Προεμμηνορρυσιακό Σύνδρομο—Μύθος ή Πραγματικότητα;
Η συμπεριφορά της είναι παράξενη και απρόβλεπτη. Τη μια στιγμή είναι συγκαταβατική· την άλλη είναι εριστική. Λέει λόγια που φανερώνουν απελπισία. Παρά τις δικές σας εκφράσεις ενθάρρυνσης, εκείνη αντιδρά υπερβολικά σε ό,τι λέτε και κάνετε. Ένα μικρό ζήτημα είναι πιθανό να πάρει μεγάλες διαστάσεις και να γίνει η καύσιμη ύλη για μια μαινόμενη φωτιά. Έπειτα από λίγες μέρες ή περίπου μια εβδομάδα, αυτή η «άλλη» γυναίκα ξαφνικά εξαφανίζεται, και εκείνη γίνεται πάλι ο φυσιολογικός εαυτός της . . . για λίγο.
ΕΙΝΑΙ αλήθεια ότι δεν υφίστανται όλες οι γυναίκες τέτοιες δραματικές αλλαγές στη διάθεση. Ωστόσο, πριν από την έναρξη της εμμηνορρυσίας, μερικές γυναίκες ίσως ανακαλύπτουν ότι αποκτούν διπλή προσωπικότητα. Τι είναι εκείνο που προκαλεί τέτοιες αλλαγές στη διάθεση; Είναι αυτή η συμπεριφορά πράγματι αποτέλεσμα αλλαγών που συμβαίνουν στη διάρκεια του εμμηνορρυσιακού κύκλου;
Τι Είναι το Προεμμηνορρυσιακό Σύνδρομο;
Σύμφωνα με το Αμερικανικό Περιοδικό Ψυχιατρικής (American Journal of Psychiatry), οι γυναίκες που εκδηλώνουν «κατά περιόδους συμπτώματα αρκετά έντονα ώστε αυτά να παρεμβαίνουν σε ορισμένες πλευρές της ζωής», και τα οποία εμφανίζονται πάντοτε πριν από την εμμηνορρυσία, είναι πιθανό να πάσχουν από προεμμηνορρυσιακό σύνδρομο (PMS). Μολονότι δεν υπάρχουν εργαστηριακές εξετάσεις για τη διάγνωση του PMS, οι γυναίκες με PMS πρέπει να διέρχονται κάποια φάση διάρκειας μίας ή δύο εβδομάδων ανάμεσα σε κάθε κύκλο κατά την οποία δεν παρουσιάζουν τα σχετικά συμπτώματα. Σύμφωνα με αυτόν τον ορισμό, οι γιατροί υπολογίζουν ότι μόνο το 10 τοις εκατό των γυναικών πάσχουν από PMS.
Άλλοι γιατροί έχουν διαφορετική άποψη για το PMS. Υποστηρίζουν ότι ένα μεγαλύτερο ποσοστό γυναικών, που κυμαίνεται από 40 ως 90 τοις εκατό, πάσχουν από PMS. Σύμφωνα με τον ορισμό που δίνουν αυτοί, το PMS περιλαμβάνει διάφορα συμπτώματα, όπως αύξηση βάρους, κόπωση, πόνο στις αρθρώσεις, οξείς πόνους στην κοιλιά, ημικρανίες, ευερεθιστότητα, ευαισθησία του στήθους, τάση για κλάματα, τρομερή επιθυμία για φαγητό και αλλαγές στη διάθεση. Πάνω από 150 συμπτώματα σχετίζονται με το PMS. Οι γυναίκες, περιλαμβανομένων και εκείνων που δεν έχουν πλέον εμμηνορρυσία, είναι πιθανό να εμφανίζουν ένα ή αρκετά από αυτά τα συμπτώματα. Σε γενικές γραμμές, όμως, το PMS επηρεάζει γυναίκες ηλικίας 30 ως 40 χρονών. Στις περισσότερες γυναίκες, τα συμπτώματα του PMS είναι ενοχλητικά αλλά ελεγχόμενα. Σε αυτό το άρθρο θα ασχοληθούμε με αυτές τις λιγότερο έντονες περιπτώσεις PMS.
