Ένας Κόσμος Χωρίς Αυτοκίνητα;
ΜΠΟΡΕΙΤΕ να φανταστείτε έναν κόσμο χωρίς αυτοκίνητα; Ή μπορείτε να ονομάσετε μια εφεύρεση η οποία να άλλαξε τον τρόπο ζωής και τη συμπεριφορά των ανθρώπων τον περασμένο αιώνα τόσο ριζικά όσο το αυτοκίνητο; Χωρίς αυτοκίνητα δεν θα υπήρχαν μοτέλ, ούτε εστιατόρια και σινεμά στα οποία μπορεί κάποιος να μπει με το αυτοκίνητό του. Ακόμα σημαντικότερο, χωρίς λεωφορεία, ταξί, αυτοκίνητα ή φορτηγά, πώς θα πηγαίνατε στην εργασία σας; στο σχολείο; Πώς θα διοχέτευαν οι αγρότες και οι κατασκευαστές τα προϊόντα τους στην αγορά;
«Στις Η.Π.Α., μία επιχείρηση στις έξι εξαρτάται από την παραγωγή, τη διανομή, την εξυπηρέτηση [συντήρηση και επισκευή] και τη χρήση του αυτοκινήτου», παρατηρεί Η Νέα Εγκυκλοπαίδεια Μπριτάνικα (The New Encyclopædia Britannica), και προσθέτει: «Οι πωλήσεις και οι εισπράξεις των εταιριών αυτοκινήτων αντιπροσωπεύουν το ένα πέμπτο και πλέον των χονδρικών πωλήσεων και το ένα τέταρτο και πλέον των λιανικών πωλήσεων σε όλη τη χώρα. Οι αναλογίες αυτές είναι λίγο μικρότερες για άλλες χώρες, αλλά η Ιαπωνία και οι χώρες της δυτικής Ευρώπης πλησιάζουν ταχύτατα τα επίπεδα των Η.Π.Α.».
Παρ’ όλα αυτά, μερικοί λένε ότι ο κόσμος μας θα ήταν πολύ καλύτερος χωρίς αυτοκίνητα. Αυτό το λένε κυρίως για δύο λόγους.
Παγκόσμιο Κυκλοφοριακό Χάος
Αν χρειάστηκε ποτέ να γυρίζετε επί πολλή ώρα ψάχνοντας χώρο για να παρκάρετε, δεν είναι ανάγκη να σας πει κάποιος ότι, ακόμα και αν τα αυτοκίνητα είναι κάτι το ωφέλιμο, το να υπάρχουν πάρα πολλά σε μια πυκνοκατοικημένη περιοχή δεν είναι και τόσο καλό. Ή αν έχετε ποτέ βρεθεί σε κάποιο τρομερό μποτιλιάρισμα, γνωρίζετε πόσο εκνευριστικό είναι να είστε παγιδευμένοι μέσα σε ένα όχημα που είναι σχεδιασμένο για να κινείται αλλά αναγκαστικά παραμένει ακίνητο.
Το 1950, οι Ηνωμένες Πολιτείες ήταν η μόνη χώρα που είχε 1 αυτοκίνητο για κάθε 4 άτομα. Το 1974, το Βέλγιο, η Γαλλία, η Γερμανία, η Ιταλία, η Μεγάλη Βρετανία, η Ολλανδία και η Σουηδία είχαν ήδη φτάσει στην ίδια αναλογία. Αλλά τότε η αναλογία στις Η.Π.Α. είχε αυξηθεί σε σχεδόν 1 αυτοκίνητο για κάθε 2 άτομα. Τώρα η Γερμανία και το Λουξεμβούργο έχουν περίπου 1 αυτοκίνητο για κάθε 2 κατοίκους. Το Βέλγιο, η Γαλλία, η Ιταλία, η Μεγάλη Βρετανία και η Ολλανδία δεν απέχουν και πολύ από αυτή την αναλογία.
Οι περισσότερες μεγαλουπόλεις—άσχετα με το πού μπορεί να βρίσκονται στον κόσμο—μετατρέπονται σε γιγαντιαίους χώρους στάθμευσης. Για παράδειγμα, το Νέο Δελχί, η πρωτεύουσα της Ινδίας, τον καιρό της ανεξαρτησίας, το 1947, είχε 11.000 αυτοκίνητα και φορτηγά. Το 1993 ο αριθμός ξεπερνούσε τα 2.200.000! Αστρονομική αύξηση—ωστόσο «ο αριθμός αναμένεται να διπλασιαστεί μέχρι το τέλος του αιώνα», σύμφωνα με το περιοδικό Τάιμ (Time).
