Διάσωση του Περιβάλλοντος—Πόσο Επιτυχείς Είναι οι Προσπάθειές Μας;
ΤΣΕΡΝΟΜΠΙΛ, Μποπάλ, Βαλντέζ, Θρι Μάιλ Άιλαντ. Αυτά τα ονόματα πιθανότατα φέρνουν στο μυαλό εικόνες περιβαλλοντικών καταστροφών που έχουν συμβεί σε διάφορα μέρη του κόσμου. Καθεμιά από αυτές τις καταστροφές μάς υπενθύμισε ότι το περιβάλλον της γης δέχεται επίθεση.
Πολλοί φορείς καθώς και άτομα έχουν δώσει προειδοποιήσεις. Μερικοί έχουν αναλάβει δράση δημοσίως για να κάνουν γνωστή τη θέση τους. Μια Αγγλίδα βιβλιοθηκάριος αλυσοδέθηκε σε μπουλντόζα θέλοντας να διαμαρτυρηθεί για την κατασκευή ενός δρόμου που θα περνούσε από μια οικολογικά ευάλωτη περιοχή. Δύο Αβοριγινές στην Αυστραλία ηγήθηκαν μιας εκστρατείας κατά της εξόρυξης ουρανίου σε κάποιο εθνικό πάρκο. Οι εργασίες διακόπηκαν. Αν και καλοπροαίρετες, αυτές οι προσπάθειες δεν βρίσκουν πάντοτε καλή ανταπόκριση. Για παράδειγμα, ένας πλοίαρχος υπό το σοβιετικό καθεστώς ανησυχούσε για τις διαρροές ακτινοβολίας από τους αντιδραστήρες των βυθισμένων πυρηνικών υποβρυχίων. Όταν έδωσε στη δημοσιότητα τις τοποθεσίες αυτών των ναυαγίων, συνελήφθη.
Διάφορες οργανώσεις κρούουν επίσης τον κώδωνα του κινδύνου σχετικά με τις απειλές για το περιβάλλον. Σε αυτές περιλαμβάνονται η Εκπαιδευτική, Επιστημονική και Πολιτιστική Οργάνωση των Ηνωμένων Εθνών (UNESCO), το Περιβαλλοντικό Πρόγραμμα των Ηνωμένων Εθνών και η Γκρίνπις. Μερικοί απλώς αναφέρονται στα περιβαλλοντικά προβλήματα όταν αυτά σχετίζονται με την εργασία τους. Άλλοι έχουν κάνει σκοπό της ζωής τους το να διατηρούν πάντα στην επικαιρότητα τα περιβαλλοντικά ζητήματα. Είναι γνωστό ότι η Γκρίνπις στέλνει ακτιβιστές σε καίρια για το περιβάλλον σημεία και προσελκύει το ενδιαφέρον του κοινού σε ζητήματα όπως η παγκόσμια αύξηση της θερμοκρασίας, τα είδη υπό εξαφάνιση και οι κίνδυνοι από τα γενετικά τροποποιημένα ζώα και φυτά.
Μερικοί ακτιβιστές λένε ότι χρησιμοποιούν «δημιουργική αντιπαράθεση για να εκθέτουν τα παγκόσμια περιβαλλοντικά προβλήματα». Έτσι λοιπόν, χρησιμοποιούν μεθόδους όπως το να αλυσοδένονται στις πύλες ενός πριονιστηρίου διαμαρτυρόμενοι για την καταστροφή των αρχέγονων δασών. Μια άλλη ομάδα ακτιβιστών διαμαρτυρήθηκαν για το ότι κάποια χώρα παρέβηκε την απαγόρευση της φαλαινοθηρίας με το να εμφανιστούν στις πρεσβείες της φορώντας τεράστιους βολβούς ματιών για να δείξουν ότι οι δραστηριότητες της χώρας παρακολουθούνταν.
