Γυναίκες—Τις Σέβονται στον Εργασιακό Χώρο;

«Η πλειονότητα των αντρών, είτε ανύπαντρων είτε παντρεμένων, θεωρούσε τις γυναίκες εύκολη λεία».—Τζένι, πρώην γραμματέας σε δικηγορικό γραφείο.

«Η σεξουαλική παρενόχληση και κακοποίηση γυναικών στο περιβάλλον του νοσοκομείου είναι διαβόητη».—Σάρα, νοσοκόμα.

«Μου έκαναν συνεχώς προτάσεις στη δουλειά—εννοώ ανήθικες προτάσεις».—Τζιν, νοσοκόμα.

ΜΗΠΩΣ αυτές οι περιπτώσεις αποτελούν την εξαίρεση ή είναι κάτι το κοινό; Το Ξύπνα! πήρε συνέντευξη από πολλές γυναίκες με πείρα στον εργασιακό χώρο. Τις σέβονταν και τις μεταχειρίζονταν με αξιοπρέπεια οι άντρες συνεργάτες τους; Αυτά ήταν μερικά από τα σχόλια που έκαναν:

Σάρα, νοσοκόμα από το Νιου Τζέρσεϊ των Η.Π.Α., με εννιάχρονη πείρα στα στρατιωτικά νοσοκομεία των Η.Π.Α.: «Θυμάμαι όταν υπηρετούσα στο Σαν Αντόνιο του Τέξας και δημιουργήθηκε μια κενή θέση εργασίας στη Μονάδα Τεχνητού Νεφρού. Ρώτησα μια ομάδα γιατρών τι θα έπρεπε να κάνω για να πάρω τη θέση. Ένας απ’ αυτούς, με αυτάρεσκο χαμόγελο, μου έδωσε την εξής απάντηση: ‘Πήγαινε στο κρεβάτι με το διευθυντή’. Εγώ απλώς είπα: ‘Δεν τη θέλω τη θέση μ’ αυτούς τους όρους’. Αλλά συχνά έτσι καθορίζεται το αν θα πάρεις προαγωγή ή κάποια θέση. Η γυναίκα πρέπει να υποκύπτει στο φιλήδονο άντρα-εξουσιαστή.

»Σε μια άλλη περίπτωση, εργαζόμουν σε μια μονάδα εντατικής θεραπείας και τοποθετούσα ενδοφλέβιους καθετήρες σ’ έναν ασθενή, όταν κάποιος γιατρός πλησίασε και με τσίμπησε στα μαλακά. Έγινα έξω φρενών, βγήκα σχεδόν τρέχοντας από το δωμάτιο και μπήκα σ’ ένα διπλανό. Αυτός με ακολούθησε και είπε κάτι χυδαίο. Τον χτύπησα και τον έριξα σ’ έναν κάδο απορριμμάτων! Επέστρεψα αμέσως στον ασθενή μου. Περιττό να πω ότι δεν με ενόχλησε ποτέ ξανά!»

Η Μίριαμ, μια παντρεμένη γυναίκα από την Αίγυπτο που προηγουμένως εργαζόταν ως γραμματέας στο Κάιρο, εξήγησε πώς είναι η κατάσταση για τις εργαζόμενες γυναίκες στο Μουσουλμανικό περιβάλλον της Αιγύπτου. «Οι γυναίκες ντύνονται πιο σεμνά απ’ ό,τι στη δυτική κοινωνία. Δεν παρατήρησα καμιά περίπτωση σωματικής σεξουαλικής παρενόχλησης στο χώρο όπου εργαζόμουν. Αλλά οι σεξουαλικές παρενοχλήσεις στον υπόγειο σιδηρόδρομο του Καΐρου είναι τέτοιες που τώρα φυλάσσεται το πρώτο βαγόνι μόνο για τις γυναίκες».

