Ο Πόνος που Δεν θα Υπάρχει Πια

Ο ΠΟΝΟΣ που θα εξαλειφτεί σε εκπλήρωση της υπόσχεσης της Αγίας Γραφής θα είναι ο πόνος που νιώθουμε ως συνέπεια της ατέλειας του πρώτου ανθρώπου. Αυτός ο πόνος περιλαμβάνει εκείνο που μπορεί να περιγραφεί ως χρόνιος πόνος.

Αντί να αποτελεί σύστημα προειδοποίησης όσον αφορά την αρρώστια ή τον τραυματισμό, ο χρόνιος πόνος έχει παρομοιαστεί με «ψεύτικο συναγερμό» που απλώς δεν σταματάει. Αυτός είναι ο πόνος που κάνει εκείνους που υποφέρουν να δαπανούν πολλά δισεκατομμύρια κάθε χρόνο σε αναζήτηση ανακούφισης και καταστρέφει τη ζωή εκατομμυρίων ανθρώπων.

Ο ειδικός σε θέματα πόνου Δρ Ρίτσαρντ Α. Στέρνμπαχ έγραψε: «Σε αντίθεση με τον οξύ πόνο, ο χρόνιος πόνος δεν είναι σύμπτωμα· ο χρόνιος πόνος δεν είναι προειδοποιητικό σημάδι». Το περιοδικό Η Ιατρική των Έκτακτων Περιστατικών (Emergency Medicine) τόνισε: «Ο χρόνιος πόνος δεν εξυπηρετεί κανέναν απολύτως σκοπό».

Έτσι, πολλοί γιατροί στα πρόσφατα χρόνια έχουν φτάσει στο σημείο να θεωρούν αυτόν τον πόνο πραγματική πάθηση από μόνο του. «Στον οξύ πόνο, ο πόνος αποτελεί σύμπτωμα μιας αρρώστιας ή κάποιου τραυματισμού», εξηγεί ο Δρ Τζον Τζ. Μπόνικα στο βιβλίο Η Αντιμετώπιση του Πόνου (The Management of Pain), το σημερινό κλασικό σύγγραμμα για τον πόνο. «Στο χρόνιο πόνο, ο ίδιος ο πόνος είναι η αρρώστια».

Προσπάθειες για Κατανόηση του Πόνου

Ο πόνος δεν έχει ακόμα κατανοηθεί πλήρως. «Η αιώνια γοητεία που ασκεί το να προσπαθεί να ξεδιαλύνει κανείς τι είναι πόνος», ανέφερε το περιοδικό Αμέρικαν Χελθ (American Health), «έχει κάνει τους επιστήμονες να εργάζονται εντατικά». Πριν από λίγες δεκαετίες, είχαν συμπεράνει ότι ο πόνος είναι ένα είδος αίσθησης, όπως η όραση, η ακοή και η αφή, που γίνεται αντιληπτή από ειδικές νευρικές απολήξεις στο δέρμα και μεταβιβάζεται στον εγκέφαλο μέσω συγκεκριμένων νευρικών ινών. Αλλά αυτή η υπεραπλουστευμένη άποψη για τον πόνο αποδείχτηκε εσφαλμένη. Πώς;

Ένας παράγοντας που οδήγησε στη νέα κατανόηση ήταν η μελέτη που είχε ως αντικείμενο μια νεαρή γυναίκα η οποία δεν είχε το αίσθημα του πόνου. Μετά το θάνατό της το 1955, μια εξέταση του εγκεφάλου και του νευρικού της συστήματος οδήγησε σε μια εντελώς καινούρια άποψη για τα αίτια του πόνου. Οι γιατροί «έψαξαν για τις νευρικές απολήξεις», εξήγησε το περιοδικό Δε Σταρ Γουίκλι Μάγκαζιν (The Star Weekly Magazine) στις 30 Ιουλίου 1960. «Αν δεν είχε καμιά απόληξη, αυτό θα ευθυνόταν για το ότι η κοπέλα δεν αισθανόταν πόνο. Αλλά αυτές υπήρχαν και προφανώς ήταν τέλειες.

»Στη συνέχεια, οι γιατροί εξέτασαν τις νευρικές ίνες που υποτίθεται ότι συνδέουν τις νευρικές απολήξεις με τον εγκέφαλο. Εδώ, σίγουρα, θα βρισκόταν κάποιο ελάττωμα. Αλλά δεν βρέθηκε. Οι ίνες ήταν όλες τέλειες, όσο μπορούσε να δει κανείς, εκτός από εκείνες που είχαν εκφυλιστεί εξαιτίας τραυματισμού.

