Αυτές οι Πανέμορφες Ορχιδέες!

«ΝΑ ΖΩΓΡΑΦΙΖΕΙΣ καλάμια όταν είσαι θυμωμένος και ορχιδέες όταν είσαι ευτυχισμένος». Αυτό το κινέζικο ρητό αντανακλά μια σχέση αγάπης, διάρκειας δυο χιλιάδων χρόνων, που υπάρχει ανάμεσα στις ορχιδέες και στους κηπουρούς της Ανατολής και τους καλλιτέχνες οι οποίοι τις έχουν απαθανατίσει.

Σαφώς, οι ορχιδέες είναι λουλούδια που εγείρουν ισχυρά συναισθήματα. Αλλά τα ξεχωριστά τους θέλγητρα δεν εκτιμήθηκαν στη Δύση παρά μόνο πρόσφατα. Στην πραγματικότητα, η καλλιέργειά τους άρχισε σχεδόν κατά τύχη.

Στις αρχές του 19ου αιώνα, ο Ουίλιαμ Κάτλι, εισαγωγέας τροπικών φυτών, παρατήρησε τους βλαστούς μερικών βολβών που χρησιμοποιούνταν ως προστατευτικό υλικό για τα περιεχόμενα των δεμάτων. Από περιέργεια τους φύτεψε στο θερμοκήπιό του. Αργότερα τον ίδιο χρόνο, ανταμείφτηκε με ένα υπέροχο λουλούδι που είχε το χρώμα της λεβάντας. Άλλοι Ευρωπαίοι καλλιεργητές διέκριναν γρήγορα τις εμπορικές δυνατότητες αυτού του εντυπωσιακού λουλουδιού.

Πριν περάσει πολύς καιρός, άρχισε στα σοβαρά το κυνήγι αυτών των τροπικών θησαυρών. Οι ζούγκλες ψάχνονταν εξονυχιστικά για σπάνιες ορχιδέες, πολλές από τις οποίες δεν επέζησαν από το μακρύ θαλάσσιο ταξίδι μέχρι την Ευρώπη. Εκείνες που επέζησαν πουλήθηκαν ακριβά. Το 1906 κατατέθηκαν 1.150 γκινέες (περ. 18 εκατ. δρχ. σε σημερινές τιμές) σε μια δημοπρασία στο Λονδίνο για ένα και μόνο είδος. Οι τιμές έπεσαν σημαντικά με την εμφάνιση των υβριδίων, τα οποία αναπτύσσονται τεχνητά. Αλλά ακόμη και σήμερα ένας συλλέκτης μπορεί να πληρώσει ως και 25.000 δολάρια (περ. 4,5 εκατ. δρχ.) για κάποιο καινούριο υβρίδιο.

Τι είναι αυτό που κάνει τις ορχιδέες τόσο ξεχωριστές; Ίσως είναι η ατέλειωτη ποικιλία των σχημάτων και των χρωμάτων τους. Ή μήπως είναι η διακριτική ομορφιά τους; Μήπως είναι αυτή η εξωτική έλξη που είναι τόσο δύσκολο να την ορίσει κανείς; Όποιοι και αν είναι οι λόγοι, είναι αρκετά ισχυροί για να στηρίξουν ένα αναπτυσσόμενο διεθνές εμπόριο ορχιδέων.

Οι κηπουροί συνήθως προτιμούν να καλλιεργούν τα πιο εντυπωσιακά είδη των τροπικών περιοχών, αλλά οι περισσότερες ορχιδέες είναι ταπεινά λουλούδια που περνούν απαρατήρητα. Μερικές είναι τόσο μικρές που το άνθος τους έχει μήκος μόλις 2 χιλιοστά.

Οι άγριες ορχιδέες απαντώνται σε ερήμους, σε βάλτους και σε βουνοκορφές, από τα υγρά τροπικά δάση ως τους άγονους ερημότοπους της Αρκτικής. Πολλές αναπτύσσονται πάνω σε δέντρα, αν και ορισμένες διαλέγουν για ξενιστές ως και κάκτους ή τη ρίζα κάποιου μαγκρόβιου φυτού. Αλλά οι ορχιδέες δεν είναι παράσιτα· απλώς χρειάζονται το δέντρο για στήριγμα, ώστε να μπορούν οι εναέριες ρίζες τους να απορροφούν υγρασία από την ατμόσφαιρα.

