Τη Μέρα που Έβρεξε Άμμο

Από τον ανταποκριτή του Ξύπνα! στις Φιλιππίνες

ΤΟ ΣΑΒΒΑΤΟ 15 Ιουνίου 1991 θα παραμείνει για τους περισσότερους κατοίκους της κεντρικής Λουζόν μια μέρα που δεν θα μπορέσουν να ξεχάσουν εύκολα. Όσο απίστευτο κι αν φαίνεται, αυτή ήταν η μέρα που η άμμος έπεσε σαν βροχή στους κατάφυτους λόφους και στους ορυζώνες στις επαρχίες Θαμπάλες, Παμπάνγκα και Τάρλακ των Φιλιππίνων. Το τι συνέβη στην πραγματικότητα εκείνη τη μέρα και το πώς αυτό επηρέασε τους δύο και πλέον εκατομμύρια κατοίκους της περιοχής, περιλαμβανομένων και των περίπου 2.900 Μαρτύρων του Ιεχωβά, είναι θλιβερό και συνάμα αξιοπερίεργο.

Λίγες ζωές χάθηκαν, επειδή οι ηφαιστειολόγοι που κατέγραφαν τη σεισμική δραστηριότητα του όρους Πινατούμπο έδωσαν έγκαιρες προειδοποιήσεις. Χιλιάδες ιθαγενείς Αέτας είχαν εγκαταλείψει τις πλαγιές του βουνού προτού γίνουν οι μεγάλες εκρήξεις του ηφαιστείου, και όλοι οι κάτοικοι της γύρω περιοχής σε ακτίνα 20 χιλιομέτρων από το όρος Πινατούμπο παροτρύνθηκαν να αναζητήσουν ασφάλεια σε άλλες περιοχές. Μόλις δυο μέρες πριν από την πρώτη μεγάλη έκρηξη της 12ης Ιουνίου, η Αμερικανική Αεροπορία μετέφερε το μεγαλύτερο μέρος του προσωπικού της από την αεροπορική βάση Κλαρκ, η οποία βρίσκεται στους πρόποδες του όρους Πινατούμπο, στη ναυτική βάση κοντά στην πόλη Ολονγκαπό, πράγμα που αποτέλεσε τη μεγαλύτερη στο είδος της επιχείρηση από το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο κι έπειτα. Ο επαγγελματίας γεωλόγος Ρίτσαρντ Τζ. Πέρσερ εξέφρασε τους επαίνους του για τις προειδοποιήσεις που είχαν δοθεί, απευθύνοντας μια ανοιχτή επιστολή προς το λαό των Φιλιππίνων, στην οποία έλεγε: «Το Ηφαιστειολογικό και Σεισμολογικό Ινστιτούτο των Φιλιππίνων σάς έχει προσφέρει πολύ καλές υπηρεσίες μέχρι τώρα και οι συμβουλές του υπήρξαν σαφείς, λογικές και επιστημονικά σωστές».

Αφηγήσεις από Αυτόπτες Μάρτυρες

Η Έσθερ Μανρίκε, μια ολοχρόνια διάκονος των Μαρτύρων του Ιεχωβά η οποία ζει στο Σούμπικ της Θαμπάλες, σε απόσταση περίπου 30 χιλιομέτρων από το όρος Πινατούμπο, αφηγείται πώς ήταν η ζωή στη διάρκεια των ημερών που έβρεχε άμμο. Αυτή δηλώνει: «Όλα άρχισαν το πρωινό της Τετάρτης 12 Ιουνίου. Καθώς ενασχολούμασταν στη διακονία, το βλέμμα των περισσότερων ανθρώπων ήταν καρφωμένο σ’ ένα εκπληκτικό θέαμα. Ένα σύννεφο σε σχήμα μανιταριού, που θύμιζε έκρηξη ατομικής βόμβας, δημιουργήθηκε πάνω από το όρος Πινατούμπο. Λίγα λεπτά αργότερα, άρχισε να βρέχει—αλλά όχι νερό· αντί για νερό έπεφταν κόκκοι άμμου.

