Η Ακοή Σας—Ανεκτίμητο Δώρο

ΜΙΑ ήσυχη βραδιά στην εξοχή, μακριά από τους θορύβους του πολιτισμού, σας δίνει την ευκαιρία να απολαύσετε τους γλυκούς ήχους της νύχτας. Ένα απαλό αεράκι κάνει τα φύλλα να θροΐζουν ελαφρά. Έντομα, πουλιά και ζώα προσθέτουν τις μακρινές φωνές τους. Τι υπέροχο αίσθημα είναι να ακούει κανείς τέτοιους σιγανούς ήχους! Μπορείτε να τους ακούσετε;

Οι δυνατότητες του ακουστικού συστήματος του ανθρώπου είναι με μια λέξη καταπληκτικές. Αν περάσετε μισή ώρα σε έναν ανηχητικό θάλαμο—ένα ακουστικά απομονωμένο δωμάτιο με επιφάνειες σχεδιασμένες να απορροφούν όλους τους ήχους—η ακοή σας σιγά σιγά θα ‘δυναμώσει την ένταση’ τόσο ώστε να αρχίσετε να ακούτε άγνωστους ήχους που πηγάζουν από το ίδιο σας το σώμα. Ο Φ. Όλτον Έβερεστ, επιστήμονας ειδικευμένος στην ακουστική, περιγράφει αυτή την εμπειρία στο Βασικό Εγχειρίδιο Ακουστικής (The Master Handbook of Acoustics). Κατ’ αρχάς, ακούτε δυνατά τους χτύπους της καρδιάς σας. Έπειτα από περίπου μία ώρα στο δωμάτιο, ακούτε το αίμα σας να κυλάει στα αγγεία του. Τελικά, αν έχετε οξεία ακοή, «η υπομονή σας ανταμείβεται με έναν παράξενο σφυριχτό ήχο που ακούγεται ανάμεσα στους παλμούς της καρδιάς και στον παφλασμό του αίματος. Τι είναι αυτός; Είναι ο ήχος που κάνουν τα σωματίδια του αέρα καθώς χτυπάνε στα τύμπανα των αφτιών σας», εξηγεί ο Έβερεστ. «Η κίνηση που προξενεί αυτός ο σφυριχτός ήχος στο τύμπανο του αφτιού είναι απίστευτα μικρή—μόλις 1/100 του εκατομμυριοστού του εκατοστού!» Αυτό ονομάζεται «κατώφλι (ουδός) ακουστότητας», το κατώτατο όριο της ικανότητας που έχετε να αντιλαμβάνεστε τον ήχο. Η μεγαλύτερη ευαισθησία δεν θα σας χρησίμευε επειδή οι πιο αδύνατοι ήχοι θα πνίγονταν από το θόρυβο της κίνησης των σωματιδίων του αέρα.

Η ακοή επιτυγχάνεται με τη συνεργασία του εξωτερικού, του μεσαίου και του εσωτερικού αφτιού σε συνδυασμό με τις δυνάμεις επεξεργασίας και αντίληψης του νευρικού συστήματος και του εγκεφάλου μας. Ο ήχος ταξιδεύει στον αέρα με τη μορφή κυμάτων μεταβλητής πίεσης. Αυτά τα κύματα κινούν τα τύμπανα των αφτιών μας μπρος πίσω, και αυτή η κίνηση, με τη σειρά της, μεταφέρεται από το μεσαίο αφτί στο εσωτερικό αφτί. Εκεί η κίνηση μετατρέπεται σε νευρικές διεγέρσεις, τις οποίες ο εγκέφαλος ερμηνεύει ως ήχο.a

