Ψυχαναγκαστική Συμπεριφορά Μήπως Ελέγχει τη Ζωή Σας;
«Ξυπνάω στις 6 κάθε πρωί», λέει ο Κιθ.a «Το ξυπνητήρι μου είναι αυτόματα ρυθμισμένο να χτυπάει στις 6. Το ξέρω ότι είναι ρυθμισμένο. Δεν το αλλάζω ποτέ. Ωστόσο, νιώθω την ανάγκη να το ελέγχω συνεχώς. Κάθε βράδυ το κοιτάω τουλάχιστον πέντε φορές προτού πέσω για ύπνο. Και τα μάτια της κουζίνας—πρέπει να βεβαιωθώ ότι το καθένα είναι σβηστό. Το βλέπω ότι είναι σβηστά, αλλά νιώθω την ανάγκη να ξαναγυρίσω και να κοιτάξω μία, δύο, τρεις φορές—απλώς για να βεβαιωθώ. Κατόπιν πρέπει να ελέγξω την πόρτα του ψυγείου, ξανά και ξανά, για να βεβαιωθώ ότι είναι κλειστή. Έπειτα υπάρχει η κλειδαριά της πόρτας με τη σήτα, και οι δυο κλειδαριές της μπροστινής πόρτας του σπιτιού . . .»
Ο ΚΙΘ υποφέρει από ψυχαναγκαστική διαταραχή (OCD), η οποία ορίζεται ως μια εξασθενητική κατάσταση που χαρακτηρίζεται από ανεξέλεγκτες σκέψεις (ιδεοληψίες) και πράξεις (ψυχαναγκασμούς).b Το άτομο που πάσχει από OCD αισθάνεται ότι αυτές οι ιδεοληψίες και οι ψυχαναγκασμοί είναι εντελώς ακούσιοι. Είναι σαν να εδραιώνονται με τη βία και να αναλαμβάνουν τον έλεγχο.
Κάθε άνθρωπος κατά καιρούς έχει ανεπιθύμητες σκέψεις και τάσεις. Αλλά με την OCD αυτές γίνονται τόσο επίμονες και επαναληπτικές ώστε αναστατώνουν το φυσιολογικό ρυθμό της ζωής και προκαλούν έντονη στενοχώρια, η οποία μερικές φορές καταλήγει σε κατάθλιψη. «Η συνεχής διανοητική μάχη με ώθησε να σκεφτώ την αυτοκτονία», λέει ένα άτομο που πάσχει από OCD. Ας εξετάσουμε μερικά συμπτώματα αυτής της περίπλοκης ασθένειας.
Δεν Αρκεί να Δουν για να Πιστέψουν
Όταν ο Μπρους περνάει με το αυτοκίνητο πάνω από κάποιο εξόγκωμα του δρόμου, τον καταλαμβάνει ένας αρρωστημένος φόβος. ‘Μήπως χτύπησα κάποιον πεζό;’ αναρωτιέται. Αυτό το αίσθημα γίνεται ολοένα και πιο έντονο ώσπου τελικά αναγκάζεται να επιστρέψει στον τόπο του «εγκλήματος» και να ελέγξει—όχι μόνο μία αλλά πολλές φορές! Ασφαλώς, ο Μπρους δεν βρίσκει κάποιον τραυματισμένο πεζό. Ωστόσο, εξακολουθεί να μην είναι βέβαιος! Έτσι, όταν πηγαίνει σπίτι, παρακολουθεί τις ειδήσεις μήπως ακούσει για κάποιο ατύχημα στο οποίο ο οδηγός εγκατέλειψε το θύμα του. Μάλιστα τηλεφωνεί στην αστυνομία για να «ομολογήσει».
Όπως και ο Μπρους, πολλά άτομα που πάσχουν από OCD βασανίζονται από αμφιβολίες: ‘Μήπως τραυμάτισα κάποιον; Έσβησα την κουζίνα όταν έφυγα από το σπίτι; Κλείδωσα την πόρτα;’ Οι περισσότεροι άνθρωποι μπορεί κατά καιρούς να κάνουν παρόμοιες σκέψεις, αλλά το άτομο που πάσχει από OCD θα ελέγξει ξανά και ξανά, και πάλι δεν θα είναι ικανοποιημένο. «Οι ασθενείς μου που έχουν τη συνήθεια να ελέγχουν φαίνεται να λένε πως ‘η γνώση έρχεται μόνο από τις αισθήσεις’», γράφει η Δρ Τζούντιθ Ραποπόρτ. «Γι’ αυτό πρέπει να γυρίσουν το χερούλι της πόρτας ξανά και ξανά· να αναβοσβήσουν το φως πάλι και πάλι. Η πληροφορία που δίνουν αυτές οι πράξεις είναι άμεση, αλλά δεν τους πείθει».
