Όταν Νομίζετε ότι τα Μάτια Όλων Είναι Στραμμένα Πάνω Σας

«Μαρτύριο» είναι η λέξη που χρησιμοποιεί ο Τζέρι για να το περιγράψει. «Κάθε φορά που έμπαινα στην τάξη», λέει, «γινόμουν μούσκεμα από τον ιδρώτα, ένιωθα το στόμα μου να στεγνώνει και νόμιζα ότι δεν θα ήμουν σε θέση να μιλήσω ακόμη και αν εξαρτόταν η ζωή μου από αυτό. Μετά, τα χέρια μου, τα πόδια μου και το πρόσωπό μου άρχιζαν να καίνε και γινόμουν κατακόκκινος—σαν να είχε κοκκινίσει όλο μου το σώμα».

Ο ΤΖΕΡΙ υποφέρει από κοινωνική φοβία, μια πάθηση κατά την οποία το άτομο φοβάται έντονα ότι οι άλλοι το παρατηρούν εξονυχιστικά και ότι πρόκειται να ντροπιαστεί δημόσια. «Αυτός που υποφέρει από κοινωνική φοβία πιστεύει ότι τα μάτια όλων είναι στραμμένα πάνω του», λέει ένα βιβλιάριο που είναι έκδοση του Αμερικανικού Συλλόγου για την Αντιμετώπιση των Διαταραχών Άγχους. «Το άγχος του μπορεί να οδηγήσει σε κρίσεις όμοιες με τις κρίσεις πανικού, των οποίων τα συμπτώματα περιλαμβάνουν ταχυπαλμία, λιποθυμία, λαχάνιασμα και υπερβολική εφίδρωση».

Μερικοί πιθανόν έχουν την τάση να μη δίνουν σημασία στους φόβους εκείνων που υποφέρουν από κοινωνική φοβία, λέγοντάς τους ότι πρέπει απλώς να πιέσουν τον εαυτό τους να αφήσει στην άκρη την ντροπαλότητα και να «βγαίνουν έξω για να έχουν επαφές με τον κόσμο». Είναι αλήθεια ότι η καταπολέμηση της κοινωνικής φοβίας κατά ένα μέρος περιλαμβάνει την αντιμετώπιση των φόβων του ατόμου. Ωστόσο, υπάρχει τεράστια διαφορά μεταξύ της ντροπαλότητας και της κοινωνικής φοβίας. «Ανόμοια με τη συνηθισμένη ντροπαλότητα», λέει η Τζέριλιν Ρος, «η κοινωνική φοβία είναι τόσο έντονη ώστε παρεμβαίνει στις καθημερινές κινήσεις του ατόμου στην εργασία, στο σχολείο και σε όλες σχεδόν τις διαπροσωπικές του σχέσεις».

Οι μελέτες δείχνουν ότι η κοινωνική φοβία διαταράσσει τη ζωή εκατομμυρίων ανθρώπων.a Εξετάστε μερικούς φόβους που συνδέονται με αυτό το εξουθενωτικό πρόβλημα.

Τι Φοβούνται Όσοι Πάσχουν από Κοινωνική Φοβία

Ομιλία μπροστά σε κοινό. Ο Νταγκ θυμάται ότι τον έπιασε πανικός όταν θέλησε να εκφωνήσει μια σύντομη ομιλία σε κάποια ομάδα κατοίκων της περιοχής του. «Εντελώς ξαφνικά με έλουσε κρύος ιδρώτας», λέει. «Με έπιασε ταχυπαλμία. Ριγούσα και έτρεμα ολόκληρος. Αισθανόμουν ότι είχε κλείσει ο λαιμός μου και δεν μπορούσα να βγάλω λέξη». Είναι γεγονός ότι ο καθένας σχεδόν έχει κάποια νευρικότητα όταν στέκεται μπροστά σε ακροατήριο. Αλλά το άτομο που υποφέρει από κοινωνική φοβία νιώθει να το πλημμυρίζει ένα κύμα τρόμου, σφοδρό και ακατάπαυστο, το οποίο δεν ελαττώνεται με την εξάσκηση. Ο Νταγκ έφτασε μάλιστα στο σημείο να βλέπει και την παραμικρή ευκαιρία που του δινόταν να μιλήσει σαν απειλή για τη ζωή του.

