Πού Πήγαν οι Πιστοί;

ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΤΗ ΤΟΥ ΞΥΠΝΑ! ΣΤΗΝ ΙΣΠΑΝΙΑ

«Τίποτα δεν είναι τόσο θανάσιμο για τη θρησκεία όσο η αδιαφορία».

ΕΝΤΜΟΥΝΤ ΜΠΕΡΚ, ΒΡΕΤΑΝΟΣ ΠΟΛΙΤΙΚΟΣ ΤΟΥ 18ΟΥ ΑΙΩΝΑ.

ΣΕ ΜΙΑ ανεμοδαρμένη πεδιάδα στα βόρεια της Ισπανίας βρίσκεται η μικρή πόλη Καλαρόγκα. Στη μεσαιωνική πόλη δεσπόζει ένα εντυπωσιακό μοναστήρι ρωμανικού ρυθμού. Αυτό χτίστηκε πριν από 700 χρόνια προς τιμήν του Δομίνικου ντε Γκουσμάν, του ιδρυτή του τάγματος των Δομινικανών, ο οποίος γεννήθηκε εκεί. Επί εφτά αιώνες, αυτό το μοναστήρι στεγάζει μοναχές οι οποίες διάλεξαν να ζήσουν στη σιωπή και στην απομόνωση.

Η στέγη του μοναστηριού στάζει, και οι αρχαίοι τοίχοι έχουν αρχίσει να καταρρέουν. Αλλά εκείνο που ανησυχεί την ηγουμένη είναι μια πιο γενική φθορά—η κατάρρευση της ίδιας της θρησκείας. «Όταν μπήκα στο μοναστήρι σχεδόν πριν από 30 χρόνια, υπήρχαν εδώ 40 μοναχές», εξηγεί. «Τώρα έχουμε μείνει μόνο 16. Δεν υπάρχουν νεαρές μοναχές. Το θρησκευτικό λειτούργημα φαίνεται πως ανήκει στο παρελθόν».

Αυτό που λαβαίνει χώρα στην Καλαρόγκα συμβαίνει και σε μεγάλο μέρος της Ευρώπης. Δεν πρόκειται για κύμα αντιθρησκευτικών αισθημάτων, απλώς για μια σιωπηλή, αμετάκλητη εγκατάλειψη. Οι ξακουστοί καθεδρικοί ναοί της Ευρώπης προσφέρουν υπηρεσίες στους τουρίστες αντί να ελκύουν τους ντόπιους «πιστούς». Η κάποτε αήττητη εκκλησία—είτε Προτεσταντική είτε Καθολική—καταβάλλεται τώρα από την απάθεια. Στη ζωή των ανθρώπων κυριαρχούν κοσμικά παρά θρησκευτικά ενδιαφέροντα—μια τάση που οι εκπρόσωποι της εκκλησίας ονομάζουν κοσμικοποίηση. Φαίνεται ότι η θρησκεία δεν έχει πια σημασία. Μήπως το θρησκευτικό κλίμα της Ευρώπης αποτελεί πρόγευση μιας παρόμοιας παρακμής η οποία πρόκειται σύντομα να σαρώσει και άλλα μέρη του κόσμου;

Τι Συμβαίνει με τον Αριθμό των Εκκλησιαζομένων;

Αυτό το φαινόμενο δεν είναι κάτι νέο στη βόρεια Ευρώπη. Μόνο το 5 τοις εκατό των Σκανδιναβών Λουθηρανών πηγαίνουν στην εκκλησία τακτικά. Στη Βρετανία, μόνο το 3 τοις εκατό των καθ’ ομολογία Αγγλικανών παρακολουθούν την κυριακάτικη λειτουργία. Τώρα, όμως, φαίνεται ότι οι Καθολικοί στη νότια Ευρώπη ακολουθούν το παράδειγμα των βόρειων γειτόνων τους.

Στη Γαλλία, μια κατ’ εξοχήν Καθολική χώρα, μόνο 1 στους 10 πολίτες πηγαίνει στην εκκλησία μια φορά την εβδομάδα. Τα τελευταία 25 χρόνια, το ποσοστό των Ισπανών που θεωρούν τον εαυτό τους «δραστήριο Καθολικό» έχει σημειώσει κατακόρυφη πτώση από 83 τοις εκατό σε 31 τοις εκατό. Το 1992, ο Ισπανός αρχιεπίσκοπος Ραμόν Τορέγια είπε σε μια συνέντευξη τύπου ότι «δεν υπάρχει Καθολική Ισπανία· οι άνθρωποι πηγαίνουν στην εκκλησία τη Μεγάλη Εβδομάδα και τα Χριστούγεννα—αλλά δεν πηγαίνουν [στη Θεία Λειτουργία] κάθε εβδομάδα». Στη διάρκεια μιας παπικής επίσκεψης στη Μαδρίτη το 1993, ο Ιωάννης Παύλος Β΄ προειδοποίησε ότι «η Ισπανία πρέπει να επιστρέψει στις Χριστιανικές της ρίζες».

