Τηλεόραση​—Ο «Ύπουλος Καθοδηγητής»

Η ΤΗΛΕΟΡΑΣΗ μπορεί να είναι ισχυρό διδακτικό εργαλείο. Μέσω αυτής μαθαίνουμε για χώρες και λαούς τους οποίους ίσως να μην επισκεφτούμε ποτέ. «Ταξιδεύουμε» στις τροπικές ζούγκλες και στους πολικούς παγετώνες, στις βουνοκορφές και στα βάθη των ωκεανών. Παρατηρούμε το συναρπαστικό κόσμο τόσο των ατόμων όσο και των άστρων. Παρακολουθούμε γεγονότα τη στιγμή που διαδραματίζονται στην άλλη άκρη της υδρογείου. Αποκτούμε καλύτερη κατανόηση όσον αφορά την πολιτική, την ιστορία, τα τρέχοντα γεγονότα και τον πολιτισμό. Η τηλεόραση απαθανατίζει τη ζωή των ανθρώπων τόσο σε τραγικές όσο και σε ευτυχισμένες στιγμές. Διασκεδάζει, καθοδηγεί, ακόμη και εμπνέει.

Πολλά από τα προγράμματα, όμως, δεν είναι ούτε ωφέλιμα ούτε εκπαιδευτικά. Πιθανότατα η πιο έντονη κριτική κατά της τηλεόρασης ασκείται από ανθρώπους οι οποίοι αποδοκιμάζουν την άφθονη και λεπτομερή απεικόνιση της βίας και του σεξ. Κάποια έρευνα στις Ηνωμένες Πολιτείες, λόγου χάρη, αποκάλυψε ότι σχεδόν 2 στα 3 τηλεοπτικά προγράμματα περιέχουν κατά μέσο όρο έξι σκηνές βίας ανά ώρα. Όταν ένα νεαρό άτομο ενηλικιωθεί θα έχει παρακολουθήσει χιλιάδες δραματοποιημένες πράξεις βίας και δολοφονίες. Επίσης, υπάρχει άφθονο σεξουαλικό περιεχόμενο. Τα δύο τρίτα όλων των τηλεοπτικών προγραμμάτων περιλαμβάνουν συζητήσεις για το σεξ και το 35 τοις εκατό περιλαμβάνει σεξουαλική συμπεριφορά, η οποία συνήθως παρουσιάζεται ως ακίνδυνη και αυθόρμητη και αφορά ανύπαντρα ζευγάρια.a

Τα προγράμματα που παρουσιάζουν σεξ και βία έχουν μεγάλη ζήτηση παγκοσμίως. Οι κινηματογραφικές ταινίες δράσης αμερικανικής παραγωγής, οι οποίες τελικά προβάλλονται στην τηλεόραση, πουλιούνται εύκολα στις ξένες αγορές. Δεν απαιτείται απαραιτήτως καλή υποκριτική ούτε έξυπνα σενάρια, και είναι κατανοητές. Στηρίζονται στις μάχες, στους φόνους, στα ειδικά εφέ και στο σεξ για να κρατήσουν την προσοχή του θεατή. Η διατήρηση της προσοχής για παρατεταμένο διάστημα, όμως, απαιτεί αλλαγές. Οι θεατές κουράζονται γρήγορα από το ίδιο πράγμα​—το συγκλονιστικό γίνεται συνηθισμένο. Για να συντηρηθεί το ενδιαφέρον του θεατή, οι παραγωγοί φτάνουν σε μεγαλύτερες ακρότητες ώστε να καταπλήξουν και να ενθουσιάσουν, αυξάνοντας τις πράξεις βίας και κάνοντας το περιεχόμενο πιο περιγραφικό, πιο σεξουαλικό, πιο σαδιστικό.

