Υπερνίκηση της Απογοήτευσης που Φέρνει η Δυσλεξία

ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΤΗ ΤΟΥ ΞΥΠΝΑ! ΣΤΗ ΒΡΕΤΑΝΙΑ

«ΠΟΙΟΣ είναι ο αριθμός του τηλεφώνου σου;» ρωτάει η Τζούλι. Εκείνος που τηλεφωνεί απαντάει. Αλλά οι αριθμοί που γράφει η Τζούλι δεν έχουν καμιά σχέση με τον αριθμό που της έδωσαν.

‘Η δασκάλα μου έσκισε τη ζωγραφιά που έφτιαξα’, λέει με θλίψη η Βανέσα, και προσθέτει: ‘Δεν μπορούσα να θυμηθώ τι είχε ζητήσει’.

Ο Ντέιβιντ είναι γύρω στα 70 και πασχίζει να διαβάσει απλές λέξεις τις οποίες είχε μάθει πριν από έξι δεκαετίες και πλέον.

Η Τζούλι, η Βανέσα και ο Ντέιβιντ έχουν μια δυσκολία στη μάθηση—δυσκολία που φέρνει απογοήτευση. Πρόκειται για τη δυσλεξία. Τι προκαλεί αυτό το πρόβλημα; Πώς μπορούν οι δυσλεκτικοί να υπερνικήσουν την απογοήτευση που προξενεί αυτή η διαταραχή;

Τι Είναι η Δυσλεξία;

Ένα λεξικό ορίζει τη δυσλεξία ως «δυσκολία στην ανάγνωση». Αν και συχνά θεωρείται διαταραχή της ανάγνωσης, η δυσλεξία μπορεί να περιλαμβάνει πολύ περισσότερα πράγματα.a

Η λέξη δυσλεξία είναι σύνθετη, και προέρχεται από το δυσ, που δηλώνει δυσχέρεια, και το λέξις. Η δυσλεξία περιλαμβάνει δυσκολίες με τις λέξεις ή τη γλώσσα. Επίσης περιλαμβάνει προβλήματα με την τοποθέτηση πραγμάτων, όπως οι μέρες της εβδομάδας και τα γράμματα μιας λέξης, στη σωστή τους σειρά. Η δυσλεξία, σύμφωνα με τον Δρ Χ. Τ. Τσάστι του Βρετανικού Ινστιτούτου Δυσλεξίας, «είναι μια οργανωτική διαταραχή η οποία επηρεάζει τη βραχυπρόθεσμη μνήμη, την αντίληψη και την εκτέλεση εργασιών με τα χέρια». Δεν είναι να απορεί κανείς που εκείνοι οι οποίοι πάσχουν από δυσλεξία νιώθουν απογοήτευση!

Πάρτε, για παράδειγμα, τον Ντέιβιντ. Πώς αυτός ο πρώην ένθερμος και καλός αναγνώστης έφτασε στο σημείο να χρειάζεται τη βοήθεια της συζύγου του για να μάθει να διαβάζει ξανά από την αρχή; Ένα εγκεφαλικό επεισόδιο έβλαψε μια περιοχή του εγκεφάλου του Ντέιβιντ η οποία συνδέεται με τη χρήση της γλώσσας, και αυτό έκανε την πρόοδό του στην ανάγνωση φοβερά αργή. Εντούτοις, οι μεγαλύτερες λέξεις τον δυσκόλευαν λιγότερο από τις πιο μικρές. Παρά την επίκτητη δυσλεξία του, η ικανότητα του Ντέιβιντ ως συζητητή και το κοφτερό μυαλό του δεν είχαν κανένα πρόβλημα. Ο ανθρώπινος εγκέφαλος είναι τόσο περίπλοκος ώστε οι ερευνητές δεν έχουν κατανοήσει ακόμα όλα όσα περιλαμβάνονται στην επεξεργασία των ήχων και των οπτικών σημάτων που λαβαίνει.