Γεύμα μαζί με άλλους. Εφόσον εκείνοι που υποφέρουν από κοινωνική φοβία πιστεύουν ότι οι άλλοι τους παρατηρούν εξονυχιστικά, ακόμη και ένα απλό γεύμα μπορεί να μετατραπεί σε εφιαλτική δοκιμασία. Ανησυχούν ότι θα τρέμουν τα χέρια τους, θα ρίξουν το φαγητό ή δεν θα βρίσκουν το στόμα τους, ακόμη και ότι θα τους έρθει τάση για εμετό. Αυτοί οι φόβοι είναι δυνατόν να γίνουν προφητείες οι οποίες τελικά εκπληρώνονται. Το βιβλίο Πεθαίνουν από Ντροπή (Dying of Embarrassment) επισημαίνει: «Όσο πιο πολύ ανησυχείτε ότι μπορεί να κάνετε κάτι που θα σας φέρει σε αμηχανία, τόσο περισσότερο μεγαλώνει το άγχος σας. Όσο περισσότερο μεγαλώνει το άγχος σας, τόσο πιο πολύ αυξάνονται οι πιθανότητες να αρχίσετε πράγματι να τρέμετε ή να κάνετε απότομες, αδέξιες κινήσεις. Αυτό το πρόβλημα μπορεί να γίνει τόσο σοβαρό ώστε να είναι δύσκολο να φάτε ή να πιείτε κάτι χωρίς να σας πέσει ή να σας χυθεί».

Γράψιμο μπροστά σε άλλους. Φοβούμενοι ότι το χέρι τους θα τρέμει ή ότι οι άλλοι θα παρατηρήσουν πως το γράψιμό τους είναι δυσανάγνωστο, πολλοί που υποφέρουν από κοινωνική φοβία πανικοβάλλονται όταν πρέπει να υπογράψουν κάποια επιταγή ή να γράψουν οτιδήποτε ενώ τους κοιτάζουν άλλοι. Ο Σαμ, για παράδειγμα, τρομοκρατήθηκε όταν ο εργοδότης του απαίτησε να υπογράφει κάθε μέρα σε ένα βιβλίο προσέλευσης μπροστά σε κάποιον φύλακα προτού αρχίσει την εργασία του. «Δεν μπορούσα να υπογράψω», λέει ο Σαμ. «Το χέρι μου έτρεμε τόσο πολύ ώστε έπρεπε να το κατευθύνω με το άλλο μου χέρι για να γράψω πάνω στη γραμμή, και στο τέλος ήταν αδύνατον να διαβάσει κανείς τι είχα γράψει».

Χρήση του τηλεφώνου. Ο Δρ Τζον Ρ. Μάρσαλ λέει ότι πολλοί από τους ασθενείς του παραδέχτηκαν πως απέφευγαν όσο μπορούσαν να χρησιμοποιούν το τηλέφωνο. «Ανησυχούσαν ότι δεν θα ήταν σε θέση να απαντήσουν σωστά», λέει. «Άλλοι φοβούνταν ότι, επειδή δεν θα ήξεραν τι να πουν, θα υπήρχαν διαστήματα σιωπής, τα οποία θα τους έφερναν σε δύσκολη θέση, καθώς και ότι, στο σημείο που η συνομιλία θα ναυαγούσε, η φωνή τους εξαιτίας του άγχους θα άλλαζε, θα έτρεμε ή θα γινόταν διαπεραστική. Τους είχε πιάσει τρόμος ότι θα άρχιζαν να τραυλίζουν ή να ψελλίζουν ή ότι θα φανέρωναν την αναστάτωσή τους με κάποιους άλλους τρόπους που θα πρόδιδαν την αμηχανία τους».

Επαφές με τους άλλους. Μερικοί που υποφέρουν από κοινωνική φοβία φοβούνται σχεδόν κάθε κατάσταση που περιλαμβάνει συναναστροφή με τους άλλους. Συχνά, τρομοκρατούνται ιδιαίτερα από την οπτική επαφή. «Τα άτομα που υποφέρουν σοβαρά από κοινωνικές φοβίες νιώθουν συχνά άγχος και αβεβαιότητα για το πού πρέπει να στρέψουν το βλέμμα τους και για το πώς πρέπει να αντιδράσουν όταν τους κοιτάζουν οι άλλοι», λέει Το Υπόμνημα του Χάρβαρντ για την Ψυχική Υγεία (The Harvard Mental Health Letter). «Αποφεύγουν την οπτική επαφή επειδή αισθάνονται σαν να μην ξέρουν πότε να κοιτάξουν και πότε όχι. Φαντάζονται ότι οι άλλοι θα παρερμηνεύσουν το βλέμμα τους».

Υπάρχουν και άλλοι φόβοι που συνδέονται με την κοινωνική φοβία. Πολλοί, για παράδειγμα, τρέμουν στην ιδέα ότι θα χρησιμοποιήσουν τις δημόσιες τουαλέτες. Άλλοι φοβούνται να ψωνίσουν όταν τους κοιτάζει ο πωλητής. «Νιώθω τόσο αμήχανα ώστε συχνά δεν βλέπω καν το αντικείμενο στο οποίο στρέφω το βλέμμα μου», λέει κάποια γυναίκα. «Υποθέτω πάντα ή φαντάζομαι ότι το άτομο που είναι πίσω από τον πάγκο θα μου πει να αποφασίσω επιτέλους τι θέλω και να σταματήσω να το καθυστερώ».