Το Καθαρό Δεν Είναι Αρκετά Καθαρό
Ένας 14χρονος, ο Τσαρλς, είχε καταληφθεί από τον έμμονο φόβο της μόλυνσης από τα μικρόβια. Η μητέρα του έπρεπε να καθαρίζει οτιδήποτε μπορεί να έπιανε αυτός χρησιμοποιώντας οινόπνευμα. Επιπλέον, ο Τσαρλς φοβόταν ότι οι επισκέπτες θα έφερναν μικρόβια από το δρόμο.
Η Φραν είχε διάφορες φοβίες όταν έπλενε τα ρούχα της. «Αν τα ρούχα ακουμπούσαν στην εξωτερική πλευρά του πλυντηρίου όταν τα έβγαζα», λέει, «έπρεπε να τα πλύνω από την αρχή».
Όπως ο Τσαρλς και η Φραν, έτσι και πολλά άτομα που πάσχουν από OCD έχουν ιδεοληψίες που στρέφονται γύρω από μικρόβια και μολύνσεις. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε υπερβολικό λούσιμο ή πλύσιμο των χεριών, μερικές φορές μέχρι του σημείου να δημιουργούνται φουσκάλες—παρ’ όλα αυτά, εκείνος που πάσχει από OCD δεν αισθάνεται ακόμα καθαρός.
Διανοητικός Βασανισμός
Η Ιλέιν πλήττεται από ακούσιες ασεβείς σκέψεις όσον αφορά τον Θεό. «Αυτά είναι πράγματα που δεν θα τα εννοούσα ποτέ, και θα προτιμούσα να πεθάνω παρά να τα εννοώ», λέει η ίδια. Εντούτοις, οι σκέψεις επιμένουν. «Μερικές φορές, επειδή χρειάζεται να παλεύω με αυτές τις σκέψεις όλη τη μέρα, το βράδυ είμαι κυριολεκτικά εξαντλημένη».
Ο Στίβεν δίνει «υποσχέσεις» στον Θεό οι οποίες υποκινούνται από αισθήματα ενοχής για τα σφάλματά του. «Αυτή η τάση με λυπεί πολύ επειδή φαίνεται ότι έρχεται σε αντίθεση με τη θέλησή μου», λέει αυτός. «Έπειτα, με τύπτει η συνείδησή μου ωσότου εκτελέσω αυτό που υποσχέθηκα. Εξαιτίας αυτού, κάποτε αναγκάστηκα να καταστρέψω κάτι που είχε μεγάλη συναισθηματική αξία».
Τόσο η Ιλέιν όσο και ο Στίβεν έχουν ιδεοληψίες που στο μεγαλύτερο μέρος τους σχετίζονται με τη διάνοια. Αν και τα συμπτώματά τους δεν γίνονται αμέσως αντιληπτά, τα άτομα που έχουν ιδεοληπτικές σκέψεις είναι παγιδευμένα σε έναν κύκλο ενοχής και φόβου.
Αυτά είναι μόνο μερικά από τα πολλά συμπτώματα της OCD.c Τι προκαλεί αυτή τη διαταραχή; Πώς μπορεί να έρθει ανακούφιση;
Ελέγχοντας το Ανεξέλεγκτο
Κάποια γιατρός περιγράφει την ψυχαναγκαστική συμπεριφορά ως αποτέλεσμα «ενός εγκεφαλικού βραχυκυκλώματος», στο οποίο οι αισθητικές πληροφορίες δεν καταγράφονται και «το πρόγραμμα εκτελείται ξανά και ξανά». Τι προκαλεί αυτόν τον επαναλαμβανόμενο κύκλο; Κανένας δεν γνωρίζει με βεβαιότητα. Φαίνεται ότι περιλαμβάνεται ο νευροδιαβιβαστής σεροτονίνη, αλλά εξετάζονται και άλλες πλευρές του εγκεφάλου. Μερικοί λένε ότι οι παιδικές εμπειρίες μπορεί να ενεργοποιήσουν την OCD, πιθανώς σε συνδυασμό με κάποια γενετική προδιάθεση.
Ωστόσο, όποια και αν είναι η αιτία, ένα γεγονός είναι σαφές: Απλώς το να λέτε σε εκείνους που πάσχουν από OCD να σταματήσουν να πλένονται ή να σταματήσουν να ελέγχουν διάφορα πράγματα πιθανότατα θα αποτύχει. Περιλαμβάνονται περισσότερα από τη δύναμη της θέλησης.
