Η Κακοποιημένη Γη Μας—Δέχεται Επιθέσεις σε Πολλούς Τομείς

ΤΟΝ περασμένο Ιούνιο διεξάχτηκε στο Ρίο ντε Τζανέιρο της Βραζιλίας η Συνάντηση Κορυφής για τη Γη σχετικά με το περιβάλλον. Με αφορμή αυτό το γεγονός, τον ίδιο μήνα, η εφημερίδα Η Ινδία Σήμερα (India Today) δημοσίευσε το άρθρο ενός από τους εκδότες της, του Ρατζ Τσένγκαπα. Είχε τον τίτλο «Η Πληγωμένη Γη». Οι εισαγωγικές παράγραφοί του συνέθεταν μια παραστατική εικόνα:

«Το 1971 όταν ο Έντγκαρ Μίτσελ πέταξε στο φεγγάρι με το διαστημόπλοιο Απόλλων 14 η πρώτη ματιά που έριξε στη γη από το διάστημα τον έκανε να μιλήσει με ασυγκράτητο ενθουσιασμό. ‘Φαίνεται σαν ένα λαμπερό γαλάζιο και λευκό κόσμημα . . . Στολισμένη με λευκά πέπλα που περιστρέφονται αργά . . . Σαν μικρό μαργαριτάρι σε μια πυκνή μαύρη θάλασσα μυστηρίου’, μετέδωσε στο Χιούστον εκφράζοντας τα συναισθήματά του.

»Αν ο Μίτσελ πήγαινε ξανά στο διάστημα είκοσι ένα χρόνια αργότερα, αυτή τη φορά φορώντας ειδικά γυαλιά που θα του επέτρεπαν να δει τα αόρατα αέρια στην ατμόσφαιρα της γης, ένα ολότελα διαφορετικό θέαμα θα τον περίμενε. Θα έβλεπε γιγάντιες τρύπες στα προστατευτικά καλύμματα του όζοντος πάνω από την Ανταρκτική και τη Βόρεια Αμερική. Αντί για ένα λαμπερό γαλάζιο και λευκό κόσμημα θα έβλεπε μια θολή, βρώμικη γη γεμάτη σκοτεινά σύννεφα διοξειδίου του άνθρακα και του θείου τα οποία περιστρέφονται αργά.

»Αν ο Μίτσελ έπαιρνε τη φωτογραφική του μηχανή και τραβούσε φωτογραφίες από τα δάση που καλύπτουν τη γη και κατόπιν τις αντιπαρέβαλε με εκείνες που τράβηξε το ’71, θα έμενε κατάπληκτος από το πόσο αυτά έχουν συρρικνωθεί. Και αν άνοιγε το ειδικό τηλεσκόπιό του που θα τον βοηθούσε να εξετάσει τη βρωμιά στα νερά της γης, θα έβλεπε λωρίδες από δηλητήριο να διασχίζουν τις επιφάνειες της ξηράς και σκούρες μπάλες από πίσσα να καλύπτουν μεγάλο μέρος του πυθμένα των ωκεανών. ‘Χιούστον’, θα μετέδιδε στη γη, ‘τι στο καλό κάναμε;’

»Στην πραγματικότητα δεν είναι ανάγκη να ταξιδέψουμε 36.000 χλμ. στο διάστημα για να μάθουμε τι κάναμε. Σήμερα μπορούμε να πιούμε, να μυρίσουμε και να δούμε τη μόλυνση. Μέσα σε 100 χρόνια, και ιδιαίτερα τα περασμένα 30 χρόνια, οι άνθρωποι έχουν φέρει τη γη στο χείλος της καταστροφής. Απελευθερώνοντας στην ατμόσφαιρα τεράστιες ποσότητες αερίων τα οποία παγιδεύουν τη θερμότητα, πυροδοτούμε καταστροφικές κλιματικές αλλαγές. Τα αέρια που χρησιμοποιούν τα ψυγεία και οι κλιματιστικές συσκευές μας ευθύνονται τώρα για τη μείωση του προστατευτικού στρώματος του όζοντος, εκθέτοντάς μας στον καρκίνο του δέρματος και αλλάζοντας τη δομή των γονιδίων στα μικρότερα ζώα. Στο μεταξύ, έχουμε υποβαθμίσει τεράστιες εκτάσεις γης, έχουμε καταστρέψει δάση με ρυθμό αυτοκτονίας, έχουμε πετάξει τόνους δηλητήρια στα ποτάμια αδιακρίτως και έχουμε ρίξει τοξικές χημικές ουσίες στις θάλασσές μας.