Πώς Προσπαθούν να τα Καταφέρουν;

Όσοι δεν έχουν αυτή τη διαταραχή δυσκολεύονται να καταλάβουν τον πόνο που προκαλεί η κοινωνική φοβία. Κάποιος που υποφέρει από αυτήν περιγράφει την εμπειρία του ως «το πιο φρικτό είδος ντροπής που θα μπορούσε κανείς να φανταστεί!» Ένα άλλο άτομο ομολογεί: «Σκέφτομαι συνεχώς την αυτοκτονία».

Δυστυχώς, πολλοί οι οποίοι υποφέρουν από κοινωνική φοβία στρέφονται στο αλκοόλ προσπαθώντας να απαλύνουν το άγχος τους.b Μολονότι αυτό μπορεί προς στιγμή να τους ανακουφίζει, μακροπρόθεσμα η κατάχρηση του αλκοόλ επιτείνει τα προβλήματά τους. Ο Δρ Τζον Ρ. Μάρσαλ παρατηρεί: «Αρκετοί από τους ασθενείς μου οι οποίοι δεν συνήθιζαν να πίνουν όταν βρίσκονταν σε κάποια παρέα έχουν πιει και έχουν μεθύσει στην προσπάθειά τους να ηρεμήσουν πριν ή κατά τη διάρκεια μιας κοινωνικής περίστασης, και το μόνο που κατάφεραν ήταν να γίνει μεγαλύτερος μπροστά στους άλλους ο εξευτελισμός που φοβούνταν τόσο πολύ».

Πιθανώς η πιο κοινή τακτική που χρησιμοποιούν για την αντιμετώπιση του προβλήματος όσοι υποφέρουν από κοινωνική φοβία είναι η αποφυγή. Ναι, πολλοί απλώς μένουν μακριά από τις καταστάσεις που τους τρομάζουν. «Απέφευγα όσο το δυνατόν περισσότερες καταστάσεις, ακόμη και τα τηλεφωνήματα», λέει η Λορέν η οποία υπέφερε από κοινωνική φοβία. Καθώς περνάει όμως ο καιρός, πολλοί που υποφέρουν από αυτό το πρόβλημα ανακαλύπτουν ότι η αποφυγή τούς εγκλωβίζει μάλλον παρά τους προστατεύει. «Έπειτα από κάποιο διάστημα», λέει η Λορέν, «με έπνιξε η μοναξιά και η ανία».

Η αποφυγή μπορεί να γίνει «μια παγίδα που αυτοενισχύεται», προειδοποιεί η Τζέριλιν Ρος. «Και κάθε ενέργεια αποφυγής», προσθέτει, «κάνει το άτομο να πέφτει ευκολότερα στην παγίδα την επόμενη φορά—μέχρι που η αποφυγή γίνεται σχεδόν αυτόματη αντίδραση». Μερικά άτομα αρνούνται κατά συνήθεια τις προσκλήσεις σε γεύμα ή απορρίπτουν ευκαιρίες για εργασία που περιλαμβάνει επαφές με άλλα άτομα. Το αποτέλεσμα είναι ότι ποτέ δεν μαθαίνουν να αντιμετωπίζουν τους φόβους τους και να τους ξεπερνούν. Όπως το τοποθετεί ο Δρ Ρίτσαρντ Χάιμπεργκ, «η ζωή τους είναι γεμάτη από φανταστικά περιστατικά απόρριψης τα οποία δεν συνέβησαν ποτέ και φανταστικές αποτυχίες σε επαγγέλματα που δεν τα δοκίμασαν ποτέ επειδή τα απέφευγαν».

Ωστόσο, υπάρχουν καλά νέα για την κοινωνική φοβία: Είναι δυνατόν να θεραπευτεί. Φυσικά, δεν είναι δυνατόν—ούτε και επιθυμητό—να εξαλειφθεί εντελώς κάθε είδους άγχος. Εντούτοις, εκείνοι που υποφέρουν από κοινωνική φοβία μπορούν να μάθουν να ελέγχουν τους φόβους τους, και η Αγία Γραφή περιέχει πρακτικές συμβουλές οι οποίες μπορούν να τους βοηθήσουν.

[Υποσημειώσεις]

[Εικόνες στη σελίδα 5]

Για αυτόν που υποφέρει από κοινωνική φοβία, οι φυσιολογικές επαφές με τους άλλους γίνονται εφιαλτική δοκιμασία