Ξένοι—Πώς Μπορούν να τα Καταφέρουν;
«ΚΟΙΤΑ να δεις», ανταπάντησε ο 17χρονος Γιάροσλαβ που είχε βαρεθεί να τον πειράζουν λόγω της ουκρανικής καταγωγής του, «οι γονείς μου ήρθαν εδώ ως πρόσφυγες». Εξήγησε ότι είχαν χάσει την πατρίδα τους και ότι, ακόμα κι αν το ήθελαν, τώρα δεν μπορούσαν να γυρίσουν πίσω. Αυτή η εμπειρία, που κατέγραψε ο συγγραφέας Τζον Μπράουν στο βιβλίο του Το Αποτυχημένο Χωνευτήρι (The Un-melting Pot), είναι αντιπροσωπευτική της μάχης που πρέπει να δώσουν πολλοί μετανάστες και ξένοι για να γίνουν αποδεκτοί. Αυτός ο νεαρός διαπίστωσε από πικρή πείρα ότι το να απολογείται σαν ένοχος για την ξενική καταγωγή του δεν βοηθούσε την κατάσταση. Τελικά αποφάσισε να περάσει στους άλλους με τη στάση του το μήνυμα ‘δεχτείτε με όπως είμαι’—και είχε αποτελέσματα!
Η προκατάληψη, η καχυποψία και η μισαλλοδοξία είναι η πραγματικότητα που πρέπει να αντιμετωπίσουν οι αλλοδαποί. Αλλά, αν είστε ξένος, μπορείτε να κάνετε θετικά βήματα που θα σας βοηθήσουν να αντιμετωπίσετε με επιτυχία το μεταβατικό στάδιο.
Κίνητρα και Στάση
Γνωρίζοντας εκ των προτέρων ότι πρόκειται να συναντήσετε προκατάληψη και πιθανή απόρριψη στην καινούρια σας ζωή, μπορείτε να προσαρμόσετε τις αντιδράσεις σας ανάλογα. Η Ρόζμαρι, μια Αγγλίδα μετανάστρια στην Ιαπωνία, μιλά από προσωπική πείρα. «Μην αναστατώνεστε όταν οι ντόπιοι κάνουν πικρόχολα σχόλια για την πατρίδα σας», προειδοποιεί, και προσθέτει: «Να αντιστέκεστε στην ισχυρή παρόρμηση να υπερασπιστείτε τον εαυτό σας, τη χώρα σας και το κοινωνικό σας υπόβαθρο. Με τον καιρό, οι άνθρωποι θα σας κρίνουν από την καθημερινή σας στάση και διαγωγή και θα αναθεωρήσουν τις προκαταλήψεις τους. Μπορεί να χρειαστούν χρόνια ολόκληρα γι’ αυτό».
Να θυμάστε πως η κοινότητα στην οποία ζείτε είναι πολύ ευαίσθητη όσον αφορά τα κίνητρα που βρίσκονται πίσω από την επιθυμία σας να ζήσετε στη χώρα τους. Ένας ανταποκριτής του Ξύπνα! στη Γερμανία, η οποία τώρα έχει πολυάριθμους μετανάστες από την Ανατολική Ευρώπη, λέει: «Το πρόβλημα της προσαρμογής στη ζωή μιας καινούριας χώρας εξαρτάται από τα κίνητρα που ωθούν κάποιον να μεταναστεύσει. Αυτοί που έχουν σοβαρούς λόγους γι’ αυτό και επιθυμούν να κάνουν την καινούρια χώρα πατρίδα τους γενικά έχουν ένα ερέθισμα να μάθουν τη γλώσσα και να ταιριάξουν στο σύνολο όσο καλύτερα μπορούν. Εκείνοι που θεωρούν τη μετοίκησή τους απλώς προσωρινή ή που υποκινούνται αποκλειστικά από τα οικονομικά πλεονεκτήματα σύντομα απογοητεύονται. Έτσι, δεν καταβάλλουν ιδιαίτερη προσπάθεια να προσαρμοστούν, πράγμα που καταλήγει σε απογοήτευση, τόσο γι’ αυτούς όσο και για εκείνους με τους οποίους έχουν δοσοληψίες». Φυσικά, αυτό δεν σημαίνει ότι οι μετανάστες δεν πρέπει να επιστρέφουν ποτέ στην πατρίδα τους, αν πράγματι το επιθυμούν.
