Είναι Βλαβερά τα Βίαια Τηλεοπτικά Κινούμενα Σχέδια;

Από τον ανταποκριτή του Ξύπνα! στη Βρετανία

«Ο ΜΠΑΓΚΣ Μπάνι Κατηγορείται για Σχολικούς Καβγάδες», ήταν ο τίτλος της εφημερίδας Δε Τάιμς (The Times) του Λονδίνου. Η εφημερίδα ανέφερε πώς αισθάνονται μερικοί δάσκαλοι για τη συμπεριφορά των παιδιών τα οποία, όπως λέγεται, μιμούνται βίαιες σκηνές από τηλεοπτικά κινούμενα σχέδια.

«Τα περισσότερα κινούμενα σχέδια είναι βίαια», διαβεβαίωσε η υποδιευθύντρια κάποιου δημοτικού σχολείου, «και ακόμα αν εκείνος που νικάει τελικά είναι ο καλός, ο τρόπος που το κάνει αυτό δεν είναι και τόσο αξιοζήλευτος». Μήπως έχετε και εσείς την ίδια άποψη για τη μόδα των τηλεοπτικών κινουμένων σχεδίων;

Πολλοί γονείς ανησυχούν καθώς αντιμετωπίζουν την αυξανόμενη δημοτικότητα των κινουμένων σχεδίων, τα οποία είναι τώρα ευρέως διαθέσιμα σε βιντεοκασέτες. Μερικοί στενοχωριούνται εξαιτίας του τρόπου σκέψης των παιδιών τους ο οποίος διαμορφώνεται από ό,τι βλέπουν στα κινούμενα σχέδια και μάλιστα κατηγορούν τα κινούμενα σχέδια ότι προωθούν τη βία, την απάτη και την ανυπακοή.

Όμως, προκύπτει πράγματι κάποια βλάβη με το να βλέπει κάποιος κινούμενα σχέδια, ακόμα και αν περιέχουν μερικές βίαιες σκηνές;

Προκύπτει Κάποια Βλάβη;

Σύμφωνα με τις οδηγίες του Βρετανικού Ιδρύματος Ραδιοφωνίας (BBC), οι παραγωγοί της τηλεόρασης πρέπει να εξετάζουν προσεκτικά τα αποτελέσματα οποιασδήποτε μορφής βίας που παρουσιάζεται στα προγράμματά τους, περιλαμβανομένων και των κινουμένων σχεδίων. Η επίσημη άποψη είναι ότι «η συναισθηματική διέγερση που προκύπτει από τη βία αυξάνει ανάλογα με την ικανότητα του θεατή να ταυτίζεται με την κατάσταση».

Από τη φύση τους, τα κινούμενα σχέδια παρουσιάζουν φανταστικές καταστάσεις· μήπως, λοιπόν, ο κίνδυνος είναι ελάχιστος; Τα περισσότερα παιδιά που βλέπουν πολλά τηλεοπτικά κινούμενα σχέδια προφανώς το κάνουν αυτό για να διασκεδάσουν. Τα κινούμενα σχέδια πραγματικά προσφέρουν διασκέδαση. Αλλά μήπως μπορούν να κάνουν περισσότερα; Ναι, πράγματι, εφόσον όλα τα κινούμενα σχέδια μπορούν να αφήσουν ανεξίτηλα σημάδια. Ο Δρ Γκρέγκορι Στορς του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης είπε στο τηλεοπτικό περιοδικό Τι-Βι Τάιμς (TV Times) ότι τα κινούμενα σχέδια που βλέπουν τα παιδιά αποτελούν μια από τις πηγές για τα «τέρατα, τα φαντάσματα και τα άγρια ζώα» που υπάρχουν κατά κόρον στους εφιάλτες των παιδιών.

Παρόμοια, η βρετανική κυβερνητική μελέτη Βία στην Οθόνη και Λογοκρισία Ταινιών (Screen Violence and Film Censorship) αναγνωρίζει ότι η παρέα με την οποία βλέπει ένα παιδί κάποια ταινία επηρεάζει το αποτέλεσμα που έχει πάνω του. Γι’ αυτό, ένας κίνδυνος για τα παιδιά μπορεί να βρίσκεται στο να παρακολουθούν κινούμενα σχέδια χωρίς να υπάρχει επίβλεψη.