»Τώρα η καταστροφή του περιβάλλοντος της γης απειλεί την ανθρωπότητα περισσότερο από οτιδήποτε άλλο. Και απαιτείται ένα κίνημα παγγήινων διαστάσεων για να αποτραπεί ο όλεθρος».

Αφού απαριθμεί τα πολλά προβλήματα σχετικά με το περιβάλλον, στην επίλυση των οποίων πρέπει να επικεντρωθούν τα έθνη, ο Ρατζ Τσένγκαπα κλείνει το άρθρο του με τα εξής λόγια: «Όλα αυτά πρέπει να γίνουν χωρίς καθυστέρηση. Επειδή η απειλή δεν αφορά πια το μέλλον των παιδιών σας. Είναι παρούσα εδώ και τώρα».

Έτσι, οι γιατροί της γης συγκεντρώνονται γύρω από το κρεβάτι της. Διεξάγονται συμβούλια, προσφέρονται θεραπείες αλλά οι γιατροί δεν μπορούν να συμφωνήσουν. Λογομαχούν. ‘Δεν είναι στ’ αλήθεια άρρωστη’, λένε μερικοί. ‘Βρίσκεται στην επιθανάτια κλίνη της!’ φωνάζουν κάποιοι άλλοι. Η ρητορεία κλιμακώνεται, τα γιατρικά πληθαίνουν, οι γιατροί χρονοτριβούν ενώ η ασθενής πηγαίνει από το κακό στο χειρότερο. Τίποτα δεν γίνεται. Χρειάζεται να κάνουν και άλλες μελέτες. Γράφουν συνταγές που ποτέ δεν εκτελούνται. Αλίμονο, πολλές από αυτές τις ενέργειες γίνονται στα πλαίσια μιας τακτικής που ευνοεί την καθυστέρηση, ώστε η μόλυνση να συνεχίζεται και τα κέρδη να συσσωρεύονται. Η ασθενής ποτέ δεν παίρνει κάποιο φάρμακο, τα δεινά της αυξάνουν, η κρίση εντείνεται και η κακοποίηση της γης συνεχίζεται.

Η γη και η ζωή πάνω σε αυτήν είναι ιδιαίτερα περίπλοκες, άρρηκτα συνυφασμένες. Έχουν αποκαλέσει τα εκατομμύρια των αλληλοεξαρτώμενων ζωντανών πλασμάτων ιστό της ζωής. Κόψτε ένα νήμα, και όλος ο ιστός μπορεί να αρχίσει να διαλύεται. Ρίξτε ένα ντόμινο, και θα πέσουν δεκάδες άλλα. Η κοπή ενός τροπικού βροχερού δάσους το δείχνει αυτό παραστατικά.

Με τη φωτοσύνθεση το βροχερό δάσος προσλαμβάνει διοξείδιο του άνθρακα από τον αέρα και του επιστρέφει οξυγόνο. Πίνει τεράστιες ποσότητες βρόχινου νερού αλλά χρησιμοποιεί ελάχιστο για την παρασκευή της τροφής του. Ο κύριος όγκος του νερού ανακυκλώνεται στην ατμόσφαιρα με τη μορφή υδρατμών. Εκεί σχηματίζει καινούρια σύννεφα με βροχή, πράγμα που σημαίνει περισσότερες χρήσιμες βροχοπτώσεις για το βροχερό δάσος και τα εκατομμύρια φυτά και ζώα τα οποία τρέφει κάτω από τον πράσινο θόλο του.

