματική βοήθεια. Επειδή χρειάζονται 30 μέρες για την εκκόλαψη των αβγών, μπορεί οι απεντομώσεις να είναι απαραίτητες κάθε μήνα για ένα διάστημα. Αν καλέσετε έναν ειδικό, τα ακόλουθα θα σας φανούν χρήσιμα. Καθαρίστε σχολαστικά την κουζίνα προτού έρθει και βεβαιωθείτε πως δεν υπάρχουν τρόφιμα και πιάτα στα ντουλάπια. Τα πιάτα και τα σκεύη μπορεί να τοποθετηθούν προσωρινά πάνω σ’ ένα τραπέζι και να προστατευτούν μ’ ένα νάιλον. Το φαγητό μπορεί να τοποθετηθεί μέσα στο φούρνο ή στο ψυγείο. Αν ο τεχνικός των απεντομώσεων σας κάνει ορισμένες υποδείξεις ή αν σας συστήσει κάποιες αλλαγές, πρέπει οπωσδήποτε να τις λάβετε υπόψη σας.
Ο πόλεμος ενάντια στις κατσαρίδες διεξάγεται πολύ καιρό τώρα. Και οι κατσαρίδες αντεπιτίθενται. Έχουν αποκτήσει αντοχή στα περισσότερα εντομοκτόνα που χρησιμοποιήθηκαν στο πέρασμα του χρόνου. Τώρα οι επιστήμονες στρέφονται στα βιολογικά όπλα. Μια χημική ένωση που αναπτύχθηκε πρόσφατα, μια συνθετική ορμόνη η οποία ονομάζεται υδροπρένη, αποτρέπει την αναπαραγωγή των κατσαρίδων με το να τις κρατά σε νυμφικό στάδιο. Μολονότι, όμως, είναι στείρες, οι κατσαρίδες της γενιάς αυτής εξακολουθούν να ζουν. Έτσι, τα αποτελέσματα δεν γίνονται αμέσως αισθητά, εκτός κι αν η υδροπρένη συνδυαστεί με κάποιο άλλο εντομοκτόνο.
Φυσικά, το αν αυτά τα έντομα θα εξαλειφτούν από τα σπίτια ή όχι θα το δούμε στο μέλλον. Μέχρι τώρα η κουκαράτσα έχει αντέξει και μάλιστα τα έχει καταφέρει πολύ καλά.
[Πλαίσιο στη σελίδα 23]
Απαλλάξτε το Σπίτι σας από τις Κατσαρίδες
□ Να διατηρείτε όλη την κουζίνα καθαρή. Δώστε προσοχή σε όλους τους χώρους γύρω και κάτω από σόμπες, ντουλάπια και ψυγεία.
□ Να καθαρίζετε τακτικά όλες τις πιθανές κρυψώνες—όπως τις ρωγμές και τις χαραμάδες στα πατώματα, τα σοβατεπιά και τα μπουριά. Όπου είναι δυνατόν στοκάρετε τις ρωγμές και τις χαραμάδες στην κουζίνα και στην τουαλέτα.
□ Να πετάτε καθημερινά τα σκουπίδια.
□ Να φυλάτε τα τρόφιμα σε σκεύη που κλείνουν ερμητικά.
□ Αν πέσει κάπου φαγητό ή ψίχουλα να τα καθαρίζετε αμέσως σχολαστικά.
□ Να κοιτάτε όλες τις τσάντες και τα κουτιά που μπαίνουν στο σπίτι για τυχόν έντομα ή αβγά.
□ Να κρατάτε την υγρασία υπό έλεγχο. Να επιδιορθώνετε όλα τα σημεία που παρουσιάζουν διαρροή νερού και να μην αφήνετε τα πιάτα να μουλιάζουν όλη τη νύχτα.
□ Να χρησιμοποιείτε μια αποτελεσματική κατσαριδόσκονη.