»Την Πέμπτη έβρεξε και πάλι άμμο. Την Παρασκευή το απόγευμα, κατά τις δύο, σκοτείνιασε ξαφνικά και σε όλη την περιοχή έβρεξε άμμο και λάσπη. Αμέσως έστειλαν τους εργαζομένους και τους μαθητές των σχολείων στα σπίτια τους. Εκείνοι που περπατούσαν χωρίς ομπρέλα έμοιαζαν με κινητούς βράχους εξαιτίας της άμμου και της λάσπης».

Το Σάββατο το πρωί κατά τις εφτά, ο ουρανός σκοτείνιασε κι αυτό κράτησε περίπου μια ώρα. Ο Τσελεστίνο Λέιουγκ, από το Πόρακ της Παμπάνγκα, μίλησε για κάποιο ασυνήθιστο φαινόμενο που παρατήρησε εκείνη τη νύχτα: «Το Σάββατο το βράδυ ο ουρανός είχε μια λάμψη που δεν έμοιαζε με τίποτα απ’ όσα είχα δει μέχρι τότε. Μπορούσες να δεις κόκκινα και ρόδινα χρώματα εκτός από τις συνηθισμένες άσπρες και γαλαζωπές αποχρώσεις. Συγχρόνως, ένιωθες σεισμικές δονήσεις να διαδέχονται η μια την άλλη».

Τι Είχε Συμβεί

Ο γεωλόγος Ρίτσαρντ Πέρσερ έγραψε: «Αν επρόκειτο για σενάριο χολιγουντιανής ταινίας, δεν θα ήταν καθόλου αληθοφανές με 10 μεγάλες εκρήξεις, 3 τεκτονικούς σεισμούς και έναν ισχυρό τυφώνα μέσα στην ίδια νύχτα. Η αλήθεια μπορεί πραγματικά να είναι πιο παράδοξη κι από τη φαντασία». Σε μια τηλεοπτική συνέντευξη, ο διευθυντής του Ηφαιστειολογικού και Σεισμολογικού Ινστιτούτου των Φιλιππίνων, ο Ρεϊμούντο Πουνονγκμπάγιεν, υπολόγισε με βάση το μέγεθος του κρατήρα ότι εκτινάχτηκαν στην ατμόσφαιρα ηφαιστειακά προϊόντα όγκου 2 κυβικών χιλιομέτρων.

Πόση δύναμη απαιτούνταν για να κινηθεί αυτή η τεράστια ποσότητα υλικού; Ο γεωλόγος Πέρσερ είπε: «Η ενέργεια που απαιτείται για να εκτιναχτεί 2 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα υλικό (5 δισεκατομμύρια τόνοι) σε ύψος 17,5 χιλιόμετρα κατά μέσο όρο ισοδυναμεί με την ενέργεια ενός πυρηνικού όπλου 25 μεγατόνων (1.500 φορές ισχυρότερο από τη βόμβα που έπεσε στη Χιροσίμα)».

Φυσικά, δεν έπεσε όλη η τέφρα και η άμμος στις Φιλιππίνες. Αναφέρθηκαν ελαφρές πτώσεις τέφρας στη Νότια Κινεζική Θάλασσα, στο Βιετνάμ και στην Καμπότζη, καθώς επίσης στη Σιγκαπούρη και στη Μαλαισία. Ακόμη και στην Κίνα, οι καιρικές συνθήκες επηρεάστηκαν. «Την Τετάρτη, ο επίσημος [κινεζικός] τύπος παρέθεσε τα λόγια μετεωρολόγων οι οποίοι είπαν ότι ο καπνός, η τέφρα και τα ατμοσφαιρικά αέρια είχαν διαταράξει τις φυσιολογικές καιρικές συνθήκες, αφήνοντας την οργιώδη βλάστηση των νότιων επαρχιών στο έλεος της ξηρασίας ενώ οι καταρρακτώδεις βροχές καταπόντιζαν τις βόρειες».

