Εκεί που Συναντιούνται ο Άνθρωπος και η Χελώνα

Από τον ανταποκριτή του Ξύπνα! στην Αυστραλία

Η ΚΑΛΥΤΕΡΗ ώρα για να συναντήσετε μια μη εξημερωμένη θαλάσσια χελώνα είναι όταν γεννάει τα αβγά της στη φωλιά που μόλις έχει φτιάξει μέσα στην άμμο. Θα θέλατε λοιπόν να έρθετε μαζί μου στην επίσκεψη που θα κάνουμε στο Μον Ρεπό—μια παραλία που εκτείνεται επί ενάμισι χιλιόμετρο στις ακτές του Κουίνσλαντ, της ηλιόλουστης πολιτείας της Αυστραλίας; Μη φοβάστε ότι θα σας ενοχλήσει ο καυτός υποτροπικός ήλιος, γιατί η επίσκεψή μας θα είναι νυχτερινή. Η καλύτερη ώρα για τη συναρπαστική αυτή εκδρομή είναι από τις οχτώ το βράδυ ως τα μεσάνυχτα.

Είναι προτιμότερο να πάτε με κάποιον εκπαιδευμένο ξεναγό και μια μικρή ομάδα, γιατί υπάρχουν πολλά πράγματα που πρέπει ή δεν πρέπει να κάνει κάποιος προκειμένου να δει και να αγγίξει τη μεγάλη χελώνα-μητέρα. Καθώς περπατάμε κατά μήκος της ακτής, πιο πάνω από τα ίχνη της πλημμυρίδας, η ξεναγός μάς ζητάει να σβήσουμε τους φακούς μας γιατί το φως τρομάζει τις χελώνες. Και μας εκπλήσσει το πόσο καλά μπορούμε να διακρίνουμε στην άμμο, ακόμη και χωρίς φώτα, τα ίχνη της χελώνας που έχουν πλάτος ένα μέτρο.

Στη συνέχεια, η ξεναγός μας μάς αναφέρει μερικά ενδιαφέροντα γεγονότα σχετικά με τις θαλάσσιες χελώνες της περιοχής. Υπάρχουν έξι διαφορετικά είδη στα ύδατα της Αυστραλίας, αλλά μόνο τέσσερα από αυτά υπάρχουν εδώ, στο Μον Ρεπό, όπου βρίσκονται οι περισσότερες φωλιές της ακτής Μπάνταμπεργκ. Αυτά τα τέσσερα είδη, κατά σειρά μεγέθους πληθυσμού, είναι: η καρέτα-καρέτα (Caretta caretta), η χελώνα Natator depressa, η πράσινη χελώνα (Chelonia mydas) και η δερματοχελώνα (Dermochelys coriacea).

Οι Πρώτες Σκηνές

Επικρατεί μεγάλος ενθουσιασμός όταν εντοπίζουμε μια μεγάλη χελώνα. Ανήκει στο πρώτο από τα είδη που αναφέραμε—καρέτα-καρέτα. Την παρακολουθούμε ήσυχα καθώς συνεχίζει να σέρνεται από το σημείο που σκάνε τα κύματα και να φτάνει μέχρι πιο πέρα από τα ίχνη που αφήνει η πλημμυρίδα στην άμμο. Όταν επιτέλους την πλησιάζουμε, βλέπουμε ότι έχει σκάψει μια κυκλική τρύπα πετώντας γύρω της την άμμο και τα φυτά που βρίσκονταν εκεί. Έτσι, η φωλιά δεν πρόκειται να καλυφτεί από γρασίδι και δεν θα παγιδευτούν οι νεοσσοί που θα βγουν σε 7 με 12 εβδομάδες. Επίσης αποτελειώνει τη φωλιά που έχει σχήμα αχλαδιού σκάβοντας με τα πίσω πτερύγιά της και κλωτσώντας την άμμο, εναλλάξ—σκάβει δεξιά, κλωτσάει αριστερά· σκάβει αριστερά, κλωτσάει δεξιά. Όλα αυτά παίρνουν 45 περίπου λεπτά.

Μέχρι τώρα, θα μπορούσε εύκολα να ενοχληθεί και να ξαναγυρίσει στο νερό, αλλά από τη στιγμή που αρχίζει να γεννάει τα αβγά, μάς επιτρέπουν να την αγγίξουμε. Η φύλακας του πάρκου ρίχνει πάνω της φως και μπορούμε αν θέλουμε να πάρουμε φωτογραφίες. Η χελώνα συνεχίζει επί 10 με 20 λεπτά να αποθέτει τα αβγά της μέσα στη φωλιά μαζί με ένα διαφανές, βλεννώδες υγρό που προστατεύει τα αβγά από τους μύκητες και τα έντομα κατά την επώαση. Η καρέτα-καρέτα γεννάει κάθε φορά κατά μέσο όρο 120 αβγά, σαν μπαλάκια του πινγκ πονγκ στο μέγεθος—κάθε 14 μέρες, αρκετές φορές στη διάρκεια κάθε αναπαραγωγικής εποχής—ενώ μεσολαβούν δύο ως τέσσερα χρόνια ανάμεσα στις αναπαραγωγικές εποχές.