Το Σημαντικό Εξωτερικό Αφτί Σας

Το εύκαμπτο, ελικοειδές εξωτερικό τμήμα του αφτιού σας ονομάζεται πτερύγιο. Το πτερύγιο συγκεντρώνει τον ήχο, αλλά κάνει και πολύ περισσότερα. Έχετε ποτέ αναρωτηθεί γιατί το αφτί σας έχει όλες αυτές τις μικρές πτυχές; Τα ηχητικά κύματα τα οποία αντανακλώνται από τις διάφορες επιφάνειες του πτερυγίου τροποποιούνται ελαφρώς σύμφωνα με τη γωνία άφιξής τους. Ο εγκέφαλος έχει τη δυνατότητα να αποκωδικοποιεί αυτές τις μικρές παραλλαγές και να καθορίζει τη θέση της ηχητικής πηγής. Ο εγκέφαλος το κάνει αυτό ενώ παράλληλα συγκρίνει το χρόνο και την ένταση του ήχου καθώς αυτός εισέρχεται σε καθένα από τα αφτιά σας.

Για να το καταλάβετε αυτό, χτυπήστε τα δάχτυλά σας καθώς ανεβοκατεβάζετε το χέρι σας μπροστά ακριβώς από κάποιον που έχει τα μάτια του κλειστά. Μολονότι τα δάχτυλά σας παραμένουν στην ίδια απόσταση και από τα δύο αφτιά του, ωστόσο, αυτός θα μπορεί να διακρίνει αν ο ήχος έρχεται από πάνω, από κάτω ή από τη μέση. Στην πραγματικότητα, ακόμα και κάποιο άτομο που ακούει μόνο από το ένα αφτί μπορεί να εντοπίζει τους ήχους αρκετά καλά.

Το Μεσαίο Αφτί Σας—Ένα Θαύμα Μηχανικής

Η πρώτιστη λειτουργία του μεσαίου αφτιού σας είναι να μεταδίδει την κίνηση του τυμπάνου του αφτιού στο υγρό που καταλαμβάνει το εσωτερικό αφτί σας. Αυτό το υγρό είναι πολύ πιο βαρύ από τον αέρα. Έτσι, όπως αληθεύει στην περίπτωση ενός ποδηλάτη που ανεβαίνει έναν απότομο λόφο, απαιτείται να υπάρχει μια κατάλληλη ‘σχέση μετάδοσης’ για να μεταφέρεται η ενέργεια όσο το δυνατόν αποτελεσματικότερα. Στο μεσαίο αφτί, η ενέργεια μεταβιβάζεται από τρία οστάρια που συνήθως ονομάζονται σφύρα, άκμονας και αναβολέας λόγω του σχήματός τους. Αυτή η μικροσκοπική μηχανική σύνδεση δημιουργεί μια σχεδόν τέλεια ‘σχέση μετάδοσης’ για το εσωτερικό αφτί. Υπολογίζεται ότι χωρίς αυτήν, το 97 τοις εκατό της ηχητικής ενέργειας θα χανόταν!

Υπάρχουν δύο ευαίσθητοι μύες προσαρμοσμένοι στη σύνδεση που βρίσκεται στο μεσαίο αφτί σας. Μέσα σε ένα εκατοστό του δευτερολέπτου από τη στιγμή που θα εκτεθεί το αφτί σας σε ένα δυνατό ήχο χαμηλής συχνότητας, αυτοί οι μύες συσπώνται αυτόματα και μειώνουν κατά πολύ την κίνηση της σύνδεσης προλαμβάνοντας έτσι οποιαδήποτε πιθανή βλάβη. Αυτό το αντανακλαστικό είναι αρκετά γρήγορο ώστε να σας προστατεύει ουσιαστικά από όλους τους δυνατούς ήχους που υπάρχουν στη φύση, αλλά όχι από όλους εκείνους που παράγονται από μηχανικό και ηλεκτρονικό εξοπλισμό. Επιπλέον, οι μικροί μύες μπορούν να παραμείνουν σε αυτή την προστατευτική στάση μόνο δέκα λεπτά. Αλλά αυτό σας δίνει τη δυνατότητα να απομακρυνθείτε από τον ενοχλητικό ήχο. Είναι ενδιαφέρον ότι, όταν μιλάτε, ο εγκέφαλός σας στέλνει σήματα σε αυτούς τους μυς προκειμένου να μειώσουν την ακουστική ευαισθησία σας, ώστε να μην ακούτε πολύ δυνατά τη δική σας φωνή.