Η Αντιλογία Σχετικά με την Επιρροή της Τηλεόρασης

Πώς επηρεάζονται οι θεατές από το σταθερό διαιτολόγιο τηλεοπτικής βίας και σεξ; Οι επικριτές καταγγέλλουν ότι η τηλεοπτική βία κάνει τους ανθρώπους να ενεργούν επιθετικά και να είναι λιγότερο συμπονετικοί στα θύματα βίας στην πραγματική ζωή. Επίσης ισχυρίζονται ότι η απεικόνιση του σεξ προωθεί την αχαλίνωτη σεξουαλική συμπεριφορά και υποσκάπτει τους ηθικούς κανόνες.

Συμβάλλει πράγματι η παρακολούθηση τηλεόρασης σε όλες αυτές τις αντιδράσεις; Το συγκεκριμένο ερώτημα αποτελεί αντικείμενο έντονης αντιλογίας επί δεκαετίες. Εκατοντάδες μελέτες και χιλιάδες βιβλία και άρθρα έχουν ασχοληθεί με το ζήτημα. Η αντιλογία επικεντρώνεται στο γεγονός πως είναι δύσκολο να αποδειχτεί ότι το ένα πράγμα προκαλεί το άλλο​—λόγου χάρη, ότι η έκθεση στην τηλεοπτική βία από νωρίς στη ζωή προκαλεί επιθετικότητα στα μετέπειτα χρόνια. Μερικές φορές είναι δύσκολο να αποδειχτεί η σχέση αιτίας και αποτελέσματος. Για παράδειγμα: Υποθέστε ότι παίρνετε για πρώτη φορά κάποιο φάρμακο και μέσα σε μερικές ώρες βγάζετε εξανθήματα. Σε αυτή την περίπτωση είναι εύκολο να συμπεράνετε ότι το φάρμακο προκάλεσε την αλλεργική σας αντίδραση. Μερικές φορές, όμως, η αλλεργία εξελίσσεται σταδιακά. Όταν γίνεται αυτό, η σύνδεση της αλλεργικής αντίδρασης με κάποιο συγκεκριμένο φάρμακο μπορεί να αποδειχτεί πολύ πιο δύσκολη, εφόσον οι αλλεργίες έχουν πολλές αιτίες.

Παρόμοια, είναι δύσκολο να αποδειχτεί ότι η βία που προβάλλεται στην τηλεόραση προκαλεί εγκληματικότητα και αντικοινωνική συμπεριφορά. Πολλές μελέτες όντως αφήνουν να εννοηθεί ότι υπάρχει τέτοια σύνδεση. Επιπλέον, μερικοί εγκληματίες έχουν πει ότι η στάση τους και η βίαιη συμπεριφορά τους διαμορφώθηκαν από αυτά που έβλεπαν στην τηλεόραση. Από την άλλη πλευρά, οι άνθρωποι δέχονται πολλές επιρροές στη ζωή. Τα βίαια βιντεοπαιχνίδια, οι κοινωνικές αξίες των φίλων και της οικογένειας, οι συνθήκες ζωής γενικά​—όλα αυτά μπορεί επίσης να συμβάλουν στην επιθετική συμπεριφορά.

Δεν μας εκπλήσσει, λοιπόν, το ότι υπάρχουν αντίθετες απόψεις. Ένας Καναδός ψυχολόγος έγραψε: «Τα επιστημονικά στοιχεία δεν αποδεικνύουν ότι η παρακολούθηση βίας είτε παράγει βία ανάμεσα στους ανθρώπους είτε τους απευαισθητοποιεί απέναντί της». Ωστόσο, η Επιτροπή του Αμερικανικού Ψυχολογικού Συλλόγου για τα Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας και την Κοινωνία δήλωσε: «Δεν υπάρχει η παραμικρή αμφιβολία ότι τα υψηλά επίπεδα παρακολούθησης βίας στην τηλεόραση συσχετίζονται με αυξημένη αποδοχή επιθετικών τάσεων και αυξημένη επιθετική συμπεριφορά».