Στο μεταξύ, στην Ανατολική Ευρώπη, όπου η κατά κεφαλήν αναλογία των αυτοκινήτων είναι μόνο το ένα τέταρτο της αναλογίας που υπάρχει στη Δυτική Ευρώπη, υπάρχουν κάπου 400 εκατομμύρια πιθανοί πελάτες. Μέσα σε μερικά χρόνια, η κατάσταση στην Κίνα, η οποία μέχρι σήμερα ήταν γνωστή για τα 400 εκατομμύρια ποδήλατά της, θα έχει αλλάξει. Όπως αναφέρθηκε το 1994, «η κυβέρνηση καταστρώνει σχέδια για την ταχεία αύξηση της παραγωγής αυτοκινήτων», από 1,3 εκατομμύρια αυτοκίνητα που παράγονται ετησίως σε 3 εκατομμύρια μέχρι το τέλος του αιώνα.
Η Απειλή της Ρύπανσης
«Δεν υπάρχει πια καθαρός αέρας στη Βρετανία», έλεγε η εφημερίδα Δε Ντέιλι Τέλεγκραφ (The Daily Telegraph) στις 28 Οκτωβρίου 1994. Αυτό ίσως είναι υπερβολικό· εντούτοις είναι αρκετά αληθινό ώστε να προξενεί ανησυχία. Ο καθηγητής Στιούαρτ Πένκετ, του Πανεπιστημίου της Ανατολικής Αγγλίας, προειδοποίησε: «Τα αυτοκίνητα αλλάζουν τη χημεία της γενικής ατμόσφαιρας που μας περιβάλλει».
Η ρύπανση που οφείλεται σε υψηλές συγκεντρώσεις μονοξειδίου του άνθρακα, λέει το βιβλίο 5.000 Μέρες για να Σώσουμε τον Πλανήτη (5000 Days to Save the Planet), «στερεί από το σώμα το οξυγόνο, εξασθενίζει την αντίληψη και την ικανότητα σκέψης, επιβραδύνει τα αντανακλαστικά και προξενεί υπνηλία». Επίσης, η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας λέει: «Περίπου οι μισοί από τους κατοίκους των πόλεων στην Ευρώπη και στη Βόρεια Αμερική είναι εκτεθειμένοι σε απαράδεκτα υψηλά επίπεδα μονοξειδίου του άνθρακα».
Υπολογίζεται πως σε μερικά μέρη οι εκπομπές καυσαερίων από τα αυτοκίνητα σκοτώνουν κάθε χρόνο πολλούς ανθρώπους—εκτός του ότι προκαλούν περιβαλλοντικές ζημιές ύψους δισεκατομμυρίων δολαρίων. Τον Ιούλιο του 1995, μια τηλεοπτική εκπομπή ανέφερε ότι περίπου 11.000 Βρετανοί πεθαίνουν ετησίως από την ατμοσφαιρική ρύπανση που προκαλούν τα αυτοκίνητα.
Το 1995 διεξάχθηκε στο Βερολίνο η Διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για το Κλίμα. Εκπρόσωποι από 116 χώρες συμφώνησαν ότι κάτι πρέπει να γίνει. Αλλά προς απογοήτευση πολλών, αναβλήθηκε το έργο της υιοθέτησης καθορισμένων στόχων και της θέσπισης συγκεκριμένων κανόνων ή του καθορισμού σαφών προγραμμάτων.
Αναλογιζόμενοι τα όσα έλεγε το 1990 το βιβλίο 5.000 Μέρες για να Σώσουμε τον Πλανήτη, αυτή η έλλειψη προόδου έπρεπε μάλλον να αναμένεται. «Η φύση των πολιτικών και των οικονομικών δυνάμεων στη σύγχρονη βιομηχανική κοινωνία», τόνιζε, «υπαγορεύει ότι τα μέτρα για την καταπολέμηση της καταστροφής του περιβάλλοντος πρέπει να γίνονται αποδεκτά μόνο όταν δεν παρεμβαίνουν στη λειτουργία της οικονομίας».
Έτσι, πρόσφατα το περιοδικό Τάιμ προειδοποίησε για «την πιθανότητα σταδιακής ανόδου της θερμοκρασίας της γης εξαιτίας της συσσώρευσης διοξειδίου του άνθρακα και άλλων αερίων που προκαλούν το φαινόμενο του θερμοκηπίου. Το πιθανό αποτέλεσμα, σύμφωνα με πολλούς επιστήμονες, θα είναι ξηρασία, λιώσιμο των πολικών πάγων, άνοδος της στάθμης της θάλασσας, πλημμύρες στις παράκτιες περιοχές, πιο σφοδρές καταιγίδες και άλλες κλιματολογικές συμφορές».
Το πρόβλημα της ρύπανσης είναι τόσο σοβαρό ώστε πρέπει οπωσδήποτε να γίνει κάτι. Αλλά τι;