Το Εκπληκτικό Εσωτερικό Αφτί Σας

Το τμήμα του εσωτερικού αφτιού σας που σχετίζεται με την ακοή βρίσκεται μέσα στον κοχλία, ο οποίος ονομάζεται έτσι επειδή το σχήμα του μοιάζει με κέλυφος σαλιγκαριού. Το περίβλημα που προστατεύει αυτόν τον ευαίσθητο μηχανισμό είναι το πιο σκληρό οστό του σώματός σας. Μέσα στο λαβύρινθό του βρίσκεται ο βασικός υμένας, ένας από τους πολλούς ιστούς που χωρίζουν τον κοχλία σε διαμήκεις αγωγούς. Κατά μήκος του βασικού υμένα βρίσκεται το όργανο του Κόρτι, το οποίο στηρίζει χιλιάδες τριχωτά κύτταρα—νευρικά κύτταρα με τριχοειδείς απολήξεις οι οποίες φτάνουν μέσα στο υγρό από το οποίο είναι γεμάτος ο κοχλίας.

Όταν η κίνηση των οστών του μεσαίου αφτιού δονεί την ωοειδή θυρίδα του κοχλία, δημιουργεί κύματα στο υγρό. Αυτά τα κύματα κινούν τους υμένες, όπως τα κυματάκια στην επιφάνεια μιας λίμνης κινούν πάνω κάτω τα φύλλα που επιπλέουν. Τα κύματα κάμπτουν το βασικό υμένα σε ορισμένα σημεία που αντιστοιχούν με συγκεκριμένες συχνότητες. Κατόπιν τα τριχωτά κύτταρα που υπάρχουν σε εκείνα τα σημεία ακουμπούν στον καλυπτήριο υμένα, ο οποίος βρίσκεται από πάνω τους. Αυτή η επαφή ενεργοποιεί τα τριχωτά κύτταρα τα οποία, με τη σειρά τους, δημιουργούν διεγέρσεις και τις στέλνουν στον εγκέφαλό σας. Όσο πιο έντονος είναι ο ήχος, τόσο περισσότερα τριχωτά κύτταρα διεγείρονται και σε συντομότερο χρόνο. Έτσι, ο εγκέφαλος αντιλαμβάνεται ότι πρόκειται για πιο δυνατό ήχο.

Ο Εγκέφαλός σας και η Ακοή Σας

Ο εγκέφαλός σας είναι το πιο σημαντικό τμήμα του ακουστικού σας συστήματος. Έχει τη φοβερή δυνατότητα να μεταμορφώνει την πλημμύρα των δεδομένων που λαβαίνει ως νευρικές διεγέρσεις σε διανοητική αντίληψη του ήχου. Αυτός ο σημαντικός ρόλος του εγκεφάλου δείχνει ξεκάθαρα τον ειδικό δεσμό που υπάρχει μεταξύ σκέψης και ακοής, μια σχέση την οποία μελετάει ο κλάδος της ψυχοακουστικής. Για παράδειγμα, ο εγκέφαλός σας σάς δίνει τη δυνατότητα να ακούσετε μια συζήτηση ανάμεσα σε πολλές άλλες που γίνονται σε ένα δωμάτιο γεμάτο ανθρώπους. Το μικρόφωνο δεν έχει αυτή την ικανότητα· έτσι μια μαγνητοφώνηση που έγινε στο ίδιο δωμάτιο μπορεί να είναι σχεδόν ακατάληπτη.