Παρ’ όλα αυτά, η στάση και τα κίνητρα ενός ξένου θα καθορίσουν αν θα επιτύχει ή θα αποτύχει η διαδικασία αφομοίωσής του. Αν είστε αλλοδαπός, λάβετε υπόψη σας ότι ανάμεσα στους ντόπιους επικρατεί, όπως το τοποθετεί το περιοδικό Νέα των Η.Π.Α. και Παγκόσμιες Ειδήσεις (U.S.News & World Report), η ισχυρή πεποίθηση ότι «οι ξένοι διαλύουν την ‘κόλλα’ που κρατά ενωμένο ένα έθνος». Αλλά, καθώς αποδεικνύετε την αξία σας ως ξένος και παίζετε θετικό ρόλο, θα είναι πολύ πιο εύκολο για τους «οικοδεσπότες» σας να σας αποδεχτούν και, μάλιστα, να δημιουργήσουν φιλικές σχέσεις μαζί σας. Η Ρόζμαρι, η μετανάστρια που αναφέραμε προηγουμένως, εξηγεί: «Θέλουν να είσαι ξένος, αλλά θέλουν επίσης να σου αρέσουν τα πράγματα που αρέσουν σ’ εκείνους».
Μερικά από τα προβλήματα που θα αντιμετωπίσετε ως μετανάστης μπορείτε να τα προβλέψετε, αν όχι να τα αποφύγετε, μαθαίνοντας όσο το δυνατόν περισσότερα για τη χώρα του προορισμού σας. Το να διαβάζετε, να μελετάτε και να συζητάτε με άλλα άτομα για τη χώρα, τα έθιμα και το πολιτιστικό περιβάλλον μπορεί να σας βοηθήσει σημαντικά ώστε να προετοιμαστείτε για το «πολιτιστικό σοκ» που αναπόφευκτα θα δοκιμάσετε.
Ασφαλώς, το να νομιμοποιήσετε την παραμονή σας είναι σημαντικό βήμα αν θέλετε να κερδίσετε το σεβασμό του ντόπιου πληθυσμού. Πολλοί άνθρωποι βλέπουν τους παράνομους αλλοδαπούς ως ενόχληση και απειλή. Στην καλύτερη περίπτωση, τους βλέπουν ως φτηνά εργατικά χέρια, υποψήφια θύματα ανελέητης εκμετάλλευσης. Μετανάστες οι οποίοι έχουν καταφέρει να προσαρμοστούν λένε πως αξίζει τον κόπο να κάνει κάποιος το καλύτερο που μπορεί για να νομιμοποιήσει την παραμονή του στη χώρα. Όταν σας καλούν στο γραφείο μετανάστευσης, το καθαρό, εύτακτο παρουσιαστικό είναι ζωτικής σημασίας για να αφήσετε ευνοϊκή εντύπωση. Να δείξετε συνεργατική στάση. Μην είστε ανειλικρινής.
Όμως, υπάρχουν ακόμη περισσότερα που μπορείτε να κάνετε εσείς, ο αλλοδαπός, για να απαλύνετε τα οδυνηρά συναισθήματα καθώς προσπαθείτε να κάνετε δική σας μια καινούρια χώρα.
Διευρύνετε τους Ορίζοντές Σας
Η φυσική τάση των περισσότερων νεοεγκαταστημένων είναι να προσκολλιούνται στη δική τους παροικία. Για παράδειγμα, στην πόλη της Νέας Υόρκης υπάρχουν ολόκληρες συνοικίες όπου κυριαρχεί μόνο μια εθνικότητα—η Λιτλ Ίταλι (Μικρή Ιταλία), η Τσάιναταουν (Κινέζικη Πόλη), η εβραϊκή παροικία, για να αναφέρουμε μερικές μόνο. Αυτές οι παροικίες παρέχουν σημαντικές υποβοηθητικές υπηρεσίες οι οποίες κάνουν το μετανάστη να αισθάνεται ότι βρίσκεται σε οικείο περιβάλλον, παρέχοντάς του έτσι ένα σημείο εκκίνησης για να εξερευνήσει νέους ορίζοντες.
Δυστυχώς, στο σημείο αυτό ορισμένοι αποτραβιούνται και στερούν τον εαυτό τους από ευκαιρίες και πλεονεκτήματα που θα μπορούσαν πράγματι να τους βοηθήσουν. «Αν κάποιος επιλέξει την απόρριψη και την τήρηση απόστασης από τον πολιτισμό της καινούριας χώρας για να αντιμετωπίσει τον καινούριο . . . τρόπο ζωής», αναφέρει το Τριμηνιαίο Περιοδικό για την Ψυχολογία της Γυναίκας (Psychology of Women Quarterly), «η διαδικασία της προσαρμογής μπορεί να μην ολοκληρωθεί ποτέ με επιτυχία».