Η Τζούλι και η Βανέσα, από την άλλη μεριά, είχαν αναπτυξιακή δυσλεξία, η οποία έγινε εμφανής καθώς μεγάλωναν. Οι ερευνητές γενικά δέχονται ότι μπορεί να είναι δυσλεκτικά τα παιδιά που σε ηλικία εφτά ή οχτώ χρονών εκδηλώνουν φυσιολογική νοημοσύνη αλλά δυσκολεύονται ασυνήθιστα να μάθουν ανάγνωση, γραφή και ορθογραφία. Πολλές φορές τα δυσλεκτικά παιδιά γράφουν μια κατοπτρική εικόνα του γράμματος που προσπαθούν να αντιγράψουν. Φανταστείτε την απογοήτευση που ένιωσαν η Τζούλι και η Βανέσα όταν οι δάσκαλοί τους εσφαλμένα τις χαρακτήρισαν κουτές, αργόστροφες και τεμπέλες!

Στη Βρετανία, το 1 στα 10 άτομα υποφέρει από δυσλεξία. Όταν οι άλλοι δεν αναγνωρίζουν τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι δυσλεκτικοί, αυτό απλώς επιτείνει την απογοήτευσή τους.—Βλέπε πλαίσιο στη σελίδα 14.

Τι Προκαλεί τη Δυσλεξία;

Η κακή όραση συχνά προκαλεί δυσκολίες στη μάθηση. Διορθώστε το πρόβλημα με την όραση, και η δυσλεξία θα εξαφανιστεί. Ένα μικρό ποσοστό εκείνων που δυσκολεύονται να μάθουν να διαβάζουν διαπιστώνουν ότι μπορούν να συγκεντρώνονται καλύτερα στις λέξεις όταν βάλουν ένα λεπτό φύλλο από έγχρωμο πλαστικό πάνω από το κείμενο. Κάποιους άλλους δεν τους βοηθάει καθόλου αυτό.

Μερικοί, παρατηρώντας ότι η κατάσταση τείνει να εμφανίζεται σε οικογενειακή βάση, δίνουν μια εξήγηση που βασίζεται στη γενετική. Μάλιστα, το περιοδικό Νέος Επιστήμονας (New Scientist) ανέφερε πρόσφατα κάποια έρευνα η οποία «χρησιμοποίησε τη γνωστή σχέση μεταξύ των γονιδίων που περιλαμβάνονται σε αυτοάνοσες ασθένειες όπως είναι η ημικρανία και το άσθμα, εφαρμόζοντάς την και στα γονίδια που ευθύνονται για τη δυσλεξία». Επειδή οι δυσλεκτικοί και οι συγγενείς τους είναι πιθανότερο να πάσχουν από κάποια αυτοάνοση ασθένεια, οι επιστήμονες πιστεύουν ότι τα γονίδια της δυσλεξίας βρίσκονται στην περιοχή του γονιδιώματος στην οποία υπάρχουν τα γονίδια εκείνης της ασθένειας. Αλλά, όπως παρατηρεί ο επιστήμονας σε θέματα συμπεριφοράς Ρόμπερτ Πλόμιν, οι ερευνητές «έχουν προσδιορίσει μόνο μια περιοχή των χρωμοσωμάτων, όχι κάποιο γονίδιο που ευθύνεται για την αδυναμία ανάγνωσης».

Το τμήμα του εγκεφάλου που ελέγχει τη στάση του σώματος, την ισορροπία και το συντονισμό ονομάζεται παρεγκεφαλίδα. Μερικοί επιστήμονες ισχυρίζονται ότι αυτή παίζει επίσης ρόλο στη σκέψη μας και στην επεξεργασία της γλώσσας. Είναι ενδιαφέρον ότι ερευνητές στο Πανεπιστήμιο Σέφιλντ της Αγγλίας έχουν δημιουργήσει ένα τεστ δυσλεξίας το οποίο περιλαμβάνει την ισορροπία και το συντονισμό. Υποστηρίζουν ότι τα ελαττώματα στην παρεγκεφαλίδα κάνουν τις υγιείς περιοχές του εγκεφάλου να επεμβαίνουν και να τα αντισταθμίζουν. Τα παιδιά γενικά δεν δυσκολεύονται πολύ να διατηρήσουν την ισορροπία τους όταν τους λένε να σταθούν ακίνητα, με το ένα πόδι μπροστά από το άλλο και τα χέρια ανοιχτά. Αλλά αν τους κλείσετε τα μάτια, τα δυσλεκτικά παιδιά ταλαντεύονται πολύ περισσότερο, επειδή βασίζονται κυρίως στην όραση για να ισορροπούν.