Ο εκνευρισμός που προκαλείται από ανεπιθύμητους θορύβους αποκαλύπτει άλλη μια πλευρά αυτού του δεσμού. Ανεξάρτητα από το πόσο χαμηλή μπορεί να είναι η ένταση ενός ήχου, το να μπορείτε να τον ακούτε έστω και λίγο όταν δεν το θέλετε μπορεί να είναι εκνευριστικό. Για παράδειγμα, η ένταση του ήχου που παράγεται από μια βρύση η οποία στάζει είναι πολύ χαμηλή. Αλλά μπορεί να σας φαίνεται τρομερά ενοχλητική αν, μέσα στη σιγαλιά της νύχτας, σας κρατάει ξάγρυπνους!

Πράγματι, τα συναισθήματά μας είναι στενά συνδεδεμένα με την αίσθηση της ακοής μας. Απλώς σκεφτείτε το μεταδοτικό αποτέλεσμα του εγκάρδιου γέλιου ή τη συγκίνηση που προξενεί ένας ειλικρινής λόγος στοργής ή επαίνου. Παρόμοια, πολλά από αυτά που μαθαίνουμε διανοητικά περνάνε από τα αφτιά μας.

Ένα Ανεκτίμητο Δώρο

Πολλά από τα γοητευτικά μυστικά της ακοής μας απομένουν να αποκαλυφτούν. Αλλά η επιστημονική κατανόηση που έχει επιτευχθεί βαθαίνει την εκτίμησή μας για τη νοημοσύνη και την αγάπη που εκδηλώνονται μέσω αυτής. «Όσο βαθιά και αν μελετήσουμε το σύστημα της ακοής του ανθρώπου», γράφει ο ερευνητής σε θέματα ακουστικής Φ. Όλτον Έβερεστ, «οδηγούμαστε αναπόφευκτα στο συμπέρασμα ότι οι περίπλοκες λειτουργίες και δομές του δείχνουν πως κάποιο γενναιόδωρο χέρι επηρέασε την κατασκευή του».

Ο Βασιλιάς Δαβίδ του αρχαίου Ισραήλ δεν είχε τη σημερινή επιστημονική γνώση σε ό,τι αφορά τις εσωτερικές λειτουργίες της ακοής μας. Εντούτοις, παρατήρησε το ίδιο του το σώμα και τα πολλά δώρα που έβλεπε σε αυτό και έψαλε στον Πλάστη του: «Φοβερώς και θαυμασίως επλάσθην· θαυμάσια είναι τα έργα σου». (Ψαλμός 139:14) Η επιστημονική έρευνα για τα θαύματα και τα μυστήρια του σώματος, περιλαμβανομένης και της ακοής, αποτελεί επιπρόσθετη απόδειξη του ότι ο Δαβίδ είχε δίκιο—σχεδιαστήκαμε θαυμάσια από έναν σοφό και στοργικό Δημιουργό!

[Υποσημειώσεις]

[Πλαίσιο/Εικόνα στη σελίδα 24]

Βοήθεια για Άτομα με Προβλήματα Ακοής

Η παρατεταμένη έκθεση σε δυνατούς ή­χους προξενεί μόνιμη βλάβη στην ακοή. Το να ακούτε υπερβολικά δυνατή μουσική ή το να εργάζεστε κοντά σε θορυβώδη μηχανήματα χωρίς προστασία δεν αξίζει τέτοια απώλεια. Τα βοηθήματα ακοής μπορούν να βοηθήσουν κάπως εκείνους που η ακοή τους έχει εξασθενήσει, ακόμα και μερικούς εκ γενετής κουφούς. Για πολλούς, αυτές οι συσκευές αποκαθιστούν έναν ολόκληρο κόσμο εμπειριών. Αφού χρησιμοποίησε κάποιο βοήθημα ακοής για πρώτη φορά, μια γυναίκα αντιλήφθηκε έναν παράξενο θόρυβο έξω από το παράθυρο της κουζίνας της. «Ήταν τα πουλιά!» λέει με έκπληξη. «Είχα να ακούσω τα πουλιά χρόνια ολόκληρα!»