»Τελικά, έγιναν εξετάσεις του εγκεφάλου της κοπέλας και, για άλλη μια φορά, δεν μπορούσε να αποδειχτεί κανενός είδους ελάττωμα. Σύμφωνα με όλη την υπάρχουσα γνώση και θεωρία, αυτή η κοπέλα θα έπρεπε φυσιολογικά να αισθάνεται πόνο, εντούτοις αυτή δεν μπορούσε ούτε καν να αισθανθεί το γαργάλισμα». Ωστόσο, ήταν ευαίσθητη στην πίεση που ασκούνταν στο δέρμα και μπορούσε να ξεχωρίσει πότε την άγγιζαν με το κεφάλι και πότε με τη μύτη μιας καρφίτσας, αν και το τσίμπημα της καρφίτσας δεν προκαλούσε πόνο.

Ο Ρόναλντ Μέλζακ, ο οποίος στη δεκαετία του 1960 μαζί με κάποιον άλλον πρότεινε μια δημοφιλή νέα θεωρία για την εξήγηση του πόνου, παρέχει άλλο ένα παράδειγμα της πολυπλοκότητάς του. Ο ίδιος εξήγησε: «Η κ. Χαλ συνέχιζε να δείχνει προς το πόδι της που δεν υπήρχε [είχε υποστεί ακρωτηριασμό] και να περιγράφει τους καυστικούς πόνους που ένιωθε λες και της έμπηγαν ένα πυρακτωμένο σίδερο στα δάχτυλα του ποδιού της». Ο Μέλζακ είπε στο περιοδικό Μακλίνς (Maclean’s) το 1989 ότι έψαχνε «ακόμα για εξηγήσεις αυτού που ο ίδιος αποκαλεί ‘πόνο-φάντασμα’». Επιπρόσθετα, υπάρχει αυτό που ονομάζεται ετερότοπος πόνος, κατά τον οποίο το άτομο μπορεί να έχει κάποια δυσλειτουργία σε ένα μέρος του σώματος αλλά να αισθάνεται τον πόνο σε κάποιο άλλο.

Περιλαμβάνεται και η Διάνοια και το Σώμα

Τώρα ο πόνος προσδιορίζεται ως «μια ιδιαίτερα περίπλοκη αλληλεπίδραση της διάνοιας και του σώματος». Στο βιβλίο της Πόνος στην Αμερική (Pain in America), που εκδόθηκε το 1992, η Μαίρη Σ. Σέρινταν λέει ότι «η εμπειρία του πόνου είναι τόσο πολύ ψυχολογική ώστε η διάνοια μπορεί μερικές φορές να αρνηθεί την ύπαρξή του και μερικές φορές να τον δημιουργήσει και να τον διατηρήσει επί πολύ καιρό αφότου έχει περάσει ο οξύς τραυματισμός».

Η διάθεση, η συγκέντρωση, η προσωπικότητα, η ευαισθησία κάποιου ατόμου σε σχέση με την υποβολή, καθώς και άλλοι παράγοντες, είναι όλα σημαντικά ως προς το πώς αντιδρά το άτομο στον πόνο. «Ο φόβος και η ανησυχία προκαλούν υπερβολική αντίδραση», παρατήρησε ο ειδικός σε θέματα πόνου Δρ Μπόνικα. Έτσι, κάποιος μπορεί να μάθει να διαισθάνεται τον πόνο. Ο Δρ Γουίλμπερτ Φόρνταϊς, καθηγητής ψυχολογίας ο οποίος ειδικεύεται σε προβλήματα πόνου, εξηγεί:

«Το ερώτημα δεν είναι αν ο πόνος είναι πραγματικός. Ασφαλώς και είναι πραγματικός. Το ερώτημα είναι ποιοι είναι οι αποφασιστικοί παράγοντες που τον επηρεάζουν. Αν σας μιλήσω ακριβώς πριν από το γεύμα για ένα σάντουιτς με ζαμπόν, θα νιώσετε το στόμα σας να υγραίνεται. Αυτό είναι πολύ πραγματικό. Αλλά εμφανίζεται λόγω των ερεθισμάτων. Δεν υπάρχει κανένα σάντουιτς με ζαμπόν. Τα ανθρώπινα όντα είναι ιδιαίτερα ευαίσθητα στα ερεθίσματα. Αυτά επηρεάζουν την κοινωνική συμπεριφορά, την έκκριση σάλιου, την πίεση του αίματος, την ταχύτητα χώνεψης του φαγητού, τον πόνο, το καθετί».