Επίσης άλλοι ερευνητές επισημαίνουν ότι ο εγκέφαλος των δυσλεκτικών παιδιών παρουσιάζει ανατομικές διαφορές. Φυσιολογικά, το πίσω τμήμα της αριστερής πλευράς του εγκεφάλου είναι ελαφρώς μεγαλύτερο από το αντίστοιχο τμήμα της δεξιάς πλευράς, ενώ στον εγκέφαλο των δυσλεκτικών, το αριστερό και το δεξί μισό έχουν το ίδιο μέγεθος. Ορισμένοι άλλοι ισχυρίζονται ότι έχουν βρει κάποια παραμόρφωση στη διάταξη των νευρικών κυττάρων σε περιοχές του εγκεφάλου που σχετίζονται με τη γλώσσα.

Αλλά ανεξάρτητα από τα οργανικά αίτια της δυσλεξίας τους, πώς μπορούν να βοηθηθούν με τον καλύτερο τρόπο εκείνοι που έχουν το πρόβλημα;

Βοήθεια από τους Γονείς

Μερικοί γονείς δυσλεκτικών παιδιών αισθάνονται ένοχοι και κατηγορούν τον εαυτό τους για την άσχημη κατάσταση του παιδιού τους. Αν αισθάνεστε έτσι, διώξτε τη μελαγχολία αναγνωρίζοντας ότι κανένας μας δεν είναι τέλειος και ότι όλοι είμαστε διαφορετικοί. Αρχίστε αναγνωρίζοντας ότι, όπως ακριβώς ένα παιδί με αχρωματοψία χρειάζεται βοήθεια για να ζήσει με το ελάττωμά του, το ίδιο αληθεύει και για το δυσλεκτικό παιδί σας. Εσείς ως γονέας έχετε να παίξετε έναν καθοριστικό ρόλο στην εκπαίδευση του παιδιού σας.

Μολονότι η δυσλεξία δεν μπορεί προς το παρόν να προληφθεί ή να θεραπευτεί, μπορεί όμως να τεθεί υπό έλεγχο. Πώς; Ο καθηγητής Τ. Ρ. Μάιλς, συγγραφέας του βιβλίου Κατανόηση της Δυσλεξίας (Understanding Dyslexia), συμβουλεύει τους γονείς να ανακαλύψουν πρώτα από όλα τι ακριβώς δυσκολεύει το δυσλεκτικό παιδί. Κατόπιν θα είναι σε θέση να κάνουν μια ρεαλιστική εκτίμηση των περιορισμών του παιδιού τους και του τι μπορούν να αναμένουν. «Θα πρέπει να ζητήσουν από το παιδί να κάνει ό,τι καλύτερο μπορεί», συμβουλεύει το βιβλίο Η Ανάγνωση και το Δυσλεκτικό Παιδί (Reading and the Dyslexic Child), «αλλά όχι περισσότερα από αυτό». Με το να είναι συμπονετικοί και ενθαρρυντικοί, και ιδιαίτερα διευθετώντας να υπάρχει κατάλληλη διδασκαλία, οι γονείς μπορούν να ελαχιστοποιήσουν τις επιπτώσεις της δυσλεξίας και, ταυτόχρονα, να μειώσουν την ένταση που αισθάνεται το δυσλεκτικό παιδί.