Η Νάνσι Ριμ, ερευνήτρια στο Πανεπιστήμιο του Μίσιγκαν, ανέφερε ότι το PMS θεωρείται «γενικό πρόβλημα υγείας» στις Ηνωμένες Πολιτείες, αλλά σε άλλες χώρες υπάρχουν αρκετές διαφορές στο είδος και στην ένταση των συμπτωμάτων. «Σε μερικές κοινωνίες αναφέρονται πολύ πιο έντονα σωματικά συμπτώματα, ενώ σε άλλες αναφέρονται περισσότερο συναισθηματικά συμπτώματα», είπε αυτή. Η Ριμ, η οποία έχει κάνει έρευνες στην Κίνα, χρησιμοποίησε ως παράδειγμα τις Κινέζες. «Στην κινεζική κοινωνία δεν είναι σωστό να έχεις συναισθηματικά συμπτώματα». Ως αποτέλεσμα, παρατήρησε, οι γυναίκες στρέφουν την προσοχή στους οξείς πόνους στην κοιλιά όταν τις ρωτάνε για τα προβλήματα της εμμηνορρυσίας.
Η Αρχή του PMS
Ο Δρ Ρόμπερτ Τ. Φρανκ από τη Νέα Υόρκη ήταν ο πρώτος που ασχολήθηκε με το PMS, το 1931, στη διατριβή του «Τα Ορμονικά Αίτια της Προεμμηνορρυσιακής Έντασης». Αυτός παρατήρησε γυναίκες οι οποίες υπέφεραν από κόπωση, αδυναμία συγκέντρωσης και εκνευρισμό πριν από την εμμηνορρυσία.
Είκοσι δύο χρόνια αργότερα, η Καταρίνα Ντάλτον και ο Ρέιμοντ Γκριν, Άγγλοι γιατροί, δημοσίευσαν σε κάποιο ιατρικό περιοδικό μια διατριβή στην οποία επινόησαν τον όρο «προεμμηνορρυσιακό σύνδρομο». Η Δρ Ντάλτον αναφέρθηκε στο PMS ως «την πιο κοινή, και πιθανώς την αρχαιότερη, ασθένεια στον κόσμο». Τα ευρήματά της σχετικά με τις επιδράσεις που θα μπορούσε να έχει το PMS στη γυναικεία συμπεριφορά είδαν το φως της δημοσιότητας το 1980. Αυτή και άλλοι γιατροί προσκλήθηκαν να εξετάσουν δύο Βρετανίδες οι οποίες κατηγορούνταν για ανθρωποκτονία εκ προμελέτης. Αυτοί υπέθεσαν ότι η συμπεριφορά της γυναίκας θα μπορούσε να επηρεαστεί από ορμονικές διακυμάνσεις στη διάρκεια του εμμηνορρυσιακού κύκλου της. Βάσει της διάγνωσής τους σχετικά με το PMS, μειώθηκαν και στις δύο περιπτώσεις οι κατηγορίες για φόνο. Στη μια απόφαση, απαγγέλθηκε στην κατηγορουμένη μικρότερη κατηγορία για ανθρωποκτονία εξ αμελείας με αιτιολογία τη «μειωμένη ευθύνη».
Περιστατικά καταστροφικής συμπεριφοράς από μέρους ορισμένων γυναικών, όπως τα προηγούμενα, φαίνεται ότι αποτελούν μεμονωμένες περιπτώσεις. Τα αίτια αυτής της συμπεριφοράς, καθώς και τα λιγότερο βασανιστικά συμπτώματα που έχουν οι περισσότερες γυναίκες κατά τον καιρό της εμμηνορρυσίας, εξακολουθούν να αποτελούν θέμα αντιλογίας στις σελίδες των περιοδικών, ιατρικών και μη.
Είναι αυτή η συμπεριφορά πραγματικά αποτέλεσμα των περιοδικών ορμονικών διακυμάνσεων στο σώμα μιας γυναίκας; Ή μήπως η ιδέα των ασταθών ορμονών και του απειθάρχητου γυναικείου σώματος είναι απλώς ένας μύθος; Οι απόψεις διίστανται όσον αφορά το αν και κατά πόσο οι ορμονικές διακυμάνσεις επηρεάζουν τη συμπεριφορά της γυναίκας. Πολλοί ερευνητές και γιατροί συμφωνούν ότι το κλειδί για να μάθουμε γιατί μερικές γυναίκες υποφέρουν από PMS είναι η καλύτερη κατανόηση της αλληλεπίδρασης του εγκεφάλου και των ωοθηκικών ορμονών στη διάρκεια του εμμηνορρυσιακού κύκλου.
