Μίκαελ Αγκρίκολα—«Ο Άνθρωπος της Χαραυγής»
ΑΠΟ ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΟ ΤΟΥ ΞΥΠΝΑ! ΣΤΗ ΦΙΝΛΑΝΔΙΑ
«Κανένα άλλο βιβλίο δεν άσκησε βαθύτερη και πιο εκτεταμένη επιρροή στον πολιτισμό, στις αξίες και στη νοοτροπία της Φινλανδίας από την Αγία Γραφή».—«Μπίμπλια 350—Η Φινλανδική Βίβλος και ο Πολιτισμός» (“Biblia 350—The Finnish Bible and Culture”).
ΕΧΕΤΕ πρόσβαση στην Αγία Γραφή στη μητρική σας γλώσσα; Πιθανότατα ναι. Άλλωστε, η Γραφή—είτε ολόκληρη είτε εν μέρει—είναι διαθέσιμη σε 2.000 και πλέον γλώσσες. Και αυτό δεν είναι τυχαίο. Στο διάβα της ιστορίας, πολλοί άντρες και γυναίκες έχουν εργαστεί επίπονα για να τη μεταφράσουν στην καθομιλουμένη, ακόμη και όταν αντιμετώπιζαν μεγάλα εμπόδια. Ο Μίκαελ Αγκρίκολα ήταν ένας από αυτούς.
Ο Αγκρίκολα ήταν ο λόγιος ο οποίος ανέλαβε το έργο της μετάφρασης της Γραφής στη φινλανδική. Το σύνολο των λογοτεχνικών του έργων συνέβαλε στην άνθηση του φινλανδικού πολιτισμού όπως είναι γνωστός σήμερα. Δεν προξενεί απορία το ότι αποκαλείται «Ο Άνθρωπος της Χαραυγής»!
Ο Αγκρίκολα γεννήθηκε γύρω στο 1510 στο χωριό Τόρσμπι στη νότια Φινλανδία. Ο πατέρας του είχε ένα αγρόκτημα, εξού και το επώνυμο Αγκρίκολα, από τη λατινική λέξη που σημαίνει «γεωργός». Ο Αγκρίκολα, ο οποίος μεγάλωσε σε περιοχή όπου μιλιούνταν δύο γλώσσες, μιλούσε πιθανώς και σουηδικά και φινλανδικά. Διεύρυνε τις γλωσσικές του γνώσεις πηγαίνοντας σε λατινικό σχολείο στην πόλη Βίμποργκ. Αργότερα μετακόμισε στο Τούρκου, τότε διοικητικό κέντρο της Φινλανδίας, όπου υπηρέτησε ως γραμματέας του Μάρτι Σκίτε, Καθολικού επισκόπου της Φινλανδίας.
Η Θρησκεία και η Πολιτική της Εποχής Του
Σε αυτή την περίοδο της ζωής του Αγκρίκολα, υπήρχε αναστάτωση στη Σκανδιναβία. Η Σουηδία αγωνιζόταν να απελευθερωθεί από την Ένωση του Κάλμαρ, η οποία αποτελούνταν από τις σκανδιναβικές χώρες. Το 1523, ο Γουσταύος Α΄ στέφθηκε βασιλιάς της Σουηδίας. Αυτό θα επηρέαζε αισθητά τη Φινλανδία, η οποία ήταν τότε επαρχία υπό σουηδική διακυβέρνηση.
Ο νέος βασιλιάς σκόπευε να εδραιώσει τη δύναμή του. Για να επιτύχει τους στόχους του, ασπάστηκε τη Μεταρρύθμιση, η οποία εξαπλωνόταν σε όλη τη βόρεια Ευρώπη. Αλλάζοντας τη θρησκεία στην επικράτειά του από Καθολικισμό σε Λουθηρανισμό, έκοψε τους δεσμούς του με το Βατικανό, υπέσκαψε την εξουσία των Καθολικών επισκόπων και οικειοποιήθηκε τα ταμεία της εκκλησίας. Μέχρι σήμερα οι κάτοικοι τόσο της Σουηδίας όσο και της Φινλανδίας είναι κυρίως Λουθηρανοί.
Ένας πρωταρχικός στόχος του Προτεσταντισμού ήταν να διεξάγει τις εκκλησιαστικές λειτουργίες στις κοινές γλώσσες αντί στη λατινική. Έτσι λοιπόν, το 1526 οι Χριστιανικές Ελληνικές Γραφές, ή αλλιώς η «Καινή Διαθήκη», εκδόθηκαν στη σουηδική. Ωστόσο, στη Φινλανδία ο άνεμος του Προτεσταντισμού ήταν πολύ πιο εξασθενημένος. Τότε, δεν υπήρχε ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τη μετάφραση της Γραφής στη φινλανδική. Γιατί;
«Δύσκολο και Ενοχλητικό» Έργο
Ένας βασικός λόγος ήταν ότι ουσιαστικά δεν είχε παραχθεί κανένα έντυπο στη φινλανδική. Πριν από τα μέσα του 16ου αιώνα, μόνο μερικές Καθολικές προσευχές είχαν συνταχθεί στην τοπική γλώσσα. Επομένως, το έργο της μετάφρασης των Αγίων Γραφών στη φινλανδική θα απαιτούσε να μεταφερθούν πολλές λέξεις σε γραπτή μορφή καθώς και να επινοηθούν εντελώς καινούριες λέξεις και φράσεις. Και αυτό θα έπρεπε να γίνει χωρίς τη βοήθεια γλωσσικών εγχειριδίων. Εντούτοις, ο Αγκρίκολα άρχισε να μεταφράζει τη Γραφή!