Σκέψεις Γύρω από την Τηλεόραση

Θυμηθείτε ότι οι ειδικοί αντιλέγουν για τις αποδείξεις​—για το αν μπορεί να αποδειχτεί ότι η παρακολούθηση επιθετικότητας προκαλεί επιθετικότητα. Λίγοι, όμως, θα ισχυρίζονταν ότι η τηλεόραση δεν ασκεί καμία επιρροή στη σκέψη και στη συμπεριφορά μας. Σκεφτείτε: Μία και μόνο φωτογραφία μπορεί να μας προκαλέσει θυμό, δάκρυα ή χαρά. Η μουσική επίσης διεγείρει έντονα τα συναισθήματά μας. Οι λέξεις, ακόμη και στην τυπωμένη σελίδα, μας υποκινούν σε σκέψεις, αισθήματα και ενέργειες. Πόση δύναμη εμπεριέχει η επιδέξια σύνθεση κινούμενων εικόνων, μουσικής και λέξεων! Δεν είναι άξιο απορίας το ότι η τηλεόραση είναι πολύ σαγηνευτική! Και πολύ προσιτή. Κάποιος συγγραφέας αναφέρει: «Από τότε που ο άνθρωπος πρωτοέμαθε να καταγράφει τις σκέψεις του . . . καμία άλλη μέθοδος μετάδοσης σκέψεων δεν είχε τέτοιον αντίκτυπο στον πολιτισμό».

Οι επιχειρήσεις δαπανούν κάθε χρόνο δισεκατομμύρια ευρώ για διαφήμιση επειδή γνωρίζουν ότι οι θεατές επηρεάζονται από όσα βλέπουν και ακούν. Δεν δαπανούν αυτά τα χρήματα επειδή υποθέτουν ότι η διαφήμιση πιθανόν να πετύχει. Ξέρουν ότι πετυχαίνει. Πουλάει τα προϊόντα τους. Το 2004 η εταιρία Κόκα Κόλα δαπάνησε 2,2 δισεκατομμύρια δολάρια για να διαφημίσει τα προϊόντα της παγκοσμίως σε έντυπη μορφή, στο ραδιόφωνο και στην τηλεόραση. Άξιζε η επένδυση; Η εταιρία είχε περίπου 22 δισεκατομμύρια δολάρια κέρδος εκείνον το χρόνο. Οι διαφημιστές αναγνωρίζουν ότι μία διαφήμιση ίσως να μην επηρεάσει τη συμπεριφορά. Αντίθετα, βασίζονται στην αθροιστική επίδραση της καθοδήγησης που συνεχίζεται επί χρόνια.

Αν οι διαφημίσεις των 30 δευτερολέπτων επηρεάζουν τη στάση και τη συμπεριφορά μας, μπορούμε να είμαστε βέβαιοι ότι επηρεαζόμαστε και όταν παρακολουθούμε τηλεόραση με τις ώρες. «Πίσω από την πιο συνηθισμένη, κοινότοπη διασκέδαση», λέει ο συγγραφέας του βιβλίου Τηλεόραση​—Διεθνής Ιστορία (Television​—An International History), «το μέσο αυτό δρα ως ύπουλος καθοδηγητής». Το βιβλίο Εικονογραφημένη Ιστορία της Τηλεόρασης (A Pictorial History of Television) αναφέρει: «Η τηλεόραση αλλάζει τον τρόπο με τον οποίο σκεφτόμαστε». Το ερώτημα που πρέπει να κάνουμε στον εαυτό μας είναι: “Επηρεάζει άραγε αυτό που βλέπω τη σκέψη μου έτσι όπως θέλω εγώ να την επηρεάζει;”