Αυτό το κλίμα αθρησκείας έχει επηρεάσει τόσο τους κληρικούς όσο και τους λαϊκούς. Ο αριθμός των νεοχειροτονημένων ιερέων στη Γαλλία έπεσε σε 140 το 1988 (λιγότεροι από τους μισούς σε σύγκριση με το 1970), ενώ στην Ισπανία έχουν αποσχηματιστεί γύρω στους 8.000 ιερείς προκειμένου να παντρευτούν. Από την άλλη μεριά, ορισμένοι οι οποίοι εξακολουθούν να διακονούν το ποίμνιό τους έχουν αμφιβολίες σε σχέση με το άγγελμά τους. Μόνο το 24 τοις εκατό των Λουθηρανών κληρικών στη Σουηδία αισθάνονται ότι μπορούν να κηρύττουν για τον παράδεισο και την κόλαση «με καθαρή συνείδηση», ενώ το ένα τέταρτο των Γάλλων ιερέων δεν είναι βέβαιοι ακόμη και για την ανάσταση του Ιησού.

Οι Απολαύσεις και οι Προτιμήσεις Προηγούνται της Ευλάβειας

Τι παίρνει τη θέση της θρησκείας; Σε πολλά σπίτια η αναψυχή έχει παραγκωνίσει τη λατρεία. Τις Κυριακές, οι οικογένειες πηγαίνουν στην παραλία ή στο βουνό αντί να πάνε στην εκκλησία. «Είναι βαρετό να πηγαίνεις στη Λειτουργία», είπε σηκώνοντας τους ώμους ο Χουάν, ένας χαρακτηριστικός Ισπανός έφηβος. Οι θρησκευτικές λειτουργίες δεν μπορούν να ανταγωνιστούν τους ποδοσφαιρικούς αγώνες ή τις συναυλίες μουσικής ποπ, γεγονότα που ελκύουν τα πλήθη και γεμίζουν τα στάδια.

Η μείωση του αριθμού των εκκλησιαζομένων δεν είναι η μόνη απόδειξη της θρησκευτικής παρακμής. Πολλοί Ευρωπαίοι προτιμούν να διαλέγουν οι ίδιοι τις θρησκευτικές τους απόψεις. Σήμερα, το επίσημο δόγμα της εκκλησίας μπορεί να έχει αμυδρή μόνο ομοιότητα με τα προσωπικά πιστεύω όσων ισχυρίζονται ότι ανήκουν σε εκείνη τη συγκεκριμένη θρησκεία. Η πλειονότητα των Ευρωπαίων—είτε Καθολικοί είτε Προτεστάντες—δεν πιστεύουν πλέον στη μετά θάνατο ζωή, ενώ πάνω από το 50 τοις εκατό των Γάλλων, των Ιταλών και των Ισπανών Καθολικών δεν πιστεύουν ούτε στα θαύματα.

Η ιεραρχία φαίνεται ανίκανη να αποτρέψει αυτή την απότομη αύξηση του αντικομφορμισμού. Πουθενά δεν ήταν αυτό τόσο εμφανές όσο στην παπική εκστρατεία εναντίον του ελέγχου των γεννήσεων. Το 1990, ο Πάπας Ιωάννης Παύλος Β΄ πρότρεψε τους Καθολικούς φαρμακοποιούς να μην πουλάνε προφυλακτικά. Ισχυρίστηκε ότι αυτά τα προϊόντα «συγκρούονται με τους φυσικούς νόμους βλάπτοντας την αξιοπρέπεια του ατόμου». Παρόμοια, το βιβλίο Κατήχηση της Καθολικής Εκκλησίας (Catechism of the Catholic Church) επιμένει ότι «η συζυγική αγάπη μεταξύ άντρα και γυναίκας περιβάλλεται από τη διπλή υποχρέωση της πιστότητας και της γονιμότητας».

Παρά τις αυστηρές αυτές εντολές, το μέσο ζευγάρι Καθολικών ακολουθεί ανέμελα τη δική του πορεία. Οι οικογένειες που έχουν πάνω από δύο παιδιά αποτελούν τώρα την εξαίρεση στις Καθολικές χώρες της νότιας Ευρώπης. Στην Ισπανία, τα προφυλακτικά—τα οποία σχεδόν τα πουλούσαν στη μαύρη αγορά πριν από δύο δεκαετίες—διαφημίζονται τακτικά στην τηλεόραση, και μόνο το 3 τοις εκατό των Γαλλίδων Καθολικών λέει ότι υπακούει στην επίσημη Καθολική απόφαση για τον έλεγχο των γεννήσεων.

Είναι σαφές ότι οι Ευρωπαίοι στρέφουν τα νώτα τους στις εκκλησίες και στις διδασκαλίες τους. Ο Αγγλικανός αρχιεπίσκοπος του Καντέρμπουρι Τζορτζ Κάρεϊ περιέγραψε παραστατικά την κατάσταση της εκκλησίας του: «Αιμορραγούμε μέχρι θανάτου», είπε, «και αυτό είναι ένα ζήτημα που πρέπει να το αντιμετωπίσουμε κατεπειγόντως».

Η τελευταία φορά που το εκκλησιαστικό οικοδόμημα της Ευρώπης φαινόταν τόσο ετοιμόρροπο ήταν όταν συνέβησαν οι αναταραχές της Μεταρρύθμισης. Γιατί πολλοί Ευρωπαίοι δεν ενδιαφέρονται πια για τη θρησκεία; Ποιο είναι το μέλλον της θρησκείας;