Η ίδια έκθεση υποστηρίζει ότι τα παιδιά προσχολικής ηλικίας μιμούνται αμέσως τις βίαιες πράξεις που βλέπουν, και ότι αν υπάρχει «κάποιο είδος συναισθηματικής ‘ώθησης’», τα μεγαλύτερα παιδιά ηλικίας πέντε ή έξι χρονών θα επιδοθούν στις επιθετικές πράξεις που έχουν μάθει.

Συνεπώς, οι παραγωγοί παραδέχονται ότι υπάρχει πιθανότητα η παρακολούθηση, επί κάποια χρονική περίοδο, εικόνων βίας στην τηλεόραση να έχει «ως αποτέλεσμα να απευαισθητοποιηθούν και να υποτιμήσουν τη σοβαρότητα της βίας, ιδιαίτερα τα παιδιά», ανεξάρτητα από την ηλικία τους. Αυτό μπορεί να τα κάνει λιγότερο ευαίσθητα όσον αφορά την από μέρους τους ανάμειξη σε κάτι βίαιο ή να τα κάνει να μένουν ασυγκίνητα όταν η βία πλήττει άλλους.

Εκείνος που έχει πάθος με τον «Μπαγκς Μπάνι» ή τον «Τομ και Τζέρι», ο οποίος μπορεί να είχε δει αυτούς τους χαρακτήρες για πρώτη φορά πριν από χρόνια στον κινηματογράφο, πιθανώς τώρα να είναι γονέας και να έχει τη δυνατότητα, με το πάτημα ενός κουμπιού, να δει στην τηλεόραση τα σύγχρονα κατορθώματά τους. Αλλά τα κριτήρια έχουν αλλάξει. Σκεφτόμενοι τα παιδιά τους, οι γονείς θα θέλουν σίγουρα να ελέγχουν το περιεχόμενο των κινουμένων σχεδίων που προβάλλονται σήμερα.

Πάρτε για παράδειγμα τα «Χελωνονιντζάκια». Αυτοί οι κινηματογραφικοί χαρακτήρες που έρχονται από την Αμερική θεωρήθηκαν πολύ βίαιοι για μεγάλο μέρος του ευρωπαϊκού κοινού. Γι’ αυτό, προτού προβάλει τη διαφημιστική εκπομπή της σειράς των κινουμένων σχεδίων στη Βρετανία, το BBC έκοψε μερικές σκηνές. Ακόμα έσβησε και τη λέξη «Νίντζα» επειδή αναφέρεται σε Ιάπωνες πολεμιστές. Αντί για αυτό, τα ονόμασε «Μεταλλαγμένα Ηρωικά Χελωνάκια».

Παρ’ όλα αυτά, οι γονείς εξέφρασαν κάποια ανησυχία. Μια μητέρα είπε στην εφημερίδα Σκότσμαν (Scotsman): «Τα παιδιά είναι πολύ εύπιστα. Έχω έναν πεντάχρονο γιο ο οποίος είναι μανιακός με τα χελωνάκια. Όταν πηγαίνω να τον πάρω από το σχολείο, όλα τα παιδιά που είναι στο προαύλιο προσπαθούν να κλωτσήσουν το ένα το άλλο».

Φαίνεται ότι την ανησυχία που νιώθουν οι γονείς και οι δάσκαλοι τη συμμερίζονται απροσδόκητα και μερικοί ιδιοκτήτες καταστημάτων με παιχνίδια. Ένα βρετανικό κατάστημα ανακοίνωσε ότι απαγόρευσε την πώληση αυτών των ερπετών-πολεμιστών καθώς εκφράζονταν φόβοι ότι τα παιδιά θα «τρομοκρατούσαν το ένα το άλλο με χτυπήματα καράτε και θα κινδύνευαν να πεθάνουν με το να κρύβονται σε υπονόμους». Υπάρχουν άλλοι κίνδυνοι;

Κρυμμένοι Κίνδυνοι

«Ίσως το πιο επικίνδυνα επιτυχημένο εμπορικό τέχνασμα όλων των εποχών σε σχέση με τα παιδιά». Έτσι περιέγραψε μια εφημερίδα τη σχέση που υπάρχει ανάμεσα στα κινούμενα σχέδια με τα «Χελωνάκια» και στο εμπόριο των σχετικών προϊόντων. Παρ’ όλο που αυτή η σχέση δεν είναι καινούρια, «εκείνο που είναι καινούριο σε ό,τι αφορά τα Χελωνάκια είναι το μεγάλο μέγεθος» της αγοράς.