Ο Εμμηνορρυσιακός Κύκλος
Περίπου μία φορά κάθε τέσσερις εβδομάδες, το σώμα της γυναίκας εισέρχεται σε έναν πολύ περίπλοκο κύκλο ορμονικών διακυμάνσεων. Η λέξη «εμμηνορρυσία», την οποία πολλοί αποκαλούν «κατάρα», προέρχεται από τη λέξη έμμηνος που σημαίνει «αυτός που συμβαίνει κάθε μήνα».
Για να αρχίσει ο κύκλος, ο υποθάλαμος του εγκεφάλου στέλνει ένα μήνυμα στην υπόφυση. Μόλις λάβει το μήνυμα, η υπόφυση εκκρίνει θυλακιοτρόπο ορμόνη (FSH). Η FSH φτάνει μέσω του αίματος στις ωοθήκες και πυροδοτεί την παραγωγή οιστρογόνων. Καθώς τα οιστρογόνα αυξάνονται, η υπόφυση αντιδρά παράγοντας ωχρινοτρόπο ορμόνη (LH). Η LH επιβραδύνει την έκκριση FSH. Ένα ωάριο ωριμάζει και κατεβαίνει στη μήτρα. Μετά την απελευθέρωση του ωαρίου, εκκρίνεται η ορμόνη προγεστερόνη. Αν το ωάριο δεν γονιμοποιηθεί, τα επίπεδα της προγεστερόνης και των οιστρογόνων μειώνονται απότομα.
Χωρίς ορμόνες να το υποστηρίζουν, το εσωτερικό τοίχωμα της μήτρας εκφυλίζεται με αποτέλεσμα να αποβάλλονται αίμα, υγρά και λίγος ιστός μέσω του κόλπου. Χρειάζονται περίπου τρεις με εφτά μέρες για να απορρίψει τελείως η μήτρα της γυναίκας το εσωτερικό τοίχωμα, ολοκληρώνοντας έτσι έναν εμμηνορρυσιακό κύκλο. Καθώς ολοκληρώνεται ο κύκλος, ο εγκέφαλος απελευθερώνει ξανά ορμόνες, οι οποίες σηματοδοτούν την έναρξη ενός νέου κύκλου.
Ορμονική Μάχη;
Μερικοί υποστηρίζουν ότι κάποια ανισορροπία μεταξύ οιστρογόνων και προγεστερόνης είναι αυτή που προκαλεί τα προεμμηνορρυσιακά συμπτώματα στη γυναίκα. Βεβαιώνουν ότι οι ορμόνες φυσιολογικά συνεργάζονται για την επίτευξη τέλειας ισορροπίας. Όταν μια ορμόνη παράγεται σε μεγαλύτερο βαθμό από κάποια άλλη, ξεσπάει μια μάχη, και προκαλούνται απώλειες στο γυναικείο σώμα.
Τα αυξημένα επίπεδα οιστρογόνων ίσως κάνουν μερικές γυναίκες να νιώθουν ευέξαπτες. Σε άλλες, επικρατεί η προγεστερόνη, κάνοντάς τες να αισθάνονται καταθλιμμένες και εξαντλημένες.
Άλλοι ερευνητές διαφωνούν με τη θεωρία ότι το PMS προκαλείται από ορμονική ανισορροπία. Υποστηρίζουν ότι ψυχολογικοί και κοινωνικοί παράγοντες παίζουν μεγάλο ρόλο στη δημιουργία προεμμηνορρυσιακών συμπτωμάτων σε ορισμένες γυναίκες. Το περιοδικό Περίθαλψη του Ασθενούς (Patient Care), αναφερόμενο στα αίτια του PMS, δηλώνει ότι «δεν έχουν βρεθεί σαφείς διαφορές στη διάταξη, στις αναλογίες, στην ποσότητα ή στο συγχρονισμό των γοναδοτρόπων ορμονών μεταξύ των γυναικών που έχουν ή δεν έχουν έντονο PMS».