Βοήθεια από τους Δασκάλους

Θυμηθείτε ότι η δυσλεξία είναι δυσκολία στη μάθηση. Γι’ αυτό οι δάσκαλοι πρέπει να δαπανούν χρόνο με τα δυσλεκτικά παιδιά που υπάρχουν στην τάξη τους και να προσπαθούν να τα βοηθήσουν. Περιορίστε την απογοήτευση των παιδιών έχοντας ρεαλιστικές προσδοκίες από αυτά. Άλλωστε, το δυσλεκτικό παιδί μπορεί ακόμα και όταν γίνει ενήλικος να δυσκολεύεται να διαβάσει μεγαλόφωνα.

Μην είστε ηττοπαθείς. Αντίθετα, να επαινείτε τα παιδιά για κάθε πρόοδο που σημειώνουν—και ασφαλώς για όλες τις προσπάθειές τους. Αλλά, να αποφεύγετε να δίνετε αδικαιολόγητο έπαινο. Ο καθηγητής Μάιλς συστήνει στους δασκάλους να λένε τα εξής στο δυσλεκτικό μαθητή όταν παρατηρούν κάποια πρόοδο: «Ναι, πράγματι έκανες μερικά λάθη. Αλλά πιστεύω ότι τα πήγες καλά· έχεις βελτιωθεί από την προηγούμενη εβδομάδα, και, αν λάβουμε υπόψη μας την αδυναμία σου, το αποτέλεσμα είναι ικανοποιητικό». Αλλά όταν δεν υπάρχει πρόοδος, συστήνει να λένε: «Ναι, φαίνεται ότι έχεις ακόμα κάποια δυσκολία σε αυτό το σημείο· ας δούμε αν μπορούμε να βρούμε κάποιον άλλον τρόπο για να σε βοηθήσουμε».

Προσέξτε να μην κάνετε υποτιμητικά σχόλια για τον τρόπο που διαβάζει το δυσλεκτικό παιδί. Προσπαθήστε να το κάνετε να απολαμβάνει τα βιβλία και το διάβασμα. Πώς; Τόσο οι γονείς όσο και οι δάσκαλοι μπορούν να προτείνουν στο παιδί να κρατάει ένα μολύβι ή ίσως ένα χάρακα κάτω από τη γραμμή που διαβάζει, επειδή όταν κάποιος διαβάζει πολύ αργά συχνά αποσπάται η προσοχή του. Αν το πρόβλημα είναι ότι αλλάζει τη σειρά των γραμμάτων της λέξης όταν διαβάζει, ρωτήστε ευγενικά: «Ποιο είναι το πρώτο γράμμα;»

Φανταστείτε πόσο αποθαρρυντικό είναι για το δυσλεκτικό παιδί να ακούει συχνά το δάσκαλό του να του λέει ότι οι απαντήσεις του στην αριθμητική είναι λάθος. Πόσο καλύτερα θα ήταν αν του δίνατε κάπως ευκολότερα προβλήματα ώστε η απογοήτευση που φέρνει η αποτυχία να αντικατασταθεί από την ικανοποίηση της σωστής λύσης.

«Το κλειδί για τους δυσλεκτικούς είναι», σύμφωνα με μια ειδικευμένη δασκάλα, «η μάθηση με όλες τις αισθήσεις». Συνδυάστε την όραση, την ακοή και την αφή για να βοηθήσετε το παιδί να διαβάζει και να γράφει τις λέξεις σωστά. «Ο μαθητής πρέπει να κοιτάει προσεκτικά, να ακούει προσεκτικά, να προσέχει τις κινήσεις του χεριού του καθώς γράφει και να προσέχει τις κινήσεις του στόματός του καθώς μιλάει», εξηγεί ο καθηγητής Μάιλς. Κάνοντάς το αυτό, το δυσλεκτικό παιδί θα συνδέσει τη γραπτή μορφή ενός γράμματος τόσο με τον ήχο του όσο και με τις κινήσεις που κάνει το χέρι του για να το γράψει. Για να βοηθήσετε το παιδί να ξεχωρίζει τα γράμματα που μπερδεύει, μάθετέ το να αρχίσει να γράφει κάθε γράμμα από διαφορετικό σημείο του γράμματος. «Το ιδανικό είναι», συστήνει το βιβλίο Η Ανάγνωση και το Δυσλεκτικό Παιδί, «κάθε [δυσλεκτικό] παιδί να έχει καθημερινά μια ώρα μάθημα μόνο του με το δάσκαλό του». Δυστυχώς, οι περιστάσεις σπάνια επιτρέπουν κάτι τέτοιο. Παρ’ όλα αυτά, οι δυσλεκτικοί μπορούν να βοηθήσουν τον εαυτό τους.