Σε αυτή την περίπτωση, εκείνοι που έχουν άδεια ανυπομονούν να πουλήσουν, σύμφωνα με υπολογισμούς, 400 προϊόντα που έχουν σχέση με τα Χελωνάκια, όπως κόμικς και μπλουζάκια, στους ενθουσιασμένους νέους. Συνεπώς, αν η παρακολούθηση κινουμένων σχεδίων δελεάζει τα παιδιά σε τέτοιο βαθμό που να θέλουν αυτά τα αγαθά, οι σκηνές που βλέπουν σε αυτά τα κινούμενα σχέδια θα πρέπει σίγουρα να έχουν μεγάλη επιρροή! Ωστόσο, μερικοί μπορεί να πουν ότι αυτές οι νέες μόδες δεν κρατάνε πολύ καιρό.

Ακόμα και αν τέτοιες μόδες δεν διαρκούν, τα παλιά αγαπημένα κινούμενα σχέδια διατηρούν τη γοητεία τους. «Τα Μεταλλαγμένα Χελωνάκια μπορεί να είναι κάτι το εφήμερο αλλά ο Τομ και ο Τζέρι θα παραμείνουν για πάντα», ισχυρίζεται η εφημερίδα Δε Τάιμς του Λονδίνου. Έτσι, ίσως χρειάζεται να κάνετε στον εαυτό σας ορισμένες ερωτήσεις. Μήπως το ότι βλέπετε τέτοια κινούμενα σχέδια στο σπίτι σας δείχνει στα παιδιά σας ότι επιδοκιμάζετε κάθε πράξη που απεικονίζεται σε αυτά; Τι μπορεί να ειπωθεί για τις σκηνές βιαιότητας προς τα ζώα; Μπορεί, ασφαλώς, να σκεφτείτε ότι τα κινούμενα σχέδια δεν είναι δυνατόν να εξομοιωθούν με την πραγματική ζωή. Αλλά ξέρετε τι συμβαίνει τώρα στα κινούμενα σχέδια; Ανιματρόνικς (Animatronics)!

«Ανιματρόνικς» είναι η ηλεκτρονική μαγεία που κάνει τις φανταστικές ιστορίες των κινουμένων σχεδίων να φαίνονται πραγματικές, τόσο πραγματικές ώστε οι θεατές δυσκολεύονται να ξεχωρίσουν τα κινούμενα σχέδια από την πραγματικότητα. «Το βασίλειο των ανιματρόνικς είναι τόσο πειστικό στα κοντινά πλάνα», αναφέρει το περιοδικό Δε Σάντεϊ Τάιμς Μάγκαζιν (The Sunday Times Magazine), «ώστε ακόμα και οι πιο δύσπιστοι θεατές, που είναι συνηθισμένοι στα τρικ των ταινιών φαντασίας, δεν αποσπώνται από έναν ψεύτικο πόρο ή μια ψεύτικη ρυτίδα». Οι σκηνές βίας που παρουσιάζονται με αυτόν τον τρόπο αποκτούν ένα ρεαλισμό που σοκάρει.

Σκεφτείτε επίσης τους κανόνες συμπεριφοράς που προσφέρουν τα σύγχρονα κινούμενα σχέδια στην επόμενη γενιά. Οι χαρακτήρες που παρουσιάζονται σε μια νέα σειρά κινουμένων σχεδίων τα οποία είναι της μόδας είναι «μια αντιπαθητική οικογένεια φωνακλάδων, χασομέρηδων και αποτυχημένων», αναφέρει η εφημερίδα Δε Τάιμς του Λονδίνου. Η γοητεία που ασκούν οφείλεται «εν μέρει στο ότι είναι τόσο ενάντιοι στο κατεστημένο».