Το 1536, ο Σκίτε, ο Καθολικός επίσκοπος της Φινλανδίας, έστειλε τον Αγκρίκολα στη Βιτεμβέργη της Γερμανίας για να συνεχίσει τις σπουδές του στη θεολογία και στη γλώσσα. Σε αυτή την πόλη είχαν ακουστεί τα σφυροκοπήματα του Λούθηρου 20 χρόνια νωρίτερα όταν, όπως αναφέρουν ορισμένες αφηγήσεις, θυροκόλλησε τις περίφημες 95 θέσεις του στο ναό που υπήρχε στον πύργο της.
Ενόσω ήταν στη Βιτεμβέργη, ο Αγκρίκολα δεν ασχολήθηκε μόνο με τις σπουδές του. Άρχισε το μνημειώδες έργο της μετάφρασης της Γραφής στη φινλανδική. Το 1537, σε επιστολή προς το Σουηδό βασιλιά, έγραψε: «Καθώς ο Θεός καθοδηγεί τις σπουδές μου, θα προσπαθήσω, κάτι που είχα ξεκινήσει νωρίτερα, να συνεχίσω τη μετάφραση της Καινής Διαθήκης στη γλώσσα του φινλανδικού λαού». Μόλις επέστρεψε στη Φινλανδία, συνέχισε το μεταφραστικό του έργο, εργαζόμενος παράλληλα ως διευθυντής σε σχολείο.
Η μετάφραση της Γραφής ήταν τόσο κοπιαστική για τον Αγκρίκολα όσο ήταν και για τους άλλους προγενέστερους Βιβλικούς μεταφραστές. Ακόμη και ο Λούθηρος είχε αναφωνήσει: «Πόσο δύσκολο και ενοχλητικό είναι να εξαναγκάζεις τους Εβραίους συγγραφείς να μιλήσουν γερμανικά!» Ομολογουμένως, ο Αγκρίκολα μπορούσε να επωφεληθεί από τις μεταφράσεις άλλων, αλλά το μεγαλύτερο εμπόδιο που είχε να αντιμετωπίσει ήταν η φινλανδική γλώσσα. Στην ουσία, σχεδόν ποτέ δεν είχε αποδοθεί αυτή η γλώσσα σε γραπτή μορφή!
Συνεπώς, ήταν σαν να κατασκεύαζε ο Αγκρίκολα ένα σπίτι χωρίς αρχιτεκτονικό σχέδιο, και να το έχτιζε με λιγοστά και σκόρπια υλικά. Πώς τα κατάφερε; Ο Αγκρίκολα ξεκίνησε συγκεντρώνοντας λέξεις από διάφορες φινλανδικές διαλέκτους και γράφοντάς τες όπως προφέρονταν. Πιθανώς ο Αγκρίκολα ήταν ο πρώτος που επινόησε φινλανδικές αποδόσεις για τις λέξεις «κυβέρνηση», «υποκριτής», «χειρόγραφο», «στρατιωτική δύναμη», «υπόδειγμα» και «γραμματέας». Έφτιαξε σύνθετες λέξεις, δημιούργησε παράγωγα και δανείστηκε λέξεις από άλλες γλώσσες, ιδιαίτερα από τη σουηδική. Μεταξύ αυτών είναι και οι λέξεις ένκελι (άγγελος), χίστορια (ιστορία), λάμπου (λυχνάρι), μάρτιουρι (μάρτυρας) και πάλμου (φοίνικας).
Ο Λόγος του Θεού για τους Ντόπιους
Τελικά, το 1548, δημοσιεύτηκε το πρώτο μέρος του έργου του Αγκρίκολα, το οποίο ονομάστηκε Σε Ούσι Τεσταμέντι (Η Καινή Διαθήκη). Μερικοί πιστεύουν ότι αυτή η μετάφραση είχε ολοκληρωθεί πέντε χρόνια νωρίτερα αλλά η έλλειψη χρημάτων καθυστέρησε τη δημοσίευσή της. Ενδεχομένως, ο Αγκρίκολα χρηματοδότησε ο ίδιος μεγάλο μέρος της εκτύπωσης.
Τρία χρόνια αργότερα εκδόθηκαν οι Νταβίντιν Ψάλταρι (οι Ψαλμοί), τους οποίους ο Αγκρίκολα μετέφρασε πιθανώς με τη βοήθεια συναδέλφων του. Επίσης αυτός ηγήθηκε εν μέρει στη μετάφραση των βιβλίων του Μωυσή και των προφητών.