Όπως ακριβώς τα συναισθήματα και η ψυχική σας διάθεση μπορούν να εντείνουν τον πόνο, έτσι μπορούν και να τον καταστείλουν ή να τον αμβλύνουν. Εξετάστε ένα παράδειγμα: Κάποιος νευροχειρουργός είπε ότι κάποτε όταν ήταν νέος είχε γοητευτεί τόσο από μια κοπέλα ενώ καθόταν μαζί της σε μια παγωμένη μάντρα ώστε δεν ένιωσε κανένα αίσθημα έντονου κρύου ή πόνου στους γλουτούς του. «Κόντεψα να πάθω κρυοπαγήματα», εξήγησε ο ίδιος. «Πρέπει να καθόμασταν εκεί 45 λεπτά, και δεν αισθάνθηκα τίποτα».

Υπάρχουν πολλά τέτοια παραδείγματα. Οι ποδοσφαιριστές που είναι πολύ αφοσιωμένοι στο παιχνίδι ή οι στρατιώτες που βρίσκονται στον πυρετό της μάχης μπορεί να τραυματιστούν σοβαρά και όμως να νιώσουν ελάχιστο ή και καθόλου πόνο εκείνη τη στιγμή. Ο διάσημος εξερευνητής της Αφρικής Ντέιβιντ Λίβινγκστον ανέφερε ότι του είχε επιτεθεί ένα λιοντάρι που τον ταρακούνησε «όπως ένα σκυλί ταρακουνάει κάποιον αρουραίο. Το σοκ . . . προκάλεσε ένα είδος ονειροπόλησης στην οποία δεν υπήρχε αίσθημα πόνου».

Είναι αξιοσημείωτο ότι οι υπηρέτες του Ιεχωβά Θεού, οι οποίοι ήρεμα αποβλέπουν σε Αυτόν με πλήρη πεποίθηση και εμπιστοσύνη, ένιωσαν επίσης μερικές φορές να καταστέλλεται ο πόνος τους. «Όσο παράξενο και αν φαίνεται», ανέφερε ένας Χριστιανός τον οποίο είχαν δείρει, «μετά τα πρώτα λίγα χτυπήματα, πραγματικά δεν αισθανόμουν πια τον πόνο. Αντίθετα, ήταν σαν να μπορούσα μόνο να τα ακούω, σαν το χτύπημα ενός τύμπανου που ακούγεται στο βάθος μακριά».—Ξύπνα! 22 Φεβρουαρίου 1994, σελίδα 21.

Πώς Μεταβάλλονται οι Αισθήσεις του Πόνου

Σε μια προσπάθεια να εξηγήσουν μερικές από τις μυστηριώδεις πλευρές του πόνου, το 1965 ένας καθηγητής ψυχολογίας, ο Ρόναλντ Μέλζακ, και ένας καθηγητής ανατομίας, ο Πάτρικ Γουόλ, διατύπωσαν την ευρέως αποδεκτή θεωρία ελέγχου της πύλης του πόνου. Το εγχειρίδιο του Δρ Μπόνικα σχετικά με τον πόνο, έκδοση 1990, έλεγε ότι αυτή η θεωρία ήταν «μεταξύ των πιο σημαντικών εξελίξεων στον τομέα της έρευνας και της θεραπείας του πόνου».

Σύμφωνα με τη θεωρία, το άνοιγμα και το κλείσιμο μιας θεωρητικής πύλης στο νωτιαίο μυελό είτε επιτρέπει είτε εμποδίζει τη μεταβίβαση των σημάτων του πόνου στον εγκέφαλο. Αν αισθήσεις εκτός από τον πόνο συνωστιστούν στην πύλη, τότε τα σήματα του πόνου που φτάνουν στον εγκέφαλο μπορεί να ελαττωθούν. Έτσι, για παράδειγμα, ο πόνος μειώνεται με το να τρίψετε ή να κουνήσετε ένα ελαφρώς καμένο δάχτυλο, εφόσον έτσι στέλνονται στο νωτιαίο μυελό και άλλα σήματα εκτός από εκείνα του πόνου για να παρεμποδίσουν τη μεταβίβαση των σημάτων του πόνου.