Ναι, γονείς, μπορεί κάλλιστα να έχετε λόγο για να ανησυχείτε όταν εξετάσετε τα κινούμενα σχέδια που παρακολουθούν τα παιδιά σας. Λοιπόν, τι μπορείτε να κάνετε;

Απορρίψτε τη ‘Βία για Διασκέδαση’

Αξιολογήστε τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα της «προκατασκευασμένης» ψυχαγωγίας. Έχοντας κατά νου την ευημερία της οικογένειας, μερικοί γονείς έχουν αποφασίσει να ζήσουν χωρίς τηλεόραση. Άλλοι βοηθούν τα παιδιά τους να ζυγίζουν τα υπέρ και τα κατά των προγραμμάτων που τους επιτρέπεται να βλέπουν. «Όσο πιο εξαρτισμένο είναι ένα παιδί (ή ακόμα και κάποιος ενήλικος) για να δει κινούμενα σχέδια, μια διαφήμιση ή το δελτίο ειδήσεων με κριτικό και αναλυτικό μάτι», εξηγεί η εφημερίδα Δι Ιντιπέντεντ (The Independent) του Λονδίνου, «τόσο περισσότερα θα αποκομίσει από τα μέσα ενημέρωσης». Οι γονείς είναι σίγουρα στην καλύτερη θέση να βοηθήσουν τα παιδιά τους να το κάνουν αυτό.

Μια πρόσφατη μελέτη για την επίδραση της τηλεόρασης στην οικογενειακή ζωή επικέντρωσε την προσοχή σε δυο διαφορετικές μεθόδους διδασκαλίας. Η μια περιλαμβάνει τη λογική συζήτηση και την παροχή εξηγήσεων σε συνδυασμό με μια έκκληση στην αίσθηση επίτευξης του παιδιού. Η άλλη βασικά χρησιμοποιεί την τιμωρία και τις απειλές. Τι έδειξαν τα αποτελέσματα;

Τα παιδιά των οποίων οι γονείς τα απειλούσαν με τιμωρία εκδήλωσαν προτίμηση για «τηλεοπτικά προγράμματα με αντικοινωνικό περιεχόμενο», ενώ σε αντίθεση «τα παιδιά που είχαν μητέρες οι οποίες πρωταρχικά τα διαπαιδαγωγούσαν με λογική συζήτηση και παροχή εξηγήσεων επηρεάζονταν ελάχιστα» από τέτοιες σκηνές. Συνεπώς, οι γονείς που ενδιαφέρονται εξηγούν στα παιδιά τους γιατί είναι άσοφο να βλέπουν βίαια κινούμενα σχέδια. Αλλά να θυμάστε ότι τα παιδιά είναι γεννημένα μίμοι, και αυτό θέτει μια βαριά ευθύνη στους γονείς προκειμένου να αποφεύγουν να βλέπουν βία για διασκέδαση. Αν τη βλέπετε εσείς, τα παιδιά σας δεν θα βρίσκουν τίποτα εσφαλμένο στο να τη βλέπουν και τα ίδια.

‘Πώς μπορώ, λοιπόν, να ψυχαγωγώ τα παιδιά μου;’ μπορεί να ρωτήσετε. Μια πρόταση: Γιατί να μην επιδιώξετε να ψυχαγωγηθείτε βλέποντας τα κατορθώματα πραγματικών ζώων; Μήπως ζείτε κοντά σε ένα φυσικό καταφύγιο ή σε κάποιο ζωολογικό κήπο τον οποίο μπορείτε να επισκεφτείτε οικογενειακώς; Αν όχι, μπορείτε πάντοτε να διαλέγετε κατάλληλες βιντεοταινίες με θέμα την άγρια ζωή για να τις βλέπετε στο σπίτι.

Δυστυχώς, κανένας μας δεν μπορεί προς το παρόν να ξεφύγει από τη βία του κόσμου μέσα στον οποίο ζούμε. Αλλά είτε είμαστε νέοι είτε ηλικιωμένοι, μπορούμε σοφά να διαλέγουμε, αν το επιθυμούμε, να μη βλέπουμε οτιδήποτε ενθαρρύνει τη βία.

[Εικόνα στη σελίδα 12]

Μήπως προωθούν τα κινούμενα σχέδια τη βία;