Τα επίμαχα ζητήματα είναι άφθονα. Λόγου χάρη, τόσο άτομα όσο και οργανισμοί έχουν προειδοποιήσει επανειλημμένα για τους κινδύνους της μόλυνσης του νερού. Ωστόσο, φαίνεται πως η κατάσταση είναι πολύ ζοφερή. Ένα δισεκατομμύριο άνθρωποι δεν έχουν πρόσβαση σε καθαρό, πόσιμο νερό. Σύμφωνα με το περιοδικό Τάιμ (Time), «3,4 εκατομμύρια άτομα πεθαίνουν κάθε χρόνο από ασθένειες που σχετίζονται με το νερό». Η μόλυνση του αέρα αποτελεί παρόμοιο πρόβλημα. Η Κατάσταση του Παγκόσμιου Πληθυσμού—2001 (The State of World Population 2001) αναφέρει ότι «υπολογίζεται πως η μόλυνση του αέρα σκοτώνει 2,7 με 3 εκατομμύρια ανθρώπους κάθε χρόνο» και προσθέτει ότι «η μόλυνση του αέρα του εξωτερικού περιβάλλοντος βλάπτει περισσότερους από 1,1 δισεκατομμύρια ανθρώπους». Χαρακτηριστικά, αναφέρει ότι «η μόλυνση από μικροσκοπικά σωματίδια είναι υπεύθυνη μέχρι και για το 10 τοις εκατό των παιδικών αναπνευστικών λοιμώξεων στην Ευρώπη». Ναι, παρά τις προειδοποιήσεις και τις μέχρι τώρα ενέργειες, τα προβλήματα που σχετίζονται με αυτά τα βασικότατα στοιχεία τα οποία είναι απαραίτητα για τη ζωή έχουν απλώς χειροτερέψει.
Πολλοί θεωρούν αυτή την κατάσταση παράδοξη. Υπάρχουν περισσότερες πληροφορίες από ποτέ γύρω από περιβαλλοντικά θέματα. Περισσότερα άτομα και οργανισμοί από ποτέ ενδιαφέρονται να δουν το περιβάλλον να καθαρίζεται. Οι κυβερνήσεις έχουν ιδρύσει υπουργεία προκειμένου να βοηθήσουν στην επίλυση των προβλημάτων. Διαθέτουμε τεχνολογικά μέσα περισσότερα από ποτέ τα οποία μπορούν να μας βοηθήσουν να αντιμετωπίσουμε τα προβλήματα. Εντούτοις, φαίνεται ότι τα πράγματα δεν βελτιώνονται. Γιατί;
Ένα Βήμα Μπροστά, Δύο Βήματα Πίσω
Η βιομηχανική πρόοδος αποσκοπούσε στο να κάνει πιο εύκολη τη ζωή μας. Σε κάποιους τομείς το έχει καταφέρει. Ωστόσο, αυτή η ίδια «πρόοδος» είναι που επιδεινώνει τα περιβαλλοντικά προβλήματα της γης. Εκτιμούμε τις εφευρέσεις και τα επιτεύγματα που μας έχει προσφέρει η βιομηχανία αλλά η υλοποίησή τους και η χρήση τους έχουν συχνά ως αποτέλεσμα την καταστροφή τμημάτων του κόσμου μας.
Αντιπροσωπευτικό παράδειγμα αποτελούν τα αυτοκίνητα. Χάρη σε αυτά, τα ταξίδια γίνονται γρηγορότερα και ευκολότερα. Πολύ λίγοι είναι εκείνοι που θα ήθελαν να επιστρέψουμε στην εποχή του αλόγου και του κάρου. Ωστόσο, οι σύγχρονες μεταφορές έχουν συντελέσει σε αμέτρητα προβλήματα. Ένα από αυτά είναι η παγκόσμια αύξηση της θερμοκρασίας. Ο άνθρωπος έχει αλλάξει τη χημική σύσταση της ατμόσφαιρας χρησιμοποιώντας εφευρέσεις οι οποίες εκπέμπουν εκατομμύρια τόνους αερίων. Λέγεται ότι αυτά τα αέρια προκαλούν το φαινόμενο του θερμοκηπίου, όπως αποκαλείται, με αποτέλεσμα την άνοδο της θερμοκρασίας της ατμόσφαιρας. Οι θερμοκρασίες αυξήθηκαν τον περασμένο αιώνα. Η Υπηρεσία Προστασίας του Περιβάλλοντος των ΗΠΑ αναφέρει ότι «οι 10 θερμότερες χρονιές του 20ού αιώνα παρατηρήθηκαν όλες μέσα στα τελευταία 15 χρόνια του». Μερικοί επιστήμονες πιστεύουν ότι τον 21ο αιώνα η μέση παγκόσμια θερμοκρασία θα μπορούσε να ανέβει 1,4 έως 5,8 βαθμούς Κελσίου.