Η Τζιν, μια ήρεμη αλλά αποφασιστική γυναίκα με εικοσαετή πείρα ως νοσοκόμα, είπε: «Ακολουθούσα αυστηρά την τακτική να μη βγαίνω ποτέ ραντεβού με κάποιο άτομο από τη δουλειά. Όμως δεχόμουν παρενοχλήσεις στη συνεργασία μου τόσο με γιατρούς όσο και με νοσοκόμους. Όλοι τους σκέφτονταν ότι είχαν το πλεονέκτημα ως προς τον ψυχολογικό παράγοντα. Αν εμείς οι νοσοκόμες δεν ‘συνεργαζόμασταν’ μαζί τους ικανοποιώντας τις σεξουαλικές τους επιθυμίες, τότε οι νοσοκόμοι εξαφανίζονταν όταν χρειαζόμασταν βοήθεια για να σηκώσουμε κάποιον ασθενή και να τον βάλουμε στο κρεβάτι του, και για άλλα παρόμοια πράγματα».

Η Τζένι εργαζόταν ως γραμματέας σε δικηγορικό γραφείο επί εφτά χρόνια. Εξηγεί τι είδε ενόσω εργαζόταν με δικηγόρους. «Η πλειονότητα των αντρών, είτε ανύπαντρων είτε παντρεμένων, θεωρούσε τις γυναίκες εύκολη λεία. Η στάση τους ήταν η εξής: ‘Ως δικηγόροι το αξίζουμε και οι γυναίκες είναι ένα από τα προνόμια που έχουμε’». Και, όπως φαίνεται από τις αποδείξεις, την ίδια άποψη διακρατούν κι άλλοι επαγγελματίες. Αλλά τι μπορεί να κάνει μια γυναίκα προκειμένου να περιορίσει τις παρενοχλήσεις;

Η Ντάρλιν, μια μαύρη Αμερικανίδα που εργάστηκε ως γραμματέας και ως σερβιτόρα, είπε: «Τα πράγματα μπορεί να πάρουν άσχημη τροπή αν δεν καθορίσεις κάποια όρια στον τομέα της διαγωγής. Αν ένας άντρας αρχίζει να σε πειράζει κι εσύ ανταποδίδεις το πείραγμα, τότε εύκολα μπορεί να χάσεις τον έλεγχο της κατάστασης. Αναγκάστηκα να ξεκαθαρίσω τη θέση μου σε διάφορες περιπτώσεις. Έχω χρησιμοποιήσει εκφράσεις όπως: ‘Θα το εκτιμούσα αν δεν μου μιλούσες μ’ αυτόν τον τρόπο’. Σε μια άλλη περίπτωση είπα: ‘Ως παντρεμένη γυναίκα, βρίσκω τα λόγια σου προσβλητικά και δεν νομίζω ότι αυτό θα άρεσε στο σύζυγό μου’.

»Το θέμα είναι το εξής: αν θέλεις σεβασμό πρέπει να τον κερδίσεις. Και δεν καταλαβαίνω πώς μπορεί μια γυναίκα να κερδίσει το σεβασμό όταν προσπαθεί να συναγωνιστεί τους άντρες σ’ αυτό που εγώ αποκαλώ γλώσσα των αποδυτηρίων—απρεπή αστεία και σεξουαλικά υπονοούμενα. Αν δεν είναι σαφή τα όρια που θέτεις μεταξύ της αποδεκτής και της απαράδεκτης ομιλίας και διαγωγής, τότε κάποιος θα επιχειρήσει να τα παραβιάσει».