Απεναντίας, οι περισσότεροι αλλοδαποί που έχουν αρκετά ευρεία αντίληψη ώστε να ενταχθούν ολόψυχα στην κοινωνία που τους φιλοξενεί αναφέρουν ότι, ως αποτέλεσμα, η ζωή τους έχει εμπλουτιστεί σε μεγάλο βαθμό. Μια ομάδα Αμερικανών φοιτητών, οι οποίοι δαπάνησαν αρκετές εβδομάδες κάνοντας μια συγκριτική μελέτη περί πολιτισμών στο νησί Γκουάμ της Μικρονησίας, σχολίασαν το πόσο αυτό είχε διευρύνει την άποψή τους για άλλους πολιτισμούς. «Βλέπω τις διαφορές με ενδιαφέρον και περιέργεια αντί να τις εκλαμβάνω ως απειλή», παραδέχτηκε ένας φοιτητής. Ένας άλλος είπε: «Αρχίζω να βλέπω πιο αντικειμενικά το πολιτιστικό μου περιβάλλον. . . . Αμφισβητώ αξίες και πράγματα που προηγουμένως θεωρούσα δεδομένα. . . . Μπόρεσα να διδαχτώ απ’ αυτούς τους ανθρώπους».
Ωστόσο, για να κατορθώσει κανείς να ανοίξει την πόρτα των ευκαιριών, πρέπει να πληρεί ορισμένες βασικές προϋποθέσεις.
Τα Κλειδιά για την Ένταξη
«Το να μάθει ο μετανάστης τη γλώσσα της χώρας που τον φιλοξενεί συντομεύει και διευκολύνει την περίοδο προσαρμογής του . . . επειδή του επιτρέπει να έχει μεγαλύτερη επαφή με [την] πλειονότητα των ανθρώπων». Αυτό συστήνει το Τριμηνιαίο Περιοδικό για την Ψυχολογία της Γυναίκας. Αλλά, προσέξτε! Η εκμάθηση μιας γλώσσας δεν είναι εύκολη υπόθεση. «Στην αρχή πέρασα δύσκολες ώρες», θυμάται ο Τζορτζ, ένας μετανάστης στην Ιαπωνία. «Οι άλλοι γελούσαν όταν έκανα κάποιο λάθος, αλλά δεν με βοηθούσαν». Απτόητος, όμως, ο Τζορτζ έπαιρνε ένα τρανζίστορ όπου κι αν πήγαινε και άκουγε ιαπωνικές εκπομπές. Ο ίδιος προσθέτει: «Διαπίστωσα ότι το πολύ διάβασμα με βοήθησε να μάθω τη γλώσσα».
Η γλώσσα ενός έθνους είναι η πύλη που οδηγεί στον πολιτισμό του. Μολονότι μπορεί να καταφέρετε τελικά να μάθετε τη γλώσσα, είναι πολύ πιο δύσκολο να αφομοιώσετε τα στοιχεία ενός καινούριου πολιτιστικού περιβάλλοντος. Εδώ ακριβώς απαιτείται ισορροπία. Ο αλλοδαπός που επιθυμεί να προσαρμοστεί με επιτυχία πρέπει να είναι προετοιμασμένος να καταπιαστεί με τα στοιχεία του καινούριου πολιτιστικού περιβάλλοντος ενώ, ταυτόχρονα, θα διατηρεί ακέραια την προσωπικότητά του και άθικτο τον αυτοσεβασμό του. Ο Γιουγκοσλάβος συγγραφέας Μίλοβαν Ντγίλας τοποθέτησε το ζήτημα ως εξής: «Ο άνθρωπος μπορεί να εγκαταλείψει τα πάντα—σπίτι, πατρίδα, γη—αλλά δεν μπορεί να εγκαταλείψει τον εαυτό του». Είναι μεγάλη πρόκληση να κατορθώσει κανείς να βρει αυτή την ισορροπία.