Οι αυξημένες θερμοκρασίες αναμένεται να προκαλέσουν άλλα προβλήματα. Το στρώμα χιονιού στο Βόρειο Ημισφαίριο μειώνεται. Μια τράπεζα πάγου έκτασης 3.250 τετραγωνικών χιλιομέτρων στην Ανταρκτική κατέρρευσε στις αρχές του 2002. Η στάθμη της θάλασσας μπορεί να ανέβει σημαντικά αυτόν τον αιώνα. Εφόσον το ένα τρίτο του παγκόσμιου πληθυσμού ζει κοντά στη θάλασσα, αυτό μπορεί να καταλήξει σε απώλειες σπιτιών και καλλιεργήσιμων εκτάσεων. Μπορεί επίσης να προκαλέσει μεγάλα προβλήματα στις παράκτιες πόλεις.
Οι επιστήμονες πιστεύουν ότι οι υψηλότερες θερμοκρασίες θα φέρουν περισσότερες βροχοπτώσεις και θα αυξήσουν τα ακραία καιρικά φαινόμενα. Μερικοί θεωρούν ότι σφοδρές καταιγίδες όπως αυτή που αφαίρεσε 90 ζωές και κατέστρεψε 270 εκατομμύρια δέντρα στη Γαλλία το 1999 είναι απλώς προάγγελοι εκείνων που μέλλουν να έρθουν. Άλλοι ερευνητές πιστεύουν ότι οι κλιματικές αλλαγές θα προκαλέσουν εξάπλωση ασθενειών όπως η ελονοσία, ο δάγγειος πυρετός και η χολέρα.
Το παράδειγμα του αυτοκινήτου δείχνει πόσο περίπλοκα είναι τα αποτελέσματα της τεχνολογίας—εφευρέσεις που είναι χρήσιμες για την ανθρωπότητα γενικά πιθανώς προξενούν πληθώρα συναφών προβλημάτων τα οποία επηρεάζουν διάφορους τομείς της ζωής. Η δήλωση της Έκθεσης για την Ανθρώπινη Ανάπτυξη—2001 (Human Development Report 2001) είναι αληθινή: «Κάθε τεχνολογική πρόοδος συνοδεύεται από πιθανά οφέλη και κινδύνους, μερικά από τα οποία δεν είναι εύκολο να τα προβλέψει κανείς».
Συχνά οι άνθρωποι στρέφονται στην ίδια την τεχνολογία προκειμένου να βρουν λύσεις για τα περιβαλλοντικά προβλήματα. Παραδείγματος χάρη, οι περιβαλλοντολόγοι εδώ και καιρό αντιτάσσονται στη χρήση παρασιτοκτόνων. Όταν παράχθηκαν τα γενετικά τροποποιημένα φυτά τα οποία θα μείωναν ή θα εξάλειφαν την ανάγκη για παρασιτοκτόνα, φαινόταν ότι η τεχνολογία είχε προμηθεύσει μια καλή λύση. Ωστόσο, στην περίπτωση του καλαμποκιού Bt, το οποίο σχεδιάστηκε για να αναχαιτίσει τα έντομα Chilo suppressalis χωρίς παρασιτοκτόνα, οι δοκιμές έδειξαν ότι μπορεί επίσης να σκοτώσει και τις πεταλούδες μονάρχης. Επομένως, οι «λύσεις» μερικές φορές έχουν αρνητικά αποτελέσματα και μπορούν να προκαλέσουν επιπρόσθετα προβλήματα.