Ο Άντρας που Εκφοβίζει

Η Κόνι, μια νοσοκόμα με πείρα δεκατεσσάρων ετών στο ενεργητικό της, μίλησε για μια άλλη μορφή παρενόχλησης που μπορεί να προκύψει οπουδήποτε. «Εργαζόμουν μαζί μ’ ένα γιατρό κάνοντας μια συνηθισμένη αλλαγή τραύματος. Ακολούθησα όλη την καθιερωμένη διαδικασία που είχα μάθει. Γνωρίζω τα πάντα για την τεχνική αποστείρωσης, κτλ. Αλλά αυτός ο γιατρός δεν έβρισκε τίποτα σωστό. Μου έβαζε τις φωνές εξαγριωμένος και επέκρινε την κάθε μου κίνηση. Αυτό το πράγμα, το να μειώνουν δηλαδή τις γυναίκες, είναι φαινόμενο που εμφανίζεται πολύ συχνά. Μερικοί άντρες έχουν πρόβλημα με το εγώ τους, και φαίνεται πως νιώθουν την ανάγκη να επιβάλλουν την εξουσία τους στις γυναίκες που εργάζονται μαζί τους».

Η Σάρα, της οποίας τα λόγια παραθέσαμε προηγουμένως, πρόσθεσε τη δική της εμπειρία σχετικά μ’ αυτό. «Συμμετείχα στην προετοιμασία μιας εγχείρησης, ελέγχοντας την αναπνοή, το σφυγμό και τη θερμοκρασία του ασθενούς. Το ηλεκτροκαρδιογράφημά του έδειχνε τέτοια αρρυθμία ώστε ήξερα ότι δεν ήταν σε θέση να χειρουργηθεί. Έκανα το λάθος να το φέρω αυτό στην προσοχή του χειρουργού. Έγινε έξω φρενών και η απάντησή του ήταν η εξής: ‘Οι νοσοκόμες πρέπει να προσέχουν τις πάπιες κι όχι τα ηλεκτροκαρδιογραφήματα’. Έτσι, πληροφόρησα απλώς τον αναισθησιολόγο, και αυτός είπε ότι κάτω απ’ αυτές τις περιστάσεις η ομάδα του δεν θα συνεργαζόταν με το χειρουργό. Τότε, εντελώς απρόσμενα, ο χειρουργός είπε στη σύζυγο εκείνου του ανθρώπου πως εγώ έφταιγα για το γεγονός ότι ο σύζυγός της δεν είχε χειρουργηθεί ακόμη! Μ’ αυτές τις προϋποθέσεις η γυναίκα δεν μπορεί ποτέ να κερδίσει. Γιατί; Επειδή άθελά σου απείλησες τον εγωισμό ενός άντρα».

Είναι σαφές ότι οι γυναίκες συχνά δέχονται παρενοχλήσεις και υποβιβαστική μεταχείριση στον εργασιακό χώρο. Αλλά ποια είναι η θέση τους από νομική άποψη;

Γυναίκες και Νόμος

Σε μερικές χώρες απαιτήθηκαν πολλοί αιώνες μέχρι οι γυναίκες να επιτύχουν έστω και θεωρητική ισότητα ενώπιον του νόμου. Αλλά κι εκεί που ο νόμος μιλάει απερίφραστα γι’ αυτή την ισότητα, μια απύθμενη άβυσσος χωρίζει πολλές φορές τη θεωρία από την πράξη.

Το έντυπο Οι Γυναίκες του Κόσμου—1970-1990 (The World’s Women—1970-1990), που εκδίδεται από τον Ο.Η.Ε., δηλώνει: «Μεγάλο μέρος αυτού του χάσματος [στην κυβερνητική πολιτική] βρίσκεται ενσωματωμένο σε νόμους που αρνούνται στις γυναίκες ισότητα με τον άντρα όσον αφορά το δικαίωμά τους να κατέχουν γη, να δανείζονται χρήματα και να κάνουν συμβόλαια». Όπως είπε μια γυναίκα από την Ουγκάντα: «Εξακολουθούμε να είμαστε πολίτες δεύτερης κατηγορίας—μάλλον όχι, τρίτης κατηγορίας, αφού οι γιοι μας προηγούνται. Ακόμα και τα γαϊδούρια ή τα τρακτέρ μερικές φορές λαβαίνουν καλύτερη μεταχείριση».