Η ανακάλυψη το 1975 του γεγονότος ότι το σώμα μας παράγει τις δικές του ουσίες, παρόμοιες με τη μορφίνη, οι οποίες ονομάζονται ενδορφίνες, συντέλεσε περαιτέρω στην έρευνα για την κατανόηση των μυστηριωδών πλευρών του πόνου. Για παράδειγμα, ορισμένοι άνθρωποι ίσως έχουν ελάχιστη ή καμιά αίσθηση του πόνου επειδή παράγουν ενδορφίνες σε υπερβολικό βαθμό. Οι ενδορφίνες μπορεί επίσης να διαφωτίσουν το μυστήριο του γιατί ο πόνος ελαχιστοποιείται ή ακόμα και εξαφανίζεται με το βελονισμό, μια ιατρική διαδικασία στην οποία βελόνες λεπτές σαν τρίχα εισάγονται στο σώμα. Σύμφωνα με πληροφορίες από αυτόπτες μάρτυρες, έχει γίνει εγχείρηση ανοιχτής καρδιάς ενώ ο ασθενής ήταν ξύπνιος, σε εγρήγορση και χαλαρωμένος με τη χρήση βελονισμού ως του μόνου παυσίπονου! Γιατί ο ασθενής δεν ένιωθε καθόλου πόνο;

Μερικοί πιστεύουν ότι οι βελόνες μπορεί να ενεργοποιούν την παραγωγή ενδορφινών οι οποίες προσωρινά εξαφανίζουν τον πόνο. Μια άλλη πιθανότητα είναι ότι ο βελονισμός καταπαύει τον πόνο επειδή οι βελόνες διεγείρουν νευρικές ίνες που στέλνουν σήματα διαφορετικά από τον πόνο. Αυτά τα σήματα συνωστίζονται στις πύλες στο νωτιαίο μυελό, εμποδίζοντας τα σήματα του πόνου να εισέλθουν και να φτάσουν στον εγκέφαλο, όπου γίνεται αισθητός ο πόνος.

Η θεωρία σχετικά με τον έλεγχο της πύλης και το γεγονός ότι το σώμα παράγει τα δικά του παυσίπονα μπορεί επίσης να εξηγούν γιατί η διάθεση, οι σκέψεις και τα συναισθήματα ενός ατόμου επηρεάζουν το βαθμό του πόνου που νιώθει. Έτσι, το σοκ από την ξαφνική επίθεση κάποιου λιονταριού πιθανώς να δραστηριοποίησε την παραγωγή ενδορφινών του Λίβινγκστον, καθώς επίσης να κατέκλυσε το νωτιαίο μυελό του με σήματα διαφορετικά από εκείνα του πόνου. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να μειωθούν τα αισθήματα του πόνου.

Εντούτοις, όπως επισημάναμε προηγουμένως, η ψυχική διάθεση και τα συναισθήματα κάποιου μπορεί να έχουν το αντίθετο αποτέλεσμα. Υπερβολική ποσότητα του καθημερινού άγχους της συνηθισμένης σύγχρονης ζωής μπορεί να αυξήσει την αίσθηση του πόνου σε κάποιο άτομο προκαλώντας ανησυχία, ένταση και συστολές των μυών.

Ευτυχώς, ωστόσο, εκείνοι που υποφέρουν από πόνο έχουν λόγο να είναι αισιόδοξοι. Αυτό συμβαίνει επειδή πολλοί ασθενείς ωφελούνται τώρα από βελτιωμένες μεθόδους θεραπείας. Αυτές οι βελτιώσεις έχουν προκύψει από την καλύτερη κατανόηση αυτής της φοβερής πάθησης. Ο Δρ Σρίνταρ Βασουντεβάν, πρόεδρος της Αμερικανικής Ιατρικής Ακαδημίας για τον Πόνο, εξήγησε: «Η άποψη ότι ο πόνος μπορεί μερικές φορές να αποτελεί αυτός καθαυτόν αρρώστια επέφερε επανάσταση όσον αφορά τη θεραπεία στη δεκαετία του 1980».

Πώς έχει επέλθει επανάσταση στη θεραπεία του πόνου; Τι είδους θεραπείες αποδεικνύονται αποτελεσματικές;

[Εικόνα στη σελίδα 7]

Πώς ελαχιστοποιεί ή εξαφανίζει ο βελονισμός τον πόνο;

[Ευχαριστίες]

H. Armstrong Roberts