Ακόμα και όταν δεν υπάρχει ακραία βλάβη, η ηλικία συνήθως μειώνει την ικανότητά μας να αναγνωρίζουμε τους ήχους υψηλής συχνότητας. Δυστυχώς, αυτό περιλαμβάνει τις συχνότητες των συμφώνων—των ήχων που συνήθως είναι οι πιο ζωτικοί για την κατανόηση του λόγου. Γι’ αυτό οι ηλικιωμένοι ίσως διαπιστώσουν ότι η προφορική επικοινωνία μπορεί να διακοπεί από συνηθισμένους ήχους του σπιτιού, όπως το νερό που τρέχει ή το τσαλάκωμα ενός χαρτιού, επειδή αυτοί περιέχουν υψηλές συχνότητες οι οποίες καλύπτουν τα σύμφωνα. Τα βοηθήματα ακοής μπορεί να παρέχουν προσωρινή ανακούφιση, αλλά έχουν τα δικά τους μειονεκτήματα. Κατ’ αρχάς, τα ποιοτικά βοηθήματα ακοής μπορεί να είναι πολύ ακριβά—απλησίαστα για το μέσο άνθρωπο σε πολλές χώρες. Και όπως και αν έχουν τα πράγματα, κανένα βοήθημα ακοής δεν μπορεί να αποκαταστήσει πλήρως τη φυσιολογική ακοή σας. Συνεπώς, τι μπορεί να γίνει;

Η εκδήλωση στοχαστικού ενδιαφέροντος είναι πολύ υποβοηθητική. Προτού μιλήσετε σε κάποιον που έχει πρόβλημα ακοής, βεβαιωθείτε ότι έχει αντιληφθεί πως είστε έτοιμοι να πείτε κάτι. Προσπαθήστε να κοιτάζετε το άτομο. Αυτό του δίνει τη δυνατότητα να βλέπει τις κινήσεις του σώματος και των χειλιών σας καθώς και να αντιλαμβάνεται την πλήρη ένταση των συμφώνων στα λόγια σας. Πλησιάστε το άτομο, αν είναι δυνατόν, και μιλήστε του αργά και καθαρά· μη φωνάζετε. Οι δυνατοί ήχοι είναι στην πραγματικότητα οδυνηροί για πολλά άτομα με εξασθενημένη ακοή. Αν κάποια δήλωσή σας δεν γίνει κατανοητή, προσπαθήστε να την πείτε με άλλα λόγια παρά να την επαναλάβετε αυτούσια. Παρόμοια, αν η δική σας ακοή δεν είναι αυτή που ήταν παλιά, μπορείτε να διευκολύνετε τους άλλους να επικοινωνούν μαζί σας με το να πλησιάζετε αυτόν που μιλάει και με το να είστε υπομονετικός. Αυτές οι επιπρόσθετες προσπάθειες μπορεί κάλλιστα να καταλήξουν σε βελτίωση των σχέσεων και μπορούν να σας βοηθήσουν να παραμείνετε «συντονισμένοι» με το περιβάλλον σας.

[Εικόνα]

Όταν απευθύνεστε σε κάποιο άτομο που έχει πρόβλημα ακοής, να το κοιτάζετε και να μιλάτε αργά και καθαρά

[Διαγράμματα στη σελίδα 23]

(Για το πλήρως μορφοποιημένο κείμενο, βλέπε έντυπο)

Το Αφτί Σας

Πτερύγιο

Ωοειδής θυρίδα

Ακουστικό νεύρο

Σφύρα

Άκμονας

Αναβολέας

Ακουστικός πόρος

Τύμπανο

Κοχλίας

Όργανο του Κόρτι

Στρογγυλή θυρίδα

Ακουστικό νεύρο

Τριχωτά κύτταρα

Καλυπτήριος υμένας

Νευρικές ίνες

Βασικός υμένας