Αναγνωρίζοντας ταπεινά τους περιορισμούς του, ο Αγκρίκολα έγραψε με ειλικρίνεια: «Είθε κάθε Χριστιανός και θεοφοβούμενο άτομο ή οποιοσδήποτε αναγνώστης αυτού του Ιερού Βιβλίου να είναι επιεικής αν σε αυτή την αρχάρια μετάφραση βρει κάποιο λάθος ή κάτι παράξενο και άσχημο ή μια καινούρια απόδοση». Παρά τις οποιεσδήποτε ελλείψεις που μπορεί να υπάρχουν στις μεταφράσεις του Αγκρίκολα, ο μεγάλος ζήλος που είχε για να κάνει τη Γραφή διαθέσιμη στον κοινό λαό είναι ιδιαίτερα αξιέπαινος.
Η Κληρονομιά του Αγκρίκολα
Στις αρχές του 1557, ο Αγκρίκολα—ο οποίος ήταν τότε Λουθηρανός και ο επίσκοπος της πόλης Τούρκου—επιλέχθηκε να αποτελέσει μέλος μιας ομάδας εκπροσώπων που στάλθηκε στη Μόσχα ώστε να μεσολαβήσει για τις συνοριακές διαφορές μεταξύ Σουηδίας και Ρωσίας. Η αποστολή είχε επιτυχία. Εντούτοις, προφανώς εξαιτίας των κακουχιών του ταξιδιού της επιστροφής ο Αγκρίκολα αρρώστησε απροσδόκητα. Πέθανε καθ’ οδόν προς την πατρίδα του, σε ηλικία 47 ετών περίπου.
Κατά τη διάρκεια της σχετικά σύντομης ζωής του, ο Αγκρίκολα παρήγαγε μόνο δέκα περίπου εκδόσεις στη φινλανδική οι οποίες είχαν συνολικά 2.400 σελίδες. Εντούτοις, πολλοί πιστεύουν ότι αυτός «Ο Άνθρωπος της Χαραυγής» έδωσε ώθηση στην ανάπτυξη του φινλανδικού πολιτισμού. Από τότε και έπειτα η γλώσσα και ο λαός της Φινλανδίας έχουν σημειώσει αλματώδη πρόοδο στους τομείς της τέχνης και των επιστημών.
Ακόμη πιο σημαντικό είναι το γεγονός ότι ο Μίκαελ Αγκρίκολα συνέβαλε σε ένα άλλο είδος χαραυγής, εφόσον βοήθησε να λάμψει περισσότερο το φως του Λόγου του Θεού στους φινλανδόφωνους. Αυτό συνοψίζεται σε ένα αναμνηστικό ποίημα που γράφτηκε για εκείνον στη λατινική γλώσσα μετά το θάνατό του: «Δεν άφησε πίσω του διαθήκη. Στη θέση της διαθήκης μπορεί να μπει το έργο του—μετέφρασε ιερά βιβλία στη φινλανδική—και αυτό το έργο αξίζει μεγάλο έπαινο».
[Πλαίσιο/Εικόνα στη σελίδα 23]
Η Φινλανδική Βίβλος
Η πρώτη ολοκληρωμένη φινλανδική Βίβλος, η οποία βασιζόταν ως επί το πλείστον στο έργο του Μίκαελ Αγκρίκολα, εκδόθηκε το 1642. Με τον καιρό, έγινε η επίσημη Βίβλος της φινλανδικής Λουθηρανικής Εκκλησίας. Στο διάβα των ετών το κείμενο υπέστη διάφορες μικρές αναθεωρήσεις αλλά δεν άλλαξε ουσιαστικά μέχρι το 1938. Η τελευταία αναθεωρημένη έκδοση τέθηκε σε κυκλοφορία το 1992.
Η μοναδική άλλη ολοκληρωμένη Αγία Γραφή στη φινλανδική είναι η Μετάφραση Νέου Κόσμου, η οποία αποτελεί έκδοση των Μαρτύρων του Ιεχωβά. Αυτή τέθηκε σε κυκλοφορία το 1995. Είκοσι χρόνια νωρίτερα, το 1975, οι Μάρτυρες είχαν ήδη εκδώσει τη μετάφρασή τους των Χριστιανικών Ελληνικών Γραφών. Η Μετάφραση Νέου Κόσμου παραμένει όσο πιο πιστή γίνεται στο πρωτότυπο κείμενο. Μέχρι σήμερα, έχουν τυπωθεί περίπου 130.000.000 Γραφές.
[Εικόνα στη σελίδα 22]
Ο Μίκαελ Αγκρίκολα και η πρώτη φινλανδική Βίβλος. Ταχυδρομική κάρτα από το 1910
[Ευχαριστίες]
National Board of Antiquities/Ritva Bäckman
[Εικόνα στη σελίδα 23]
«Καινή Διαθήκη» του Αγκρίκολα
[Ευχαριστίες για την προσφορά της εικόνας στη σελίδα 21]
National Board of Antiquities