Εκτός από την ποικιλία τους, οι ορχιδέες ξεχωρίζουν επίσης από τις μοναδικές μεθόδους αναπαραγωγής τους. Η σπερματοθήκη μιας και μόνο ορχιδέας—θαύμα συσκευασίας—μπορεί να περιέχει ως και δυο εκατομμύρια μικροσκοπικούς σπόρους, οι οποίοι μπορούν να μεταφερθούν σε μεγάλες αποστάσεις από τον άνεμο. Ανόμοια με τους περισσότερους σπόρους, αυτοί δεν έχουν ενσωματωμένα αποθέματα τροφής, και για να βλαστήσουν με επιτυχία εξαρτώνται από το αν θα βρουν τους μύκητες οι οποίοι τους παρέχουν ορισμένες απαραίτητες θρεπτικές ουσίες.

Για να παράγει σπόρους, το άνθος πρέπει πρώτα να επικονιαστεί, συνήθως από κάποιο έντομο. Τι είναι αυτό που δελεάζει το έντομο στο λουλούδι; Οι ορχιδέες δεν έχουν γύρη να προσφέρουν στον επισκέπτη ως τροφή, ούτε όλα τα είδη έχουν νέκταρ. Ποια είναι τα θέλγητρα που έχουν τη μεγαλύτερη επιτυχία; Ομορφιά, άρωμα και μεταμφίεση.

Η Ομορφιά Ελκύει

Οι ανθοκόμοι έχουν εργαστεί σκληρά επί έναν και πλέον αιώνα για να αναπτύξουν υβρίδια από ελκυστικά είδη που υπάρχουν στη φύση. Τώρα υπάρχουν πάνω από 75.000 καταχωρημένες ποικιλίες.

Η ομορφιά έχει πρακτικό όφελος για την άγρια ορχιδέα. Το ελκυστικό άνθος χρησιμεύει για να δελεάσει τους επικονιαστές. Το μεγάλο κεντρικό πέταλο, ή αλλιώς γλωσσάριο—συνήθως με το πιο έντονο χρώμα—χρησιμεύει ως προκλητική εξέδρα προσγείωσης για κάποιο φτερωτό καλεσμένο.

Τα ζωηρόχρωμα λουλούδια προσελκύουν μέλισσες, σφήκες, πεταλούδες και κολίβρια, και οι παράλληλες γραμμώσεις στα πέταλα πολλών ορχιδέων χρησιμεύουν ως σήματα-οδηγοί που δείχνουν στον επισκέπτη το δρόμο προς την τροφή, το νέκταρ, σε μερικά είδη. Αλλά η ομορφιά δεν είναι το παν στον κόσμο των εντόμων.

Ακαταμάχητο Άρωμα

Ένα έντομο του οποίου γενικά η όραση δεν είναι και τόσο οξεία μπορεί να προσπεράσει και να μην προσέξει την ομορφιά. Ένα μεθυστικό άρωμα, όμως, είναι ακαταμάχητο. Το άρωμα μπορεί να μοιάζει με αυτό κάποιου θηλυκού εντόμου. Λέγεται ότι μερικές ορχιδέες μυρίζουν σαν θηλυκές σφήκες πολύ περισσότερο από τις ίδιες τις σφήκες!

Το άρωμα δεν είναι πάντοτε τόσο ωραίο. Μερικές ορχιδέες βρωμάνε εξαιτίας ουσιών που αποσυντίθενται. Αυτή η μυρωδιά, ωστόσο, είναι εξίσου αποτελεσματική. Πρόκειται για μυρωδιά που καμιά μύγα η οποία σέβεται τον εαυτό της δεν μπορεί να αγνοήσει. Και αν το άρωμα από μόνο του δεν είναι αρκετό, ίσως χρειαστεί μια αποτελεσματική μεταμφίεση για να κάνει ακόμη μεγαλύτερη την οσφρητική εξαπάτηση.