Κατόπιν το βροχερό δάσος κόβεται. Το διοξείδιο του άνθρακα παραμένει ψηλά σαν κάλυμμα και κατακρατά τη θερμότητα του ήλιου. Ελάχιστο οξυγόνο προστίθεται στην ατμόσφαιρα προς όφελος των ζώων. Ελάχιστη βροχή ανακυκλώνεται για περισσότερες βροχοπτώσεις. Αντίθετα, όση βροχή πέσει σχηματίζει ορμητικά ποτάμια που παρασέρνουν το επιφανειακό χώμα το οποίο είναι απαραίτητο για να βλαστήσουν και πάλι τα φυτά. Τα ποτάμια και οι λίμνες γεμίζουν λάσπη, τα ψάρια πεθαίνουν. Η λάσπη μεταφέρεται στους ωκεανούς και καλύπτει τους τροπικούς υφάλους και αυτοί πεθαίνουν. Εκατομμύρια φυτά και ζώα που κάποτε αφθονούσαν κάτω από τον πράσινο θόλο εξαφανίζονται, οι καταρρακτώδεις βροχές που κάποτε πότιζαν τη γη λιγοστεύουν και αρχίζει η μακρά και αργή διαδικασία της ερημοποίησης. Θυμηθείτε, η μεγάλη έρημος Σαχάρα της Αφρικής ήταν κάποτε πράσινη, αλλά τώρα αυτή η μεγαλύτερη έκταση άμμου στη γη αρχίζει να επεκτείνεται σε περιοχές της Ευρώπης.

Στη Συνάντηση Κορυφής για τη Γη, οι Ηνωμένες Πολιτείες και άλλες ευημερούσες χώρες άσκησαν πίεση στην προσπάθειά τους να πείσουν τη Βραζιλία και άλλες αναπτυσσόμενες χώρες να πάψουν να κόβουν τα βροχερά δάση τους. «Οι Ηνωμένες Πολιτείες ισχυρίζονται», σύμφωνα με μια ανταπόκριση της εφημερίδας Δε Νιου Γιορκ Τάιμς (The New York Times), «ότι τα δάση, ιδιαίτερα τα τροπικά δάση, καταστρέφονται με ανησυχητικό ρυθμό στον αναπτυσσόμενο κόσμο και ότι ο πλανήτης ως σύνολο θα είναι ο ηττημένος της υπόθεσης. Τα δάση, ισχυρίζονται, είναι ένα αγαθό για όλη την υδρόγειο, το οποίο συντελεί στη ρύθμιση του κλίματος καθώς απορροφά το διοξείδιο του άνθρακα που παγιδεύει τη θερμότητα, και αποτελούν χώρο φύλαξης ενός μεγάλου μέρους των ζωντανών ειδών του κόσμου».

Τα αναπτυσσόμενα κράτη δεν άργησαν καθόλου να κατηγορήσουν τις Η.Π.Α. για υποκρισία. Σύμφωνα με την εφημερίδα Δε Νιου Γιορκ Τάιμς, αυτά τα κράτη «αντιδρούν στις ενέργειες εκείνες τις οποίες εκλαμβάνουν ως προσπάθεια για περιορισμό της κυριαρχίας τους από χώρες οι οποίες επί μακρόν έκοβαν τα δικά τους δάση για κέρδος αλλά τώρα θέλουν να ρίξουν το κύριο βάρος της διατήρησης των δασών της υδρογείου στις χώρες που αγωνίζονται να επιβιώσουν οικονομικά». Κάποια Μαλαισιανή διπλωμάτης δήλωσε απερίφραστα: «Σίγουρα, δεν θα περιφρουρήσουμε τα δάση μας για χάρη εκείνων που κατέστρεψαν τα δικά τους δάση και τώρα προσπαθούν να διεκδικήσουν τα δικά μας ως μέρος της κληρονομιάς του ανθρωπίνου γένους». Στις βορειοδυτικές πολιτείες του Ειρηνικού, οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν ακόμη μόνο το 10 τοις εκατό από τα παλιά βροχερά δάση τους, τα οποία εξακολουθούν να υλοτομούνται, και ωστόσο ζητούν από τη Βραζιλία, η οποία εξακολουθεί να έχει το 90 τοις εκατό των δασών του Αμαζονίου, να σταματήσει τελείως την υλοτομία.

Εκείνοι που κηρύττουν στους άλλους ‘Μην καταστρέφετε τα δάση σας’, ακόμη και όταν αυτοί καταστρέφουν τα δικά τους, θυμίζουν εκείνους που περιγράφονται στα εδάφια Ρωμαίους 2:21-23: «Ο διδάσκων λοιπόν άλλον σεαυτόν δεν διδάσκεις; ο κηρύττων να μη κλέπτωσι κλέπτεις; ο λέγων να μη μοιχεύωσι μοιχεύεις; ο βδελυττόμενος τα είδωλα ιεροσυλείς; ο καυχώμενος εις τον νόμον, ατιμάζεις τον Θεόν δια της παραβάσεως του νόμου;» Ή για να το παραφράσουμε με περιβαλλοντολογικούς όρους, ‘εσύ που κηρύττεις «Διατηρήστε τα δάση σας» κόβεις τα δικά σου;’