Το άγχος, για παράδειγμα, μπορεί να επιταχύνει, να καθυστερήσει ή να εντείνει τα συμπτώματα του PMS. Το βιβλίο Το Προεμμηνορρυσιακό Σύνδρομο και Εσείς: Ο Επόμενος Μήνας Μπορεί να Διαφέρει (PMS—Premenstrual Syndrome and You: Next Month Can Be Different) παρατηρεί: «Το άγχος αναστέλλει την απελευθέρωση ορμονών, και μια ανεπαρκής ποσότητα ορμονών μπορεί να οδηγήσει σε εκείνο το είδος ορμονικής ανισορροπίας που επιδεινώνει τα συμπτώματα του PMS». Τα ιατρικά, τα οικονομικά και τα οικογενειακά προβλήματα ίσως φαίνονται πιο έντονα και πιο δυσεπίλυτα πριν από την εμμηνορρυσία.
Ο Φόβος του Στιγματισμού
Μερικοί ερευνητές ισχυρίζονται ότι είναι πιθανό να θεωρηθεί κάποια γυναίκα κάθε άλλο παρά ιδανική εργάτρια ή ιδανική για τη λήψη αποφάσεων, αν εκδηλώνει συμπτώματα που σχετίζονται με την εμμηνορρυσία της. «Με αυτόν τον τρόπο η κοινωνία κρατάει τις γυναίκες στη θέση τους. Αν δεν είστε καλά μια φορά το μήνα, αυτό σημαίνει ότι δεν πρέπει να βγαίνετε στην κοινωνία και να κάνετε σοβαρά, δυναμικά, σημαντικά πράγματα», υποστηρίζει η Μπάρμπαρα Σόμερ, ψυχολόγος.
Άλλοι ερευνητές ισχυρίζονται ότι οι γυναίκες έχουν αποδεχτεί το PMS επειδή τους επιτρέπει να χρησιμοποιούν την κατάσταση αυτή ως δικαιολογία για τη συμπεριφορά τους. Σε μια συνέντευξη που έδωσε στο περιοδικό Ρέντμπουκ (Redbook), η Δρ Κάρολ Τάβρις, συγγραφέας του βιβλίου Η Λαθεμένη Αξιολόγηση της Γυναίκας (The Mismeasure of Woman), δηλώνει ότι το PMS «επιτρέπει στις γυναίκες να λένε: ‘Τι δεν πάει καλά με την υγεία μου;’ και όχι: ‘Τι δεν πάει καλά στη ζωή μου και με κάνει να νιώθω δυστυχισμένη;’»
Το 1985, γυναίκες ψυχίατροι της Επιτροπής για τις Γυναίκες του Αμερικανικού Ψυχιατρικού Συλλόγου (APA) αγωνίστηκαν για να μη συμπεριληφτεί το PMS στο Εγχειρίδιο Διάγνωσης και Στατιστικών Στοιχείων του APA. Αν και υπάρχει στο παράρτημα του τελευταίου (1987) εγχειριδίου με την ονομασία «διαταραχή που προξενεί δυσφορία στο τέλος της εκκριτικής φάσης», μια ειδική επιτροπή του APA πρότεινε να περιλάβει την «προεμμηνορρυσιακή διαταραχή που προξενεί δυσφορία» (PMDD) στο κυρίως κείμενο της επόμενης έκδοσής του. Η καταχώρησή του στο εγχειρίδιο θα το έκανε αναγνωρισμένη ψυχιατρική διαταραχή.
«Δεν έχει καμία θέση στο βιβλίο επειδή δεν είναι ψυχική διαταραχή», παρατηρεί η Δρ Πόλα Κάπλαν, πρώην σύμβουλος της ειδικής επιτροπής. «Την επόμενη φορά που κάποια γυναίκα θα προταθεί για υπουργός δικαιοσύνης, θα τη ρωτήσουν: ‘Είχατε ποτέ PMDD;’» είπε η ίδια.
Αναζήτηση Ανακούφισης
Ο ιατρικός κόσμος εξακολουθεί να διαφωνεί γύρω από το ζήτημα του PMS. Πολλές θεωρίες ανακύπτουν όσον αφορά τα ακριβή αίτια και τη θεραπεία του PMS. Μερικοί γιατροί πιστεύουν ότι μπορεί να υπάρχουν 18 κατηγορίες PMS, καθεμιά από τις οποίες προξενεί διαφορετικά συμπτώματα. Μια πρόσφατη μελέτη ανέφερε ότι ο ψευδάργυρος είναι πιθανό να παίζει κάποιο ρόλο στην πυροδότηση των συμπτωμάτων του PMS. Μια άλλη μελέτη υποστήριξε ότι η έλλειψη βιταμίνης Β6 μπορεί να βρίσκεται στη ρίζα του προβλήματος, προκαλώντας σε μερικές γυναίκες κατάθλιψη ήπιας μορφής.
