Μολυβδίαση—Ένα Παγκόσμιο Δίλημμα
Η ΕΞΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ αποστολή του Σερ Τζον Φράνκλιν για την ανεύρεση του θρυλικού Βορειοδυτικού Περάσματος συνάντησε δυσκολίες. Τα δυο πλοία του είχαν αποκλειστεί από τους πάγους και ο μακρύς αρκτικός χειμώνας είχε μόλις αρχίσει. Ήδη ένας ναυτικός είχε πεθάνει κατά παράξενο τρόπο—σιγά-σιγά είχε φτάσει στον παραλογισμό, έγινε υστερικός και τελικά παραδόθηκε στο θάνατο. Έπειτα η παράνοια εξαπλώθηκε. Και άλλοι άντρες πέθαναν. Όταν πια οι θάνατοι έφτασαν περίπου τους εικοσιπέντε μέσα στα δυο επόμενα χρόνια, τα επιζώντα μέλη της αποστολής ήταν τόσο αποφασισμένα να εγκαταλείψουν τα πλοία τους, ώστε ξεκίνησαν ακολουθώντας μια πορεία απόγνωσης προς τα νότια, μέσα από την παγωμένη ερημιά, σέρνοντας τεράστια έλκηθρα φορτωμένα με πολλά άχρηστα αποκτήματα, ακόμη και είδη πολυτελείας. Ούτε ένα μέλος της αποστολής δεν επέζησε. Αυτό έγινε το 1848. Επί 140 χρόνια περίπου, η αιτία της παράνοιάς τους αποτελούσε μυστήριο. Αλλά την τελευταία δεκαετία εξετάσεις που έγιναν σε τρίχες και σε κομμάτια από οστά αποκάλυψαν ένα βασικό κομμάτι του παζλ: το μόλυβδο. Οι άντρες είχαν φάει κρέας διατηρημένο σε κονσέρβες οι οποίες είχαν συγκολληθεί με κράμα που περιείχε μόλυβδο. Είχαν δηλητηριαστεί από το μόλυβδο!
Η μολυβδίαση αποτελούσε πρόβλημα πολύ πριν από εκείνη τη μοιραία εξερευνητική αποστολή και μέχρι σήμερα έχει εξελιχτεί σε παγκόσμια απειλή για την υγεία. Τα πρόσφατα χρόνια έχουν γραφτεί πολλά για τους κινδύνους της μολυβδίασης. Οι οργανώσεις υγείας σε ολόκληρο τον κόσμο βρίσκονται σε δίλημμα ως προς την αντιμετώπισή της. Ειδικά σε χώρες όπως αυτές της Λατινικής Αμερικής και της Ανατολικής Ευρώπης, όπου γίνονται μόνο περιορισμένοι περιβαλλοντικοί έλεγχοι, η μολυβδίαση έχει γίνει αυξανόμενο πρόβλημα. Αυτό αφορά επίσης και τα βιομηχανοποιημένα κράτη.
Πριν από μια δεκαετία, λόγω της ανησυχίας που δημιουργούσαν οι αυξανόμενες αποδείξεις ότι η μολυβδίαση είχε γίνει ευρέως διαδεδομένη ασθένεια, οι υγειονομικοί υπεύθυνοι στην Αυστραλία, στη Γερμανία, στη Δανία, στις Ηνωμένες Πολιτείες, στο Μεξικό και στη Σκοτία άρχισαν μελέτες για να καθορίσουν ακριβώς πόσο επικίνδυνα είναι για τους ανθρώπους, και ιδιαίτερα για τα παιδιά, ακόμη και τα πολύ χαμηλά επίπεδα μολύβδου.
Πόσο Επικίνδυνος;
Θα μπορούσε η έκθεση σε ένα απλό, κοινό μέταλλο να είναι πραγματικά τόσο επικίνδυνη; Ο Δρ Ρίτσαρντ Ουεντίν, συγγραφέας του βιβλίου Δηλητήριο στα Σκεύη: Το Κληροδότημα του Μολύβδου (Poison in the Pot: The Legacy of Lead), πιστεύει ότι ο μόλυβδος θα μπορούσε κάλλιστα να μολύνει κάθε βιοχημική λειτουργία του ανθρώπινου σώματος. Επομένως, καταλήγει στο συμπέρασμα ότι «ο μόλυβδος μπορεί να συνδέεται με την υψηλή πίεση του αίματος, τα εγκεφαλικά επεισόδια, τις καρδιακές προσβολές καθώς και τις παθήσεις των νεφρών». Ο Ουεντίν πιστεύει ότι μερικοί ενήλικοι που πάσχουν από οξεία μολυβδίαση μπορεί ακόμη να γίνουν αλκοολικοί και να καταλήξουν σε κάποιο ψυχιατρείο.
Η Παγκόσμια Εγκυκλοπαίδεια του Βιβλίου (The World Book Encyclopedia) απαριθμεί άλλα συμπτώματα, όπως αναιμία, υπνηλία, κράμπες, αδυναμία, παράλυση, στομαχόπονους και εμετό. «Σε σοβαρές περιπτώσεις παρατηρούνται εγκεφαλικές βλάβες, κώμα και σπασμοί, και σε ακραίες περιπτώσεις μολυβδίασης έχει επέλθει θάνατος», αναφέρει η εγκυκλοπαίδεια. Και ένας σημαντικός αριθμός εκείνων που αναρρώνουν από σοβαρές περιπτώσεις πάσχουν από υπολειπόμενες εγκεφαλικές βλάβες, γράφει ένας διακεκριμένος γιατρός.