Πολλά άτομα τα έχει βοηθήσει η φαρμακευτική αγωγή. Μια άλλη προσέγγιση περιλαμβάνει την έκθεση του ασθενούς στην επίφοβη κατάσταση και στη συνέχεια την αποτροπή της συνηθισμένης αντίδρασης. Για παράδειγμα, μπορεί να ζητηθεί από ένα άτομο που έχει τη συνήθεια να πλένεται σχολαστικά να πιάσει κάτι το οποίο είναι βρώμικο και κατόπιν να μην πλυθεί. Ασφαλώς, αυτή η θεραπεία δεν γιατρεύει κάποιον από τη μια μέρα στην άλλη. Αλλά με επιμονή, μερικοί πιστεύουν ότι μπορεί να φέρει ανακούφιση.
Οι ειδικοί έχουν επίσης διερευνήσει την πιθανότητα, τουλάχιστον σε μερικές περιπτώσεις, να έχει η OCD τις ρίζες της στις παιδικές εμπειρίες. Έχει παρατηρηθεί ότι πολλά παιδιά που έχουν πέσει θύματα κακομεταχείρισης μεγαλώνουν νιώθοντας έμφυτα ανάξια ή βρώμικα, και μερικά από αυτά έχουν μεταγενέστερα αναπτύξει την ψυχαναγκαστική συνήθεια να πλένονται σχολαστικά.
Ανακούφιση από Ιδεοληψίες και Ψυχαναγκασμούς
Αν πάσχετε από OCD, μη νομίζετε ότι είστε διαφορετικοί ή ότι ίσως χάνετε τα λογικά σας. «Εκτός από τις συγκεκριμένες φοβίες τους», γράφει ο Δρ Λι Μπάερ, «οι άνθρωποι που πάσχουν από OCD παραμένουν σε επαφή με την πραγματικότητα σε όλες τις άλλες πλευρές της ζωής τους». Μπορείτε να βοηθηθείτε! Να θυμάστε ότι η OCD είναι προϊόν της ατέλειας. Δεν είναι σημάδι ηθικής αδυναμίας ή πνευματικής αποτυχίας! Ούτε υποδηλώνει ότι έχετε την αποδοκιμασία του Θεού. ‘Οικτίρμων και ελεήμων είναι ο Ιεχωβά, μακρόθυμος και πολυέλεος. Διότι αυτός γνωρίζει την πλάσιν ημών, ενθυμείται ότι είμεθα χώμα’.—Ψαλμός 103:8, 14.
Αλλά τι μπορεί να γίνει αν οι ιδεοληπτικές σκέψεις φαίνονται ασεβείς ή βλάσφημες; Στην OCD, οι αποκρουστικές σκέψεις προκαλούν ενοχές, και οι ενοχές μπορεί να προκαλέσουν ακόμα περισσότερες αποκρουστικές σκέψεις. «Αυτό με κάνει πολύ ευερέθιστη», λέει η Ιλέιν. «Τα νεύρα μου είναι τεντωμένα—σκέφτομαι συνεχώς ότι ο Ιεχωβά μπορεί να έχει θυμώσει μαζί μου». Μερικοί μπορεί ακόμα να νιώθουν ότι οι σκέψεις τους ισοδυναμούν με την ασυγχώρητη αμαρτία!
Ωστόσο, τα σχόλια του Ιησού σχετικά με την ασυγχώρητη αμαρτία, την αμαρτία εναντίον του αγίου πνεύματος του Θεού, σαφώς δεν αναφέρονταν στις επιπόλαιες, ιδεοληπτικές σκέψεις. (Ματθαίος 12:31, 32) Ο Ιησούς απηύθυνε τα σχόλιά του στους Φαρισαίους. Γνώριζε ότι οι επιθέσεις τους ήταν πλήρως εσκεμμένες. Οι προμελετημένες ενέργειές τους προέρχονταν από καρδιές γεμάτες μίσος.
Στην πραγματικότητα, η ανησυχία κάποιου ατόμου μήπως έχει προσβάλει τον Θεό μπορεί κάλλιστα να αποτελεί απόδειξη του ότι δεν έχει διαπράξει την ασυγχώρητη αμαρτία. (Ησαΐας 66:2) Επιπλέον, είναι καθησυχαστικό να γνωρίζουμε ότι ο Δημιουργός κατανοεί αυτή τη διαταραχή. Είναι ελεήμων και ‘πρόθυμος να συγχωρεί’. (Ψαλμός 86:5, ΜΝΚ· 2 Πέτρου 3:9) Ακόμα και όταν η ίδια μας η καρδιά μάς καταδικάζει, «ο Θεός είναι μεγαλύτερος από την καρδιά μας και γνωρίζει τα πάντα». (1 Ιωάννη 3:20) Γνωρίζει σε ποιο βαθμό οι σκέψεις και οι τάσεις προέρχονται από μια διαταραχή στην οποία κάποιος δεν ασκεί παρά μόνο περιορισμένο έλεγχο. Το άτομο που πάσχει από OCD και συνειδητοποιεί τα παραπάνω μπορεί να αποφύγει να επιβαρύνει τον εαυτό του με αδικαιολόγητη ενοχή.