Αυτοβοήθεια

Αν είστε δυσλεκτικός, προσπαθήστε να διαβάζετε την περισσότερη ύλη όταν είστε ξεκούραστος. Οι ερευνητές έχουν παρατηρήσει ότι οι δυσλεκτικοί μαθητές επιτυγχάνουν καλά αποτελέσματα αν συνεχίζουν το διάβασμα επί μιάμιση ώρα περίπου, αλλά κατόπιν η απόδοσή τους μειώνεται. «Το να μελετάτε τακτικά κάθε μέρα, έστω και για περιορισμένο χρόνο, είναι πιθανώς πιο ωφέλιμο από το να καταβάλλετε έντονη προσπάθεια σε αραιά διαστήματα», παρατηρεί το βιβλίο Δυσλεξία στο Πανεπιστήμιο (Dyslexia at College). Είναι αλήθεια ότι χρειάζεστε περισσότερο χρόνο για να διαβάζετε και να γράφετε σωστά. Αλλά συνεχίστε την προσπάθεια.

Χρησιμοποιήστε μια φορητή γραφομηχανή ή, ακόμα καλύτερα, έναν επεξεργαστή κειμένου με πρόγραμμα που θα σας βοηθάει να ελέγχετε την ορθογραφία όσων γράφετε. Ταυτόχρονα προσπαθήστε να μάθετε πώς να οργανώνετε και να χρησιμοποιείτε τις πληροφορίες.—Βλέπε πλαίσιο στη σελίδα 13.

Μπορείτε να απολαύσετε ορισμένα βιβλία ακούγοντας εκείνα που υπάρχουν μαγνητοφωνημένα σε κασέτες. Μάλιστα, αυτό το περιοδικό και το συνοδευτικό του, Η Σκοπιά, κυκλοφορούν τώρα τακτικά σε κασέτες σε πολλές γλώσσες, όπως επίσης και ολόκληρη η Αγία Γραφή.

Αν αφού έχετε διαβάσει το πλαίσιο πιστεύετε ότι είστε δυσλεκτικός, μην κρύψετε το πρόβλημα. Δεχτείτε το και λάβετέ το υπόψη σας. Για παράδειγμα, μπορεί να ετοιμάζεστε για κάποια συνέντευξη εργασίας. Όπως και πολλοί άλλοι, μπορεί να διαπιστώσετε ότι η πίεση της κατάστασης δεν σας επιτρέπει να εκφραστείτε με ευκρίνεια και συντομία. Γιατί να μην κάνετε μερικές πρόβες;

Οι δυσκολίες που προκαλεί η δυσλεξία δεν ξεπερνιούνται εύκολα. Αλλά ο εγκέφαλος, επειδή είναι ένα εκπληκτικό όργανο, αντισταθμίζει το πρόβλημα. Γι’ αυτό είναι απίθανο να σας προκαλέσει η δυσλεξία μόνιμη δυστυχία. Η Τζούλι, η Βανέσα και ο Ντέιβιντ έχουν όλοι τους εργαστεί σκληρά για να υπερνικήσουν την απογοήτευση που νιώθουν. Μπορείτε και εσείς να κάνετε το ίδιο. Αναγνωρίστε ότι η συγκεκριμένη δυσκολία που αντιμετωπίζετε δεν χρειάζεται να αναχαιτίσει τη μάθησή σας. Επιμείνετε στην προσπάθεια που καταβάλλετε για να μάθετε καλή ανάγνωση, γραφή και ορθογραφία. Αν το κάνετε αυτό, θα βοηθηθείτε να υπερνικήσετε την απογοήτευση που φέρνει η δυσλεξία.