Όταν τελικά αγγίζουμε τη χελώνα, μένουμε έκπληκτοι από την απαλότητα του δέρματός της—πράγμα που κάνει το δέρμα της χελώνας τόσο επιθυμητό και θέτει σε κίνδυνο την ύπαρξή της. Το όστρακό της, δηλαδή το καβούκι της, αποτελείται από πλάκες και μπορεί να παραβληθεί με τη σπονδυλική στήλη και τα πλευρά. Τώρα αρχίζει να καλύπτει τα αβγά της. Αλλά επειδή τα απόθεσε κοντά στη γραμμή της παλίρροιας, πρέπει κάποιος να τους αλλάξει θέση για να επιζήσουν. Αυτό θα το κάνουν δυο μέλη της ερευνητικής ομάδας που συνοδεύει το γκρουπ.

Ετικέτες για τις Χελώνες

Σε ένα από τα μπροστινά πτερύγια της χελώνας μας πρόκειται να τοποθετηθεί μια ετικέτα που θα βοηθήσει τις έρευνες για τις θαλάσσιες χελώνες. Αυτό δεν είναι εύκολη υπόθεση, αν σκεφτούμε όλη εκείνη την άμμο που πετάει με ζήλο προς όλες τις κατευθύνσεις. Οι ετικέτες είναι κατασκευασμένες από ένα αδιάβρωτο κράμα τιτανίου. Στο πίσω μέρος τους υπάρχει μια διεύθυνση, και είναι ζωτικό για το ερευνητικό αυτό πρόγραμμα να αναφέρονται με τον αριθμό τους όλες οι χελώνες που θεάθηκαν κάπου. Μόνο όταν η χελώνα πεθαίνει πρέπει να αφαιρεθεί η ετικέτα και να επιστραφεί, μαζί με λεπτομέρειες για την τοποθεσία όπου βρέθηκε. Στο μπροστινό μέρος της ετικέτας βρίσκεται ο αριθμός ταυτότητας της χελώνας. Η χελώνα μας είναι η Τ54239, αλλά αποφασίζουμε να την ονομάσουμε Ταβιθά.

Καθώς η Ταβιθά δεν είχε προηγουμένως ετικέτα, είναι πιθανόν ότι δεν έχει ξαναφτιάξει φωλιά και έτσι θα μπορούσε να παράσχει κάποιες ζωτικές πληροφορίες που θα βοηθήσουν στην καλύτερη προστασία των χελωνών και των αβγών τους στο Νότιο Ειρηνικό Ωκεανό. Τώρα, προκειμένου να πάρουμε αυτές τις πληροφορίες, γινόμαστε μάρτυρες μιας ελαφράς χειρουργικής επέμβασης σε χελώνα, η οποία λαβαίνει χώρα εκεί, στην ακρογιαλιά! Η διαδικασία ονομάζεται λαπαροσκόπηση και χρησιμοποιείται συνήθως για τους ανθρώπους. Γυρίζουν ανάποδα την Ταβιθά, απαλά, και την τοποθετούν σε ένα φορείο-καροτσάκι. Τη λυπόμαστε, και ανακαλύπτουμε ότι τα ελαφρά χτυπηματάκια στο λαιμό φαίνεται να την ηρεμούν. Αυτά που βλέπουμε δεν είναι δάκρυα αλλά ένα αλατούχο διάλυμα το οποίο εκκρίνει για να ξεπλύνει την άμμο από τα μάτια της και να αποβάλει το επιπλέον αλάτι που είναι αποτέλεσμα του ότι πίνει θαλασσινό νερό. Δεν σχετίζονται με πόνο. Τα μέλη της ομάδας ξύνουν το δέρμα του κάτω πτερυγίου· κατόπιν περνούν μέσα από μια μικρή τομή ένα σωλήνα και διοχετεύουν μια μικρή ποσότητα αέρα. Κοιτάζοντας τα ωάριά της, οι ερευνητές ανακαλύπτουν ότι διέρχεται την πρώτη αναπαραγωγική της εποχή και ότι έχει πολύ περισσότερα αβγά τα οποία βρίσκονται στο στάδιο της ωρίμανσης. Όλες αυτές οι πληροφορίες καταγράφονται· κατόπιν μέσω μιας βαλβίδας απελευθερώνεται ο αέρας και γίνεται η συρραφή της τομής.