Η καταστροφή των δασών είναι στενά συνδεδεμένη με τις ανησυχίες για τη θέρμανση της υδρογείου. Η χημική και η θερμική δυναμική είναι περίπλοκες, αλλά οι ανησυχίες αφορούν πρωταρχικά μια χημική ουσία που υπάρχει στην ατμόσφαιρα, το διοξείδιο του άνθρακα. Αυτό αποτελεί σημαντικότατο παράγοντα στη θέρμανση της γης. Οι ερευνητές του Κέντρου Πολικών Ερευνών Μπερντ ανέφεραν πέρσι ότι «όλοι οι ορεινοί παγετώνες μέσου και χαμηλού υψόμετρου τώρα λιώνουν και υποχωρούν—μερικοί από αυτούς με μεγάλη ταχύτητα—και ότι το αρχείο σχετικά με τον πάγο που περιέχουν αυτοί οι παγετώνες δείχνει πως τα τελευταία 50 χρόνια υπήρξαν πολύ πιο ζεστά από οποιαδήποτε άλλη περίοδο 50 χρόνων» που έχει καταγραφτεί. Ελάχιστες ποσότητες διοξειδίου του άνθρακα μπορούν να σημάνουν ψυχρότερο καιρό· πολύ μεγάλες ποσότητες μπορούν να σημάνουν το λιώσιμο των πολικών παγοκαλυμμάτων και παγετώνων και πλημμύρες στις παράκτιες πόλεις.

Αναφορικά με το διοξείδιο του άνθρακα, η εφημερίδα Η Ινδία Σήμερα έγραψε:

«Μπορεί να αποτελεί ένα μικρό μόνο μέρος των ατμοσφαιρικών αερίων: 0,03 τοις εκατό του συνόλου. Αλλά χωρίς το διοξείδιο του άνθρακα ο πλανήτης μας θα ήταν τόσο κρύος όσο και η σελήνη. Παγιδεύοντας τη θερμότητα που εκπέμπει η επιφάνεια της γης, ρυθμίζει τη θερμοκρασία της υδρογείου στους 15 βαθμούς Κελσίου, θερμοκρασία κατάλληλη για τη διατήρηση της ζωής. Αλλά αν η ποσότητά του αυξηθεί, η γη θα μπορούσε να μετατραπεί σε μια γιγάντια σάουνα.

»Αν οι σταθμοί παρακολούθησης του καιρού σε όλη την υδρόγειο δίνουν αξιόπιστες πληροφορίες, τότε πράγματι η θερμότητα αυξάνεται. Η δεκαετία του ’80 γνώρισε έξι από τα εφτά πιο καυτά καλοκαίρια από τότε που άρχισε να καταγράφεται ο καιρός, πριν από 150 χρόνια περίπου. Ο προφανής ένοχος: η αύξηση του διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα κατά 26 τοις εκατό σε σύγκριση με τα επίπεδα της εποχής πριν από τη βιομηχανική επανάσταση».

Η αιτία πιστεύεται ότι είναι οι 1,8 δισεκατομμύρια τόνοι διοξειδίου του άνθρακα που εκλύονται ετήσια από την καύση ορυκτών καυσίμων. Οι ελπίδες για μια συνθήκη, με την οποία θα ασκούνταν μεγαλύτερος έλεγχος στις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα, μετριάστηκαν τόσο πολύ στην πρόσφατη Συνάντηση Κορυφής για τη Γη που, όπως αναφέρθηκε, «άναψαν τα αίματα» των κλιματολόγων που βρέθηκαν εκεί. Ένας από αυτούς εξαγριώθηκε τόσο ώστε είπε: «Δεν μπορούμε πια να συνεχίσουμε σαν να μη συμβαίνει τίποτα. Είναι γεγονός αναμφισβήτητο ότι ο τραπεζικός λογαριασμός της υδρογείου σε αέρια έχει χάσει την ισορροπία του. Κάτι πρέπει να γίνει γιατί αλλιώς σύντομα θα έχουμε εκατομμύρια περιβαλλοντικούς πρόσφυγες». Αναφερόταν σε εκείνους που θα έφευγαν από τις πλημμυρισμένες πατρίδες τους.