Μπορούν να Βοηθήσουν οι Κυβερνήσεις;
Εφόσον η καταστροφή του περιβάλλοντος αποτελεί τόσο τεράστιο πρόβλημα, η επιτυχημένη λύση θα απαιτούσε τη συνεργασία των κυβερνήσεων του κόσμου. Σε μερικές περιπτώσεις εκπρόσωποι των κυβερνήσεων, προς έπαινό τους, έχουν δείξει την απαραίτητη αποφασιστικότητα ώστε να προτείνουν θετικές αλλαγές οι οποίες θα μπορούσαν να βοηθήσουν το περιβάλλον. Ωστόσο, οι αληθινές νίκες υπήρξαν ελάχιστες.
Ένα τέτοιο παράδειγμα είναι η διεθνής σύνοδος που έλαβε χώρα στην Ιαπωνία το 1997. Τα έθνη έκαναν σκληρές διαπραγματεύσεις γύρω από τους όρους μιας συνθήκης για τη μείωση των εκπομπών ρύπων οι οποίοι λέγεται ότι προκαλούν την παγκόσμια αύξηση της θερμοκρασίας. Τελικά, προς έκπληξη πολλών, επιτεύχθηκε μια συμφωνία. Αυτή η συμφωνία ονομάστηκε το Πρωτόκολλο του Κιότο. Αναπτυγμένες περιοχές, όπως η Ευρωπαϊκή Ένωση, η Ιαπωνία και οι Ηνωμένες Πολιτείες, θα μείωναν τις εκπομπές ρύπων κατά ένα μέσο ποσοστό 5,2 τοις εκατό μέχρι το 2012. Η ιδέα φαινόταν καλή. Αλλά στις αρχές του 2001, η κυβέρνηση των ΗΠΑ ανακοίνωσε ότι δεν θα επικύρωνε το Πρωτόκολλο του Κιότο. Αυτό προκάλεσε μεγάλη έκπληξη, εφόσον οι Ηνωμένες Πολιτείες, με λιγότερο από το 5 τοις εκατό του παγκόσμιου πληθυσμού, εκπέμπουν περίπου το ένα τέταρτο των ρύπων. Επιπλέον, και άλλες κυβερνήσεις καθυστερούν να επικυρώσουν τη συνθήκη.
Το παραπάνω παράδειγμα δείχνει πόσο δύσκολο είναι για τις κυβερνήσεις να βρουν ουσιαστικές λύσεις. Είναι δύσκολο να συγκεντρωθούν διάφορες κυβερνήσεις και να συμφωνήσουν σχετικά με το πώς θα αντιμετωπίσουν τα περιβαλλοντικά ζητήματα. Ακόμη και όταν υπογράφονται συμφωνίες, μερικές πλευρές ανακαλούν αργότερα τις δεσμεύσεις τους. Άλλες κυβερνήσεις δυσκολεύονται να θέσουν σε εφαρμογή τις συμφωνίες. Σε άλλες περιπτώσεις κυβερνήσεις ή εταιρίες κρίνουν ότι δεν μπορούν να ανταποκριθούν στη δαπάνη που περιλαμβάνεται για τον καθαρισμό του περιβάλλοντος. Σε μερικά μέρη το πρόβλημα ανάγεται απλώς στην απληστία, καθώς πανίσχυροι εμπορικοί γίγαντες ασκούν ισχυρή επιρροή στις κυβερνήσεις προκειμένου να μην εφαρμόσουν μέτρα τα οποία θα μειώσουν τα κέρδη τους. Οι επιχειρήσεις και οι εταιρίες είναι γνωστό ότι θέλουν να εκμεταλλευτούν στο μέγιστο βαθμό τη γη χωρίς να ενδιαφέρονται για τις μελλοντικές συνέπειες.
Κάτι που περιπλέκει περισσότερο τα ζητήματα είναι ότι δεν συμφωνούν όλοι οι επιστήμονες όσον αφορά το πόσο δραστικές θα είναι οι συνέπειες της μόλυνσης της γης. Έτσι λοιπόν, ίσως υπάρχει αβεβαιότητα μεταξύ των υπευθύνων του κυβερνητικού σχεδιασμού ως προς το βαθμό στον οποίο πρέπει να περιορίσουν την οικονομική ανάπτυξη προκειμένου να θέσουν υπό έλεγχο ένα πρόβλημα το οποίο μπορεί να είναι ή και να μην είναι τόσο μεγάλο όσο νομίζουν μερικοί.