Τι ακριβώς κάνει ο μόλυβδος και προκαλεί αυτά τα συμπτώματα; Στην ουσία, το σώμα εκλαμβάνει εσφαλμένα το μόλυβδο ως ασβέστιο και έτσι δεν καταβάλλει προσπάθεια να απαλλαχτεί από αυτόν. Ο μόλυβδος, καθώς κυκλοφορεί στο αίμα, σπέρνει την καταστροφή όπου και αν περάσει. Στο αίμα, παρεμποδίζει την παραγωγή αιμοσφαιρίνης, καταστρέφοντας την ικανότητα που έχει το αίμα να μεταφέρει οξυγόνο. Στον εγκέφαλο και στο νευρικό σύστημα, προσκολλάται σε βασικές πρωτεΐνες που λέγονται ένζυμα και τις αχρηστεύει. Τα οστά συγκεντρώνουν μόλυβδο και τον αποθηκεύουν, απελευθερώνοντάς τον μερικές φορές πολύ αργότερα, πράγμα που επιφέρει ακόμη μεγαλύτερη βλάβη.
Δυο χαρακτηριστικά της μολυβδίασης την καθιστούν ιδιαίτερα επικίνδυνη. Πρώτον, μπορεί να είναι ύπουλο είδος αρρώστιας, που δρα ανεπαίσθητα και ανιχνεύεται δύσκολα. Δεύτερον, σε ένα μεγάλο βαθμό λόγω της βιομηχανικής επανάστασης, ο μόλυβδος βρίσκεται ουσιαστικά παντού στο περιβάλλον μας.
Το Πανταχού Παρόν Μέταλλο
Σήμερα, οι χρήσεις του μολύβδου περιορίζονται μόνο από την ανθρώπινη φαντασία. Για παράδειγμα, από τη δεκαετία του 1920 μέχρι πρόσφατα εκατομμύρια τόνοι μολύβδου έχουν προστεθεί στη βενζίνη με σκοπό να βελτιώσουν την απόδοση της μηχανής. Ο μόλυβδος έχει χρησιμοποιηθεί κατά κόρον στα χρώματα, αν και μερικές χώρες έχουν περιορίσει δραστικά αυτή τη χρήση του.
Αλλά, ακόμη και αν ζείτε σε κάποια χώρα η οποία έχει προ πολλού απαγορέψει τη χρήση μολύβδου στα χρώματα ή στη βενζίνη, μπορεί να μην είστε απόλυτα προφυλαγμένοι από την έκθεση στο μόλυβδο. Ίσως, λόγου χάρη, ζείτε σε σπίτι ή σε διαμέρισμα που βάφτηκε προτού να εφαρμοστούν αυτοί οι νόμοι. Ή μπορεί εκεί που ζείτε να υπάρχουν πολλά παλιά αυτοκίνητα, τα οποία εξακολουθούν να καίνε βενζίνη που περιέχει μόλυβδο και εξακολουθούν να αναδίδουν αναθυμιάσεις μολύβδου, οι οποίες μολύνουν τον αέρα και το έδαφος που σας περιβάλλει.
Έπειτα, ο μόλυβδος έχει επίσης χρησιμοποιηθεί ευρύτατα στις υδραυλικές εγκαταστάσεις και στα συγκολλητικά κράματα. Οι τεχνικοί των ακτινολογικών εργαστηρίων και οι εργαζόμενοι σε σταθμούς πυρηνικής ενέργειας χρησιμοποιούν προστατευτικό εξοπλισμό από μόλυβδο για να προφυλαχτούν από την επιβλαβή ακτινοβολία. Εξακολουθούν να χρησιμοποιούνται βρύσες πόσιμου νερού που προέρχεται από δεξαμενές των οποίων οι ραφές είναι συγκολλημένες με κράμα που έχει ως βάση το μόλυβδο, καθώς και κονσέρβες τροφίμων που έχουν συγκολληθεί με κράμα που περιέχει μόλυβδο. Το κρύσταλλο (γυαλί μολύβδου) χρησιμοποιείται ευρύτατα για την κατασκευή ποτηριών του κρασιού και κανατών. Ακόμη και ορισμένα μπιμπερό φτιάχνονται από κρύσταλλο. Υπάρχουν πλάκες μολύβδου στις μπαταρίες των αυτοκινήτων. Μολύβδινες σφαίρες και σκάγια για όπλα χρησιμοποιούνται κατά εκατομμύρια. Ο κατάλογος φαίνεται πως δεν έχει τέλος.
Μολονότι η μολυβδίαση στους ενηλίκους απασχολεί σοβαρά τον ιατρικό κόσμο, τα πιο ευάλωτα θύματα αυτής της πάθησης είναι τα παιδιά. Γιατί τα παιδιά; Και πώς μπορείτε να περιφρουρήσετε και αυτά και τον εαυτό σας από αυτή την αρρώστια που εξουθενώνει σωματικά και διανοητικά;
[Πρόταση που τονίζεται στη σελίδα 4]
Θα μπορούσε η έκθεση σε ένα κοινό μέταλλο να είναι πραγματικά τόσο επικίνδυνη;
[Πρόταση που τονίζεται στη σελίδα 4]
Ο μόλυβδος, καθώς κυκλοφορεί ανενόχλητος στο αίμα, σπέρνει την καταστροφή όπου και αν περάσει
[Πρόταση που τονίζεται στη σελίδα 5]
«Ο μόλυβδος μπορεί να συνδέεται με την υψηλή πίεση του αίματος, τα εγκεφαλικά επεισόδια, τις καρδιακές προσβολές καθώς και τις παθήσεις των νεφρών»
[Ευχαριστία για την προσφορά της εικόνας στη σελίδα 3]
Photo: Painting by Thomas Smith, courtesy of the Maritime Museum, Greenwich, England