Αφού την ξαναγυρίζουν κανονικά πάνω στην άμμο, η Ταβιθά ενστικτωδώς κατευθύνεται προς το νερό. Τα κύματα σκεπάζουν την ανακουφισμένη Ταβιθά και την παρασύρουν στη θάλασσα.

Η Επανατοποθέτηση των Αβγών

Επιστρέφοντας, βλέπουμε ότι έχουν ήδη βγάλει τα αβγά από τη φωλιά. Έπειτα από τέσσερις ώρες, το αβγό προσκολλάται στο εσωτερικό του κελύφους και σχηματίζει αιμοφόρα αγγεία. Αν αναποδογυρίσει κάποιος τα αβγά έπειτα από αυτό θα τα καταστρέψει. Στους τόπους αναπαραγωγής υπάρχει συνήθως το περιθώριο των δύο ωρών για τη διαδικασία της επανατοποθέτησης, και το ποσοστό επιτυχίας της επανατοποθέτησης των αβγών είναι πολύ υψηλό. Ο σκοπός που γίνεται αυτό είναι να προστατευτεί η φωλιά και τα αβγά από το νερό και τη διάβρωση. Η θερμοκρασία της άμμου καθορίζει το φύλο των νεοσσών. Στα περισσότερα νησιά η άμμος είναι ψυχρότερη και δημιουργούνται κυρίως αρσενικά, ενώ η θερμότερη άμμος του Μον Ρεπό δημιουργεί ως επί το πλείστον θηλυκά.

Τα χελωνάκια βγαίνουν από τα αβγά μεταξύ Ιανουαρίου και Μαρτίου. Γρατζουνούν την αμμώδη σκεπή από πάνω τους, με αποτέλεσμα η άμμος να πέφτει στον πυθμένα της φωλιάς και να τα σηκώνει ψηλότερα. Αν η θερμοκρασία της άμμου δεν είναι υπερβολικά υψηλή, συνεχίζουν το ταξίδι τους έξω από τη φωλιά και σέρνονται προς τη θάλασσα. Αλλά το ταξίδι τους μόλις άρχισε. Πιστεύεται ότι χρειάζονται 50 χρόνια για να φτάσουν σε αναπαραγωγική ωριμότητα. Μόνο ένα μικρό ποσοστό καταφέρνει να επιζήσει μέχρι τότε.

Ο Άνθρωπος Πρέπει να Μάθει να Ενδιαφέρεται

Δυστυχώς, η αδιαφορία και η απερισκεψία του ανθρωπίνου γένους έχουν συντελέσει πολύ στη μείωση των έξι γνωστών ειδών θαλάσσιων χελώνων. Οι χελώνες συχνά μπερδεύουν τις πλαστικές σακούλες που πετιούνται στη θάλασσα με τις τσούχτρες και τις τρώνε. Αυτό φράζει τους πεπτικούς αγωγούς τους και τους προκαλεί θάνατο από λιμοκτονία. Άλλα σκουπίδια μπορεί να στραγγαλίζουν τις χελώνες. Ακόμη και οι προπέλες των σκαφών μπορεί να αποτελούν κίνδυνο αν ο καπετάνιος δεν είναι προσεκτικός. Σε αυτό προσθέστε τις πετρελαιοκηλίδες και τα τοξικά απόβλητα που μπορεί να καταστρέψουν ολόκληρο τον παράκτιο πληθυσμό μέσα σε μια αναπαραγωγική περίοδο. Και επειδή η χελώνα πρέπει να βγαίνει στην επιφάνεια κάθε 15 λεπτά για να παίρνει αέρα, αν τυλιχτεί σε αλιευτικά δίχτυα μπορεί να πνιγεί.

Καθώς όλο και περισσότεροι άνθρωποι ενημερώνονται για αυτούς τους κινδύνους και μαθαίνουν να δείχνουν μεγαλύτερη φροντίδα για το περιβάλλον, χωρίς αμφιβολία θα αυξάνονται οι περιπτώσεις κατά τις οποίες θα συναντιούνται ο άνθρωπος και η χελώνα—και κατά τις οποίες ένα ακόμη θαύμα του καταπληκτικού αναπαραγωγικού κύκλου της δημιουργίας θα εντυπωσιάζει και θα γοητεύει το ανθρώπινο γένος.

[Εικόνες στη σελίδα 26]

Πάνω αριστερά, ακολουθώντας τη φορά του ρολογιού: ελαφρά χειρουργική επέμβαση, επιστροφή στη θάλασσα, επανατοποθέτηση των αβγών, τοποθέτηση ετικέτας στο πτερύγιο