Για εκείνους που υπηρετούν τον Θεό, αυτή η ερώτηση έχει ιδιαίτερη σημασία. Πολλά από αυτά που προβάλλονται στην τηλεόραση έρχονται σε αντίθεση με τις υψηλές αρχές και τους ηθικούς κανόνες που διδάσκονται στην Αγία Γραφή. Τρόποι ζωής και συνήθειες που καταδικάζονται από τις Γραφές παρουσιάζονται ως κάτι το αποδεκτό, φυσιολογικό, ακόμη και δημοφιλές. Παράλληλα, οι Χριστιανικές αξίες και εκείνοι που φαίνονται να τις ακολουθούν συνήθως αγνοούνται, γελοιοποιούνται ή χλευάζονται στην τηλεόραση. Κάποιος συγγραφέας είπε με λύπη: «Δεν αρκεί που το αφύσικο γίνεται φυσιολογικό. Πρέπει και το φυσιολογικό να αποδειχτεί αφύσικο». Πολύ συχνά ο «ύπουλος καθοδηγητής» ψιθυρίζει: «Το καλό είναι κακό και το κακό είναι καλό».​—Ησαΐας 5:20.

Πρέπει να είμαστε προσεκτικοί όσον αφορά το τι παρακολουθούμε, επειδή αυτό θα επηρεάσει τη σκέψη μας. Η Γραφή αναφέρει: «Αυτός που περπατάει με σοφούς θα γίνει σοφός, αλλά αυτός που έχει δοσοληψίες με τους άφρονες θα έχει κακή κατάληξη». (Παροιμίες 13:20) Ο λόγιος της Αγίας Γραφής Άνταμ Κλαρκ δηλώνει: «Το να περπατάμε με κάποιον υποδηλώνει αγάπη και προσκόλληση, και είναι αδύνατον να μη μιμούμαστε αυτούς που αγαπάμε. Συνηθίζουμε να λέμε: “Δείξε μου το φίλο σου να σου πω ποιος είσαι”. Αν ξέρω τις παρέες που κάνει κάποιος μπορώ εύκολα να μαντέψω την ηθική του υπόσταση». Όπως έχουμε δει, οι περισσότεροι άνθρωποι δαπανούν πολύ χρόνο κάνοντας παρέα με τηλεοπτικούς χαρακτήρες που είναι κάθε άλλο παρά σοφοί και τους οποίους ο ειλικρινής Χριστιανός ούτε κατά διάνοια δεν θα προσκαλούσε ποτέ στο σπίτι του.

Αν ο γιατρός σας σάς χορηγούσε ένα ισχυρό φάρμακο, πιθανότατα θα εξετάζατε προσεκτικά τα οφέλη καθώς και τους κινδύνους που θα περιλαμβάνονταν. Η λήψη εσφαλμένων φαρμάκων​—ή η υπερβολική λήψη ακόμη και των σωστών φαρμάκων—​είναι δυνατόν να καταστρέψει την υγεία σας. Το ίδιο μπορεί να λεχθεί και για την παρακολούθηση τηλεόρασης. Είναι σοφό, λοιπόν, να σκεφτούμε σοβαρά τι παρακολουθούμε.

Ο θεόπνευστος απόστολος Παύλος παρότρυνε τους Χριστιανούς να σκέφτονται πράγματα τα οποία είναι αληθινά, σοβαρού ενδιαφέροντος, δίκαια, αγνά, αξιαγάπητα, που έχουν καλή φήμη, είναι ενάρετα και αξιέπαινα. (Φιλιππησίους 4:6-8) Θα δώσετε εσείς προσοχή σε αυτή τη συμβουλή; Θα είστε ευτυχισμένοι αν το κάνετε αυτό.