Στη Χαβάη, στις 11 Ιουλίου αναμενόταν προ πολλού η έκλειψη ηλίου. Ωστόσο, η λεπτή σκόνη που συσσωρεύτηκε στην ατμόσφαιρα της γης ως αποτέλεσμα της έκρηξης στο όρος Πινατούμπο απογοήτευσε ορισμένους επιστήμονες. Ο Ντόναλντ Χολ, διευθυντής του Ινστιτούτου Αστρονομίας στο Πανεπιστήμιο της Χαβάης, είπε: «Είναι πολύ απογοητευτικό το γεγονός ότι, ενώ το ηφαίστειο παρέμεινε αδρανές επί 600 ή 700 χρόνια, δεν περίμενε μια-δυο εβδομάδες ακόμα προτού εκραγεί».

Οι Συνέπειες και η Βοήθεια που Δόθηκε

Τουλάχιστον 18 κωμοπόλεις και 2 πόλεις που βρίσκονταν κοντά στο όρος Πινατούμπο υπέφεραν εξαιτίας της παρατεταμένης πτώσης τέφρας και άμμου. Χιλιάδες κτίρια, περιλαμβανομένων και οχτώ Αιθουσών Βασιλείας των Μαρτύρων του Ιεχωβά, έπαθαν σοβαρές ζημιές όταν κατέρρευσαν οι στέγες κάτω από το βάρος της άμμου, καθώς και της βροχής που έφερε ένας τυφώνας.a Η πρόεδρος των Φιλιππίνων, Κορασόν Ακίνο, στο διάγγελμά της προς το λαό στις 22 Ιουλίου, εξήγησε: «Η έκρηξη στο όρος Πινατούμπο ήταν η μεγαλύτερη του αιώνα. . . . Ήταν τόσο ερημωτική που κατέστρεψε 800.000 παραγωγικά στρέμματα της γεωργίας μας και παρέλυσε το εμπόριο τουλάχιστον τριών επαρχιών. . . . Ήταν τόσο σφοδρό το γεγονός ώστε εξαφάνισε τη μεγαλύτερη στρατιωτική βάση του Ειρηνικού».

Χιλιάδες άνθρωποι, περιλαμβανομένων και εκατοντάδων Μαρτύρων του Ιεχωβά, αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους και τα υπάρχοντά τους. Καθώς οι πρώτες εκκλήσεις για βοήθεια έφταναν στο γραφείο τμήματος της Εταιρίας Σκοπιά αργά το βράδυ της 15ης Ιουνίου, δημιουργήθηκαν προσφυγικοί καταυλισμοί σε γειτονικές Αίθουσες Βασιλείας και σε δυο Αίθουσες Συνελεύσεων. Τη Δευτέρα το πρωί, στις 17 Ιουνίου, δυο ομάδες Μαρτύρων από το γραφείο τμήματος άρχισαν να επιθεωρούν τις περιοχές που ερημώθηκαν. Όταν την επομένη το γραφείο τμήματος έλαβε τις εκθέσεις τους, οι περιοδεύοντες επίσκοποι πήραν την οδηγία να κάνουν εκτενέστερες επισκέψεις στους Μάρτυρες που είχαν πληγεί, παρέχοντάς τους επιπρόσθετες προμήθειες φαγητού, νερού και φαρμάκων. Συγχρόνως, στο γραφείο τμήματος έφτανε χρηματική βοήθεια από τους Μάρτυρες της μητροπολιτικής περιοχής της Μανίλας καθώς και από άλλα μέρη της χώρας τα οποία δεν είχαν πληγεί από την έκρηξη. Άτομα τα οποία δεν ήταν Μάρτυρες του Ιεχωβά παρατήρησαν τη βοήθεια που προσφέρθηκε. Κάποιο άτομο ακούστηκε να λέει: «Εσείς οι Μάρτυρες σκέφτεστε πραγματικά τους άλλους και ανταποκρίνεστε αμέσως».