Πόσο ευγνώμονες μπορούμε να είμαστε που ο Ιεχωβά υπόσχεται ένα νέο κόσμο στον οποίο θα υπάρξει ανακούφιση από όλες τις σωματικές, διανοητικές και συναισθηματικές ασθένειες! (Αποκάλυψη 21:1-4) Στο μεταξύ, εκείνοι που πρέπει να υπομείνουν αυτή τη διαταραχή μπορούν να κάνουν κάποιες πρακτικές ενέργειες για να ελαφρύνουν τα παθήματά τους.
[Υποσημειώσεις]
a Μερικά ονόματα σε αυτό το άρθρο έχουν αλλαχτεί.
b Το Ξύπνα! δεν συστήνει κάποια συγκεκριμένη μέθοδο θεραπείας. Οι Χριστιανοί που πάσχουν από αυτή τη διαταραχή θα πρέπει να είναι προσεκτικοί ώστε όποια μέθοδο θεραπείας και αν ακολουθήσουν αυτή να μην αντιβαίνει με τις Γραφικές αρχές.
c Μερικά από τα πολυάριθμα άλλα συμπτώματα περιλαμβάνουν το μέτρημα ή την υπερβολική συσσώρευση περιττών πραγμάτων ή την έμμονη ιδέα της συμμετρίας.
[Πλαίσιο στη σελίδα 22]
Πώς Μπορείτε να Παρέχετε Υποστήριξη
ΩΣ ΦΙΛΟΣ ή μέλος της οικογένειας κάποιου ατόμου που παλεύει με την ψυχαναγκαστική διαταραχή (OCD), μπορείτε να κάνετε πολλά πράγματα για να το υποστηρίξετε.
• Πρώτον, εξετάστε τη δική σας στάση. Αν πιστεύετε ότι το άτομο που πάσχει είναι αδύναμο, τεμπέλικο ή πεισματάρικο, εκείνος ή εκείνη αναμφίβολα θα το καταλάβει και δεν θα υποκινηθεί να βελτιωθεί.
• Μιλήστε με το άτομο που πάσχει. Μάθετε με τι παλεύει. Το να έχει έναν έμπιστο φίλο ο οποίος είναι πρόθυμος να ακούει και ειλικρινής είναι συνήθως το πρώτο βήμα του πάσχοντα για να θέσει υπό έλεγχο τα συμπτώματα της OCD.—Παροιμίαι 17:17.
• Μην κάνετε συγκρίσεις. Η OCD προξενεί ασυγκράτητες τάσεις οι οποίες δεν μοιάζουν με εκείνες που νιώθουν όσοι δεν πάσχουν από αυτήν. Συνήθως, λοιπόν, είναι αναποτελεσματικό να αφηγείστε πώς αντιμετωπίζετε εσείς τις δικές σας παρορμήσεις.—Παράβαλε Παροιμίαι 18:13.
• Βοηθήστε το άτομο που πάσχει να θέσει και να πετύχει ρεαλιστικούς στόχους. Διαλέξτε ένα σύμπτωμα, και θέστε μια σειρά στόχων για την υπερνίκησή του. Αρχίστε με το στόχο που είναι ευκολότερο να επιτευχθεί. Για παράδειγμα, ένας στόχος μπορεί να είναι να μην ξεπερνάει το άτομο κάποιον καθορισμένο χρόνο όταν κάνει μπάνιο.
• Να δίνετε έπαινο για τη βελτίωση. Τα επαινετικά λόγια ενισχύουν τη σωστή συμπεριφορά. Το κάθε βήμα προόδου—άσχετα με το πόσο μικρό φαίνεται—είναι σημαντικό.—Παροιμίαι 12:25.
Η ζωή με ένα άτομο που πάσχει από OCD μπορεί να είναι συναισθηματικά εξαντλητική για τα μέλη της οικογένειας. Γι’ αυτό, οι φίλοι πρέπει να δείχνουν κατανόηση και να παρέχουν υποστήριξη με οποιουσδήποτε πρακτικούς τρόπους μπορούν.—Παροιμίαι 18:24β.
[Εικόνες στη σελίδα 21]
Το υπερβολικό πλύσιμο και οι υπερβολικοί έλεγχοι—δύο συμπτώματα της OCD