Η ανθρωπότητα βρίσκεται σε πραγματικό τέλμα. Όλοι γνωρίζουν ότι υπάρχει πρόβλημα και ότι πρέπει να γίνει κάτι για αυτό. Μερικές χώρες καταβάλλουν ευσυνείδητη προσπάθεια αλλά τα περισσότερα περιβαλλοντικά προβλήματα χειροτερεύουν. Είναι άραγε προδιαγεγραμμένο ότι η γη θα γίνει ακατάλληλη για να κατοικείται από ανθρώπους; Στη συνέχεια θα εξετάσουμε αυτή την ερώτηση.
[Πλαίσιο/Εικόνα στη σελίδα 7]δ
ΗΧΟΡΥΠΑΝΣΗ
Ένα είδος ρύπανσης δεν φαίνεται αλλά ακούγεται—είναι η ηχορύπανση. Οι ειδικοί λένε ότι αποτελεί αιτία ανησυχίας επειδή μπορεί να προκαλέσει απώλεια ακοής, άγχος, υπέρταση, απώλεια ύπνου και παραγωγικότητας. Τα παιδιά που πηγαίνουν σχολείο σε θορυβώδες περιβάλλον μπορεί να παρουσιάσουν προβλήματα στην ανάγνωση.
[Πλαίσιο/Εικόνα στη σελίδα 7]
Η ΑΠΟΔΑΣΩΣΗ ΦΕΡΝΕΙ ΕΠΙΔΡΟΜΕΣ ΑΡΟΥΡΑΙΩΝ
Όταν 15 πόλεις στο νησί Σάμαρ, στις Φιλιππίνες, πλήγηκαν από μαζική επιδρομή αρουραίων, κάποια κυβερνητική πηγή ανέφερε ότι για αυτό ευθυνόταν η αποδάσωση στην περιοχή. Η απώλεια των δασών είχε ως αποτέλεσμα τη μείωση των ζώων που τρώνε τους αρουραίους καθώς και των πηγών τροφής των αρουραίων. Τα τρωκτικά μετακινήθηκαν σε πιο κατοικημένες περιοχές αναζητώντας τροφή.
[Ευχαριστίες]
© Michael Harvey/Panos Pictures
[Πλαίσιο/Εικόνα στη σελίδα 7]
ΘΥΜΑΤΑ ΤΟΞΙΚΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ;
Σε ηλικία τρεισήμισι μηνών, διαπιστώθηκε ότι ο Μίχαελ έπασχε από νευροβλάστωμα, μια μορφή καρκίνου. Αν επρόκειτο για μεμονωμένο περιστατικό, αυτό δεν θα ήταν και τόσο ασυνήθιστο. Αλλά αργότερα διαπιστώθηκε ότι περίπου άλλα 100 παιδιά από την ίδια μικρή περιοχή είχαν επίσης καρκίνο. Αυτό θορύβησε πολλούς γονείς. Μερικοί σκέφτηκαν ότι ο δυσανάλογος αριθμός περιστατικών καρκίνου σχετιζόταν ίσως με τις εταιρίες χημικών προϊόντων της περιοχής. Μια έρευνα αποκάλυψε ότι, στο παρελθόν, ένας ανεξάρτητος εργολάβος διαχείρισης αποβλήτων είχε πάρει βαρέλια με τοξικό υγρό από μια τέτοια εταιρία και τα είχε αποθέσει σε ένα πρώην ορνιθοτροφείο, μερικές φορές χύνοντας το περιεχόμενο. Ερευνητές ανακάλυψαν ίχνη ρύπων στις τοπικές πηγές νερού. Οι γονείς δεν μπορούν παρά να αναρωτιούνται αν αυτό μπορεί να συνέβαλε στο να πάθουν καρκίνο τα παιδιά τους.