Οικογενειακή Ενότητα
Ο κάθε άνθρωπος αντιδρά διαφορετικά σ’ ένα καινούριο περιβάλλον. Όπως είναι ευνόητο, τα ηλικιωμένα άτομα διαπιστώνουν ότι το πολιτιστικό περιβάλλον στο οποίο γεννήθηκαν και η μητρική τους γλώσσα έχουν διαποτίσει σε βάθος την προσωπικότητά τους. Ωστόσο, τα παιδιά αφομοιώνουν τη γλώσσα και τα στοιχεία του πολιτιστικού περιβάλλοντος πολύ πιο γρήγορα. Προτού περάσει πολύς καιρός, κάνουν το διερμηνέα στους γονείς τους, οι οποίοι βρίσκονται συχνά στη θέση του μαθητή. Αυτή η αφύσικη αντιστροφή των ρόλων πολλές φορές οδηγεί σε διαμάχες μέσα στην οικογένεια. Οι γονείς μπορεί να πιστεύουν ότι χάνουν το σεβασμό, ενώ τα παιδιά αγανακτούν επειδή οι γονείς τους τούς επιβάλλουν το δικό τους «παλιομοδίτικο» πολιτιστικό κόσμο. Πώς μπορούν, λοιπόν, οι οικογένειες των ξένων να αντιμετωπίσουν με επιτυχία αυτές τις επιπρόσθετες πιέσεις;
Πρώτα απ’ όλα, οι γονείς πρέπει να λάβουν υπόψη τους την επίδραση που ασκεί το καινούριο περιβάλλον στα παιδιά τους. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να καταβάλλουν προσπάθειες να ενταχθούν στο καινούριο περιβάλλον μαζί με τα παιδιά τους—να μην έχουν την απαίτηση να ζουν τα παιδιά τους σ’ ένα πολιτιστικό περιβάλλον, αλλά ωστόσο να παραμένουν πιστά σε κάποιο άλλο. Αυτή η παραχώρηση απαιτεί ενόραση από μέρους των μεταναστών γονέων, αλλά βοηθάει πολύ στην εκτόνωση της έντασης στο σπίτι. Μια Γραφική παροιμία το θέτει ως εξής: «Δια της σοφίας οικοδομείται οίκος και δια της συνέσεως [διάκρισης, ΜΝΚ] στερεόνεται».—Παροιμίαι 24:3.
Με παρόμοιο τρόπο, τα παιδιά πρέπει να αναγνωρίζουν ότι, μολονότι οι γονείς τους προέρχονται από διαφορετικό πολιτιστικό περιβάλλον, έχουν διδαχτεί στο σχολείο της ζωής και γι’ αυτό είναι πολύ πιο έμπειροι. Η απόδοση του κατάλληλου σεβασμού σ’ αυτούς βοηθάει σημαντικά στο να διασφαλιστεί η ειρηνική οικογενειακή ζωή.
Έτσι, παρά την πολυπλοκότητα της ένταξης, υπάρχουν πολλά που μπορείτε να κάνετε εσείς, ο αλλοδαπός, προκειμένου αυτή η εμπειρία να αποβεί προς όφελός σας. Ένας νεαρός μετανάστης από την Πορτογαλία, που ονομάζεται Τόνι και ο οποίος προσαρμόστηκε με επιτυχία, συνοψίζει το θέμα ως εξής: «Αν και πέρασα πολλές δυσκολίες, το αποτέλεσμα ήταν να εμπλουτίσω την προσωπικότητά μου. Το ότι καταλαβαίνω δυο γλώσσες και δυο πολιτισμούς έχει διευρύνει πολύ περισσότερο την άποψή μου για τη ζωή».
[Πλαίσιο στη σελίδα 10]
Πώς Μπορούν οι Αλλοδαποί να τα Καταφέρουν;
Να . . .
▶μάθετε τη γλώσσα
▶δεχτείτε και να κατανοήσετε το καινούριο πολιτιστικό περιβάλλον
▶συμμορφωθείτε με τις τοπικές συνήθειες
▶μελετήσετε το καινούριο σας περιβάλλον και να κάνετε ερωτήσεις γι’ αυτό
▶προσπαθήσετε να ενταχθείτε μαζί, ως οικογένεια, στο καινούριο περιβάλλον
▶συνεργάζεστε με τις αρχές· να κάνετε το καλύτερο που μπορείτε για να νομιμοποιήσετε την παραμονή σας
Να Μην . . .
▶αποτραβιέστε από την κοινότητα που σας φιλοξενεί
▶θεωρείτε το δικό σας πολιτιστικό περιβάλλον ανώτερο
▶κάνετε πρώτο πράγμα στη ζωή σας τα χρήματα και τα υλικά αποκτήματα
▶έχετε την απαίτηση να προσκολληθούν τα παιδιά σας στο πολιτιστικό περιβάλλον από το οποίο προέρχεστε
▶υποτιμάτε τους γονείς σας επειδή έχουν διαφορετικό πολιτιστικό υπόβαθρο
▶μεταναστεύσετε χωριστά από την οικογένειά σας, αν μπορείτε να το αποφύγετε
[Εικόνα στη σελίδα 9]
Αν μάθετε τη γλώσσα της καινούριας σας πατρίδας, θα διευρύνετε τις επαφές σας