Το βιβλίο Άντρες και Γυναίκες (Men and Women), του εκδοτικού οίκου Τάιμ-Λάιφ, δηλώνει: «Το 1920, η 19η Τροπολογία του Συντάγματος των Ηνωμένων Πολιτειών διασφάλιζε το δικαίωμα των γυναικών να ψηφίζουν—πολύ αργότερα από τότε που οι γυναίκες κατέκτησαν αυτό το δικαίωμα σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες. Αλλά στη Βρετανία το δικαίωμα της ψήφου παραχωρήθηκε μόλις το 1928 (και στην Ιαπωνία μετά το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο)». Διαμαρτυρόμενη για την πολιτική αδικία εις βάρος των γυναικών, μια Βρετανή σουφραζέτα, η Έμιλι Γουάιλντινγκ Ντέιβσον, έπεσε μπροστά στο άλογο του Βασιλιά στη διάρκεια των ιπποδρομιών Ντέρμπι του 1913 και σκοτώθηκε. Έγινε μάρτυρας του αγώνα για ίσα δικαιώματα στις γυναίκες.

Αυτό καθαυτό το γεγονός ότι μόλις το 1990 η Γερουσία των Η.Π.Α. συνέταξε το «Νόμο για τη Βία Εναντίον των Γυναικών» δείχνει ότι τα ανδροκρατούμενα νομοθετικά σώματα άργησαν να ανταποκριθούν στις ανάγκες των γυναικών.

Αυτή η συνοπτική εικόνα της μεταχείρισης που δέχονται οι γυναίκες παγκόσμια μας οδηγεί στο εξής ερώτημα: Θα μεταβληθεί ποτέ η κατάσταση; Τι είναι αναγκαίο προκειμένου να αλλάξουν τα πράγματα; Αυτά τα ερωτήματα θα εξεταστούν στα επόμενα δυο άρθρα.

[Πλαίσιο/Εικόνα στη σελίδα 11]

Ποιοι Βρίσκονται σε Χειρότερη Θέση;

«Οι γυναίκες επιτελούν τα δυο τρίτα της εργασίας παγκόσμια. Παράγουν το 60 ως 80 τοις εκατό της τροφής στην Αφρική και στην Ασία, και το 40 τοις εκατό στη Λατινική Αμερική. Ωστόσο, κερδίζουν μόνο το ένα δέκατο του παγκόσμιου εισοδήματος και κατέχουν λιγότερο από το ένα τοις εκατό της παγκόσμιας ιδιοκτησίας. Συγκαταλέγονται στους φτωχότερους των φτωχών του κόσμου».—Είθε να Γίνεις Μητέρα Εκατό Γιων (May You Be the Mother of a Hundred Sons), της Ελίζαμπεθ Μπουμίλερ.

«Είναι γεγονός ότι τα μικρά κοριτσάκια δεν πηγαίνουν σχολείο [σε μερικά μέρη του κόσμου] επειδή δεν υπάρχει ασφαλές πόσιμο νερό. . . . Έχω δει έφηβα κορίτσια να κουβαλούν πόσιμο νερό από απόσταση είκοσι και, μερικές φορές, τριάντα χιλιομέτρων, πράγμα που παίρνει μια ολόκληρη μέρα. Αυτά τα κορίτσια φτάνουν στην ηλικία των δεκατεσσάρων ή δεκαπέντε χρονών . . . και δεν έχουν πάει καθόλου στο σχολείο, δεν έχουν μάθει τίποτα».—Ζακ Υβ Κουστό, Δε Ουνέσκο Κούριερ (The Unesco Courier), Νοέμβριος 1991.

[Εικόνα στη σελίδα 10]

Οι γυναίκες δεν είναι υποχρεωμένες να ανέχονται τη σεξουαλική παρενόχληση