Έξυπνος Μιμητισμός

Όταν οι ορχιδέες του γένους Ογκίδιο σείονται απαλά από τον άνεμο, μοιάζουν τόσο πολύ με αντίπαλα έντομα, που η εξαγριωμένη μέλισσα ορμάει στην ορχιδέα σε μια προσπάθεια να διώξει τον «εχθρό» της. Στο μεταξύ, άθελά της, παίρνει μαζί της μια ποσότητα γύρης από την ορχιδέα.

Από την άλλη μεριά, οι ορχιδέες του γένους Οφρύς, που μοιάζουν με μέλισσες, φαίνονται περισσότερο φιλικές παρά εχθρικές. Μυρίζουν σαν μέλισσες και μοιάζουν με μέλισσες. Η αρσενική μέλισσα επισκέπτεται ένα λουλούδι, εκλαμβάνοντάς το εσφαλμένα ως ταίρι, και μέχρι να αντιληφτεί ο άτυχος μνηστήρας την εξαπάτηση, το πολλίνιο (μικρές μάζες γύρης) έχει κολλήσει στο σώμα του. Κατόπιν, η επόμενη ορχιδέα που θα τον ξεγελάσει (μια μέλισσα μπορεί να ξεγελαστεί δυο φορές) θα επικονιαστεί κατάλληλα.

Φόρος Τιμής στον Δημιουργό

Αυτή η εκπληκτική ποικιλία και οι περίπλοκοι μηχανισμοί αποτελούν ζωντανή απόδειξη της σοφίας του Δημιουργού. Ασφαλώς, η τυφλή τύχη ή η απλή ανάγκη δεν θα μπορούσαν να εξηγήσουν αυτά τα θαύματα.

Ο Ιησούς Χριστός μίλησε και για κάποιο άλλο μάθημα που διδάσκει αυτή η ομορφιά των λουλουδιών: «Σκεφτείτε τα λουλούδια που φυτρώνουν στους αγρούς», είπε. «Σας διαβεβαιώνω ότι ούτε ο Σολομών με όλα τα βασιλικά του ενδύματα δεν ντύθηκε σαν ένα από αυτά. Τώρα, αν έτσι ντύνει ο Θεός τα άγρια λουλούδια . . . , δεν θα φροντίσει εσάς πολύ περισσότερο;»—Ματθαίος 6:29, 30, Η Νέα Βίβλος της Ιερουσαλήμ (New Jerusalem Bible).

Μπορούμε να αποβλέπουμε στον καιρό κατά τον οποίο ο άνθρωπος, με τη σειρά του, θα φροντίσει τις ανεκτίμητες ορχιδέες που υπάρχουν στον πλανήτη μας. Χιλιάδες τροπικά είδη περιμένουν ακόμη να ανακαλυφτούν, και ποιος ξέρει τι μυστικά και τι εκπλήξεις μπορεί να κρύβουν! Αλλά, ανεξάρτητα από το χρώμα ή το σχήμα τους, χωρίς αμφιβολία θα αυξήσουν ακόμη περισσότερο την εκτίμησή μας για την ομορφιά και την ποικιλία της δημιουργίας.—Παράβαλε Ησαΐας 35:1, 2.

[Εικόνες στις σελίδες 16-18]

1. Κατλέια (υβρίδιο)

2. Κατλέια (υβρίδιο)

3. Βάνδα (υβρίδιο)

4. Φαλαίνοψις (υβρίδιο)

5. Κατλέια (υβρίδιο)

6. Φαλαίνοψις (υβρίδιο)

7. Βάνδα (υβρίδιο)

8. Φαλαίνοψις

9. Φαλαίνοψις (υβρίδιο)

10. Κατλέια auriantiaca

[Ευχαριστίες]

Photos 1, 2, 4-6, 8-10: Courtesy of Jardinería Juan Bourguignon, Madrid, Spain