Γυναίκες που αναζητούν ανακούφιση από τα επαναλαμβανόμενα συμπτώματα του PMS δοκιμάζουν θεραπείες όπως η φωτοθεραπεία, ο χειρισμός του ύπνου, η τεχνική της βαθιάς χαλάρωσης, τα αντικαταθλιπτικά φάρμακα και τα υπόθετα προγεστερόνης. Μέχρι τώρα, δεν έχει βρεθεί καμιά θεραπεία που να είναι σταθερά αποτελεσματική.
Οι γυναίκες που υποφέρουν από ανεξέλεγκτα συμπτώματα πριν από την εμμηνορρυσία θα πρέπει να συμβουλευτούν κάποιο γιατρό. Κάθε περίπτωση PMS είναι μοναδική, και κάθε γυναίκα αξίζει να λάβει έγκυρη ιατρική συμβουλή και κατάλληλη περίθαλψη. Επειδή το PMS μπορεί να μοιάζει πολύ με άλλες σοβαρές καταστάσεις, όπως είναι οι παθήσεις του θυρεοειδούς, η ενδομητρίωση και η κατάθλιψη, είναι σημαντικό να γίνουν γενικές εξετάσεις.
Προτού επισκεφτεί η γυναίκα για πρώτη φορά το γιατρό, συστήνεται να κρατάει ένα λεπτομερές προσωπικό ημερολόγιο των σωματικών και των συναισθηματικών συμπτωμάτων που έχει πριν από την εμμηνορρυσία. Γνωρίζοντας ποιες μέρες ίσως είναι επιρρεπής στην κακοκεφιά, στην ευερεθιστότητα ή στην κατάθλιψη, μπορεί να βοηθηθεί να προσαρμόσει το πρόγραμμά της ανάλογα. Αυτό μπορεί επίσης να τη βοηθήσει να καθορίσει αν πάσχει από PMS.
Οι γιατροί μπορεί να της συστήσουν να μειώσει τους παράγοντες που προκαλούν άγχος στη ζωή της. Η θρεπτική διατροφή και η τακτική άσκηση μπορούν επίσης να καταπολεμήσουν το PMS. Μια διατροφή πλούσια σε υδατάνθρακες και φτωχή σε πρωτεΐνες βελτίωσε τη διάθεση μερικών προεμμηνορρυσιακά καταθλιμμένων γυναικών, όπως αποκάλυψε κάποια πανεπιστημιακή μελέτη. Ένα τακτικό πρόγραμμα ασκήσεων ή το ζωηρό περπάτημα στη διάρκεια της μέρας μπορεί επίσης να βοηθήσει στην καταπολέμηση της κόπωσης και της άσχημης διάθεσης.
Ασφαλώς, τα μέλη της οικογένειας, ειδικά ο σύζυγος, μπορούν να βοηθήσουν. Θα πρέπει να προσπαθούν να εκδηλώνουν ιδιαίτερη καλοσύνη, στοχαστικότητα και κατανόηση όταν ο έμμηνος κύκλος κάποιας γυναίκας της προκαλεί δυσκολίες.
Η Αντιλογία Συνεχίζεται
Ορισμένοι ισχυρίζονται ότι είναι εσφαλμένο να χαρακτηρίζονται «σύνδρομο» οι φυσιολογικές συναισθηματικές και σωματικές αλλαγές που υφίσταται μια γυναίκα στη διάρκεια του εμμηνορρυσιακού της κύκλου. Άλλοι πάλι αμφισβητούν την ύπαρξη του PMS, λέγοντας ότι στιγματίζει τις γυναίκες.
Ωστόσο, για αρκετές γυναίκες, το PMS είναι πραγματικό. Κάθε μήνα, έχουν συμπτώματα που τις δυσκολεύουν να ανταποκριθούν στις υποχρεώσεις τους στην οικογένεια και στην εργασία. Η αναζήτηση ανακούφισης και κατανόησης μπορεί να τις απογοητεύσει επειδή πολλοί γιατροί καθώς και άλλοι συνεχίζουν να αντιλέγουν για το αν υπάρχει πράγματι το PMS.
[Εικόνα στη σελίδα 15]
Τα μέλη της οικογένειας μπορούν να βοηθήσουν με το να εκδηλώνουν ιδιαίτερη καλοσύνη και στοχαστικότητα