Λαχάρ—Ένας Διαρκής Κίνδυνος

Οι κάτοικοι της κεντρικής Λουζόν σύντομα πρόσθεσαν μια καινούρια λέξη στο λεξιλόγιό τους, τη λέξη λαχάρ, η οποία σημαίνει τη ροή λάσπης που περιέχει πολλά ηφαιστειακά συντρίμματα. Το όρος Πινατούμπο αγκαλιάζει τις πηγές τουλάχιστον 13 ποταμών. Παρότι δεν είναι πολύ ψηλό βουνό, έχει ύψος μόνο 1.760 μέτρα, η συγκέντρωση περίπου 2 δισεκατομμυρίων κυβικών μέτρων άμμου και τέφρας στις πλαγιές του είχε ερημωτική επίδραση στις παραποτάμιες περιοχές. Στην πραγματικότητα, το Σάββατο 15 Ιουνίου, τη μέρα της μεγαλύτερης έκρηξης, οι λασπορροές είχαν ήδη κατακλύσει το Πόρακ, την Γκουάγκουα και την Μπακόλοντ από τη μια πλευρά και την πόλη Άντζελες από την άλλη. Το λαχάρ που κατέβαζε ο ποταμός Αμπακάν της πόλης Άντζελες κατέστρεψε τρεις γέφυρες και έκλεισε το μεγάλο αυτοκινητόδρομο, ενώ στην Μπακόλοντ η Αίθουσα Βασιλείας των Μαρτύρων του Ιεχωβά, καθώς και εκατοντάδες κατοικίες, γέμισαν λάσπη. Μέχρι τα τέλη του Ιουλίου, πάνω από 36.000 σπίτια είχαν καταστραφεί και άλλα 61.000 είχαν πάθει ζημιές, χωρίς να διαφαίνεται κάποιο τέλος στις καταστροφές.

Μολονότι η ερήμωση της περιοχής που πλήγηκε είναι τρομακτική και η ενδεχόμενη απειλή για περαιτέρω καταστροφή είναι μεγάλη, το αξιοσημείωτο πνεύμα το οποίο επιδεικνύει ο λαός των Φιλιππίνων με την ψύχραιμη αντιμετώπιση τέτοιων αντιξοοτήτων αξίζει έπαινο. Η εφημερίδα Μανίλα Μπούλετιν (Manila Bulletin), στο κύριο άρθρο τής 29ης Ιουνίου 1991, σχολίασε: «Παρά το γεγονός ότι κανείς δεν περίμενε την έκρηξη του Πινατούμπο, οι άνθρωποι της περιοχής, οι κρατικές υπηρεσίες και το κοινό φαίνονται αντάξιοι της πρόκλησης. Αυτό που διαπιστώνουμε με τα ίδια μας τα μάτια, όπως στον τελευταίο σεισμό, είναι η ικανότητα του λαού μας να αντιμετωπίζει τις αντιξοότητες. Δεν μπορούμε παρά να θαυμάσουμε το θάρρος και το ψυχικό τους σθένος».

[Υποσημειώσεις]

[Χάρτες στη σελίδα 15]

(Για το πλήρως μορφοποιημένο κείμενο, βλέπε έντυπο)

ΦΙΛΙΠΠΙΝΕΣ

Κίνα

[Χάρτης]

ΦΙΛΙΠΠΙΝΕΣ

Όρος Πινατούμπο

Ολονγκαπό

Μανίλα

Νότια Κινεζική Θάλασσα

[Εικόνες στη σελίδα 16]

Στέγες Αιθουσών Βασιλείας οι οποίες κατέρρευσαν κάτω από το βάρος της τέφρας, της άμμου και της βροχής