[Υποσημείωση]

[Πρόταση που τονίζεται στη σελίδα 5]

«Η τηλεόραση είναι μια εφεύρεση η οποία σας επιτρέπει να ψυχαγωγείστε στο σαλόνι σας από ανθρώπους τους οποίους δεν θα βάζατε στο σπίτι σας».​—Ντέιβιντ Φροστ, Βρετανός τηλεπαρουσιαστής

[Πλαίσιο στη σελίδα 5]

ΤΙ ΘΑ ΛΕΧΘΕΙ ΓΙΑ ΤΟ ΣΕΞ ΚΑΙ ΤΗ ΒΙΑ ΣΤΗΝ ΑΓΙΑ ΓΡΑΦΗ;

Ποια είναι η διαφορά ανάμεσα στη βία και στο σεξ που προβάλλει η τηλεόραση και σε αυτά που περιγράφει η Αγία Γραφή; Οι Γραφικές αναφορές στο σεξ και στη βία έχουν σκοπό να διδάξουν, όχι να ψυχαγωγήσουν. (Ρωμαίους 15:4) Ο Λόγος του Θεού καταγράφει ιστορικά γεγονότα. Μας βοηθάει να κατανοούμε την άποψη του Θεού για τα ζητήματα και να μαθαίνουμε από τα λάθη άλλων.

Στις περισσότερες χώρες όπου προβάλλονται διαφημίσεις, η τηλεόραση απεικονίζει το σεξ και τη βία, όχι για να διδάξει, αλλά για τα χρήματα. Οι διαφημιστές θέλουν να προσελκύσουν όσο το δυνατόν περισσότερους ανθρώπους, και το σεξ καθώς και η βία κρατούν τους θεατές καθηλωμένους μπροστά στις οθόνες τους. Το αποτέλεσμα: Θα παρακολουθήσουν τις διαφημίσεις και θα αγοράσουν τα προϊόντα που διαφημίζονται. Οι παρουσιαστές των δελτίων ειδήσεων εφαρμόζουν την αρχή: «Αν έχει αίμα, θα γίνει πρώτο θέμα». Για να το πούμε απλά, φρικιαστικές ιστορίες​—γύρω από εγκλήματα, καταστροφές και πολέμους—​έχουν προτεραιότητα σε σχέση με θέματα που είναι λιγότερο συναρπαστικά.

Μολονότι η Γραφή αναφέρεται συγκεκριμένα σε πράξεις βίας, παροτρύνει τους ανθρώπους να ζουν ειρηνική ζωή​—να μην επιδιώκουν εκδίκηση αλλά να τακτοποιούν τα προβλήματα ειρηνικά. Προωθεί με συνέπεια τη σεξουαλική ηθική. Οι περισσότερες τηλεοπτικές εκπομπές δεν προάγουν αυτό το μήνυμα.​—Ησαΐας 2:2-4· 1 Κορινθίους 13:4-8· Εφεσίους 4:32.

[Πλαίσιο/​Εικόνα στη σελίδα 7]

ΤΗΛΕΟΡΑΣΗ ΚΑΙ ΝΕΑΡΟΙ

«Βάσει πολυάριθμων αποδείξεων από έρευνες που διεξάχθηκαν επί αρκετές δεκαετίες, η συντριπτική πλειονότητα όσων ανήκουν στους κλάδους της επιστήμης και της δημόσιας υγείας συμπεραίνει ότι η παρακολούθηση βίας εκθέτει τα παιδιά σε κίνδυνο».​—Ίδρυμα Οικογένειας Χένρι Τζ. Κάιζερ.

«[Συμφωνούμε με] την Αμερικανική Ακαδημία Παιδιατρικής ότι “παιδιά ηλικίας δύο ετών και κάτω δεν πρέπει [να παρακολουθούν τηλεόραση]”. Αυτά τα παιδιά, των οποίων ο εγκέφαλος αναπτύσσεται με εντυπωσιακό ρυθμό, χρειάζονται ενεργητικό παιχνίδι και αλληλεπίδραση με πραγματικούς ανθρώπους για να καλλιεργήσουν τις αναπτυξιακές, σωματικές και κοινωνικές δεξιότητές τους».​—Εθνικό Ινστιτούτο για τα Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας και την Οικογένεια.

[Εικόνα στη σελίδα 6, 7]

Επηρεάζει άραγε αυτό που βλέπω τη σκέψη μου έτσι όπως θέλω εγώ να την επηρεάζει;