Ένα άλλο καυτό ζήτημα αφορά τις τρύπες, όπως αποκαλούνται, οι οποίες εμφανίζονται στο στρώμα του όζοντος που προστατεύει τη γη από τις καρκινογόνες υπεριώδεις ακτίνες. Ο κύριος ένοχος είναι οι χλωροφθοράνθρακες (CFC). Αυτοί χρησιμοποιούνται στην ψύξη, στον κλιματισμό και στους διαλύτες καθαρισμού και ως αφροποιητικές ουσίες στα αφρώδη πλαστικά. Σε πολλές χώρες εξακολουθούν να εκλύονται από τα σπρέι αεροζόλ. Όταν φτάνουν στη στρατόσφαιρα, οι υπεριώδεις ακτίνες του ήλιου τους διασπούν και εκλύεται ελεύθερο χλώριο, κάθε άτομο του οποίου μπορεί να καταστρέψει τουλάχιστον 100.000 μόρια όζοντος. Τρύπες, δηλαδή περιοχές με δραστικά μειωμένα επίπεδα όζοντος, έχουν απομείνει στο στρώμα του όζοντος τόσο στην Ανταρκτική όσο και στα βόρεια γεωγραφικά πλάτη, πράγμα που σημαίνει ότι περισσότερες υπεριώδεις ακτίνες φτάνουν στη γη.

Αυτές οι ακτίνες σκοτώνουν το φυτοπλαγκτόν και το κριλ, τα οποία βρίσκονται στη βάση της τροφικής αλυσίδας των ωκεανών. Προκαλούνται μεταλλάξεις στα μόρια του DNA που περιέχουν το γενετικό κώδικα της ζωής. Οι σοδειές επηρεάζονται. Οι ακτίνες προκαλούν καταρράκτη του ματιού και καρκίνο του δέρματος στους ανθρώπους. Όταν οι ερευνητές της NASA βρήκαν υψηλές συγκεντρώσεις μονοξειδίου του χλωρίου πάνω από τις βόρειες περιοχές των Ηνωμένων Πολιτειών, του Καναδά, της Ευρώπης και της Ρωσίας, ένας από αυτούς είπε: «Όλοι θα έπρεπε να ανησυχούν για αυτό. Είναι πολύ χειρότερο από ό,τι πιστεύαμε». Ο Λέστερ Μπράουν, πρόεδρος του Ινστιτούτου Παγκόσμιας Επιφυλακής, ανέφερε: «Οι επιστήμονες υπολογίζουν ότι η κλιμακούμενη μείωση του στρώματος του όζοντος στο βόρειο ημισφαίριο θα προκαλέσει άλλους 200.000 θανάτους από καρκίνο του δέρματος στις Η.Π.Α. και μόνο στη διάρκεια των επόμενων 50 χρόνων. Παγκόσμια, η ζωή εκατομμυρίων ανθρώπων βρίσκεται σε κίνδυνο».

Η βιοποικιλία, δηλαδή η διατήρηση όσο το δυνατόν περισσότερων φυτών και ζώων στις φυσικές τους κατοικίες, είναι άλλο ένα ζήτημα που τώρα προκαλεί ανησυχία. Το περιοδικό Ντισκάβερ (Discover) δημοσίευσε ένα απόσπασμα από το πρόσφατο βιβλίο του βιολόγου Έντουαρντ Ο. Ουίλσον Η Ποικιλία της Ζωής (The Diversity of Life), στο οποίο κατέγραψε τα χιλιάδες είδη πουλιών, ψαριών και εντόμων που έχουν εξαφανιστεί, καθώς επίσης τα είδη που συνήθως θεωρούνται ασήμαντα: «Πολλά από τα είδη που έχουν χαθεί είναι μυκορριζικοί μύκητες, συμβιωτικές μορφές που συντελούν στη μεγαλύτερη απορρόφηση θρεπτικών συστατικών από το σύστημα ριζών των φυτών. Οι οικολόγοι ανέκαθεν αναρωτιούνταν τι θα συνέβαινε στα οικοσυστήματα της γης αν δεν υπήρχαν αυτοί οι μύκητες, και σύντομα θα το ανακαλύψουμε».