[Πλαίσιο/Εικόνα στη σελίδα 8]
ΤΟΞΙΚΕΣ ΧΗΜΙΚΕΣ ΟΥΣΙΕΣ
Μετά το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, 120.000 τόνοι τοξικών υλικών, κυρίως φωσγένιο και υπερίτης, σφραγίστηκαν σε πλοία τα οποία βυθίστηκαν στη θάλασσα, μερικά στα βορειοδυτικά της Βόρειας Ιρλανδίας. Ρώσοι επιστήμονες έχουν προειδοποιήσει ότι τώρα υπάρχει κίνδυνος διαρροής αυτών των υλικών.
[Πλαίσιο/Εικόνα στη σελίδα 8]
Η ΜΟΛΥΝΣΗ ΤΟΥ ΑΕΡΑ ΣΚΟΤΩΝΕΙ
Η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας λέει ότι το 5 με 6 τοις εκατό των θανάτων που σημειώνονται παγκοσμίως κάθε χρόνο είναι αποτέλεσμα της μόλυνσης του αέρα. Στο Οντάριο του Καναδά και μόνο, αναφέρεται ότι οι πολίτες δαπανούν περισσότερα από 645,7 εκατομμύρια ευρώ κάθε χρόνο για έξοδα ιατρικής περίθαλψης και απουσίες ως αποτέλεσμα του μολυσμένου αέρα.
[Πλαίσιο/Εικόνα στη σελίδα 8]
ΚΟΡΑΛΛΙΟΓΕΝΕΙΣ ΥΦΑΛΟΙ ΠΟΥ ΠΕΘΑΙΝΟΥΝ
Μερικοί ψαράδες στη Νοτιοανατολική Ασία χρησιμοποιούν διάλυμα κυανιδίου για να αναισθητοποιούν τα ψάρια και να τα πιάνουν εύκολα. Το δηλητήριο αποβάλλεται από τον οργανισμό του ψαριού και έτσι αυτό είναι βρώσιμο. Αλλά η τοξίνη παραμένει στο νερό, καταστρέφοντας τους κοραλλιογενείς υφάλους.
[Πλαίσιο/Εικόνα στη σελίδα 8]
ΝΑ ΦΟΡΑΜΕ ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗ ΜΑΣΚΑ;
Το περιοδικό Έζιαγουίκ (Asiaweek) αναφέρει ότι μεγάλη ποσότητα μολυσμένου αέρα στις πόλεις της Ασίας προέρχεται από τις εξατμίσεις των οχημάτων. Τα πετρελαιοκίνητα οχήματα και οι μοτοσικλέτες προκαλούν συνήθως την περισσότερη μόλυνση, παράγοντας πάρα πολλά μικροσκοπικά αιωρούμενα σωματίδια. Αυτά προκαλούν πλήθος προβλημάτων υγείας. Το ίδιο περιοδικό αναφέρει: «Ο ειδικός σχετικά με τις συνέπειες της μόλυνσης Δρ Τσαν Τσανγκ-τσουάν, από την Ταϊβάν, λέει ότι τα καυσαέρια του πετρελαίου αποτελούν αιτία καρκίνου». Μερικοί κάτοικοι ασιατικών πόλεων φορούν χειρουργικές μάσκες προσπαθώντας να προστατευτούν. Βοηθούν αυτές οι μάσκες; Ο Δρ Τσαν λέει: «Αυτές οι μάσκες δεν είναι αποτελεσματικές. Μεγάλο μέρος της μόλυνσης σε μορφή αερίων και σωματιδίων έχει τόσο αραιή σύνθεση ώστε μια απλή μάσκα δεν μπορεί να τη φιλτράρει. Επίσης, . . . οι μάσκες δεν είναι αεροστεγείς. Συνεπώς δίνουν μια ψευδαίσθηση ασφάλειας».
[Εικόνα στη σελίδα 7]
Αναδάσωση για τη διάσωση του περιβάλλοντος
[Ευχαριστίες για την προσφορά των εικόνων στη σελίδα 8]
AFP/Getty Images· επάνω αριστερά: Άδεια από The Trustees of the Imperial War Museum, London (IWM H 42208)· επάνω δεξιά: Howard Hall/howardhall.com