[Υποσημείωση]

[Πλαίσιο στη σελίδα 13]

Ιδέες για να Οργανωθείτε

Χρησιμοποιήστε τα ακόλουθα:

• έναν προσωπικό πίνακα σημειώσεων

• μια ατζέντα

• ένα χώρο για ό,τι εκκρεμεί

• ένα προσωπικό αρχείο

• ένα ημερολόγιο

• ένα σημειωματάριο με διευθύνσεις

[Πλαίσιο στη σελίδα 14]

Πώς να Καταλάβετε αν το Παιδί Έχει Δυσλεξία

Αν απαντήσετε ναι σε τρεις ή τέσσερις από τις παρακάτω ερωτήσεις για κάθε ηλικία, υπάρχει πιθανότητα να είναι δυσλεκτικό σε κάποιο βαθμό το συγκεκριμένο παιδί.

Παιδιά 8 ετών και κάτω:

Άργησαν να μιλήσουν;

Έχουν ακόμα ιδιαίτερες δυσκολίες στην ανάγνωση ή στην ορθογραφία; Σας εκπλήσσει αυτό;

Έχετε την εντύπωση ότι σε άλλα θέματα, εκτός από την ανάγνωση και την ορθογραφία, είναι εύστροφα και έξυπνα;

Γράφουν γράμματα και αριθμούς αντίστροφα;

Όταν κάνουν υπολογισμούς, χρησιμοποιούν για περισσότερο χρόνο από τους συνομηλίκους τους το αριθμητήριο, τα δάχτυλά τους ή σημάδια στο χαρτί; Δυσκολεύονται πολύ να θυμούνται την προπαίδεια;

Δυσκολεύονται να ξεχωρίσουν την αριστερή από τη δεξιά πλευρά;

Είναι πολύ αδέξια; (Δεν είναι όλα τα δυσλεκτικά παιδιά αδέξια.)

Παιδιά από 8 έως 12 ετών:

Κάνουν ασυνήθιστα λάθη στην ορθογραφία; Μήπως μερικές φορές παραλείπουν γράμματα από λέξεις ή τα γράφουν με λάθος σειρά;

Κάνουν λάθη στην ανάγνωση που φαίνεται να οφείλονται σε απροσεξία;

Αργούν περισσότερο από ό,τι θα αναμενόταν από παιδιά της ηλικίας τους να κατανοήσουν τα όσα διαβάζουν;

Δυσκολεύονται να αντιγράψουν από τον πίνακα στο σχολείο;

Όταν διαβάζουν μεγαλόφωνα, παραλείπουν λέξεις ή και ολόκληρες γραμμές ή διαβάζουν την ίδια γραμμή δύο φορές; Απεχθάνονται να διαβάζουν μεγαλόφωνα;

Δυσκολεύονται ακόμα να θυμούνται την προπαίδεια;

Μήπως δεν ξεχωρίζουν τις κατευθύνσεις, μπερδεύοντας την αριστερή με τη δεξιά πλευρά;

Τους λείπει η αυτοπεποίθηση και έχουν μειωμένο αυτοσεβασμό;

[Ευχαριστίες]

—Αφυπνιστικές Πληροφορίες (Awareness Information), έκδοση του Βρετανικού Συλλόγου για τη Δυσλεξία, και Δυσλεξία (Dyslexia), παραγωγή των Ραδιοτηλεοπτικών Υπηρεσιών, του Τηλεοπτικού Καναλιού 4, Λονδίνο, Αγγλία.

[Εικόνα στη σελίδα 12]

Για να μην αποσπάται η προσοχή σας, να κρατάτε ένα χάρακα κάτω από τη γραμμή που διαβάζετε