Σε εκείνο το βιβλίο ο Ουίλσον υπέβαλε επίσης το ακόλουθο ερώτημα, και κατόπιν έδωσε την απάντηση, σχετικά με τη σπουδαιότητα της διάσωσης των ειδών:

«Τι σημασία έχει αν εξαλειφτούν μερικά είδη, αν εξαφανιστούν ακόμη και τα μισά από όλα τα είδη πάνω στη Γη; Θα απαριθμήσω τους λόγους για τους οποίους έχει σημασία. Νέες πηγές επιστημονικών πληροφοριών θα χαθούν. Πιθανότατα, τεράστιος βιολογικός πλούτος θα καταστραφεί. Φάρμακα, σοδειές, φαρμακευτικές ουσίες, ξυλεία, ίνες, είδη πολτών, βλάστηση που συντελεί στην αποκατάσταση του εδάφους, υποκατάστατα πετρελαίου και άλλα προϊόντα και ανέσεις που δεν έχουν ακόμη αναπτυχτεί δεν θα έρθουν ποτέ στο φως. Είναι συνηθισμένο για ορισμένους ανθρώπους να απορρίπτουν ως ασήμαντο οτιδήποτε μικρό και αθέατο, τα ζωύφια και τα αγριόχορτα, ξεχνώντας ότι ένα αθέατο έντομο από τη Λατινική Αμερική έσωσε τα βοσκοτόπια της Αυστραλίας από το να γεμίσουν με κάκτους, ότι η ροζ βίνκα προμήθευσε τη θεραπεία για τη νόσο του Χότζκιν και την παιδική λεμφογενή λευχαιμία, ότι ο φλοιός του τάξου προσφέρει ελπίδα στα θύματα του καρκίνου των ωοθηκών και του μαστού, ότι μια χημική ουσία από το σάλιο της βδέλλας διαλύει τους θρόμβους του αίματος στη διάρκεια εγχειρήσεων, και ούτω καθεξής, σε έναν κατάλογο που έχει ήδη γίνει μακροσκελής και φημισμένος παρά τη μηδαμινή έρευνα που αφιερώνεται σε αυτόν.

»Όταν κάποιος βυθίζεται σκόπιμα στη λήθη, εύκολα παραβλέπει τις υπηρεσίες που προσφέρουν στην ανθρωπότητα τα οικοσυστήματα. Αυτά εμπλουτίζουν το έδαφος και δημιουργούν τον ίδιο τον αέρα που αναπνέουμε. Χωρίς αυτές τις διευκολύνσεις η υπολειπόμενη θητεία της ανθρώπινης φυλής πάνω στη γη θα ήταν δυσάρεστη και σύντομη».

Όπως συνηθίζεται να λέγεται—έκφραση τετριμμένη από την επανάληψη, ακριβώς επειδή ταιριάζει τόσο καλά—όλα τα παραπάνω είναι μόνο η κορυφή του παγόβουνου. Πότε θα τερματιστεί η κακοποίηση της γης; Και ποιος θα την τερματίσει; Το επόμενο άρθρο δίνει τις απαντήσεις.

[Πρόταση που τονίζεται στη σελίδα 4]

Η μεγάλη έρημος Σαχάρα της Αφρικής ήταν κάποτε πράσινη

[Πρόταση που τονίζεται στη σελίδα 5]

‘Εσύ που κηρύττεις «Διατηρήστε τα δάση σας» κόβεις τα δικά σου;’

[Πρόταση που τονίζεται στη σελίδα 5]

Ελάχιστες ποσότητες διοξειδίου του άνθρακα—ψυχρότερος καιρός

Πολύ μεγάλες ποσότητες—παγετώνες που λιώνουν

[Πρόταση που τονίζεται στη σελίδα 6]

«Τι σημασία έχει αν εξαλειφτούν μερικά είδη;»

[Πρόταση που τονίζεται στη σελίδα 6]

Χωρίς μικροοργανισμούς, η θητεία της ανθρώπινης φυλής πάνω στη γη θα ήταν σύντομη και δυσάρεστη

[Εικόνες στη σελίδα 7]

Βροχερό δάσος του Αμαζονίου, με όλη την παρθένα ομορφιά του

Άλλο βροχερό δάσος, αφού κακοποιήθηκε από τον άνθρωπο

[Ευχαριστίες]

Abril Imagens/João Ramid

F4/R. Azoury/Sipa

[Εικόνα στη σελίδα 8]

Πεταμένες τοξικές χημικές ουσίες, οι οποίες μολύνουν τον αέρα, το νερό και το έδαφος

[Ευχαριστίες]

Feig/Sipa