Ένας Βασιλιάς με Σπουδαία Επιτεύγματα

ΑΠΟ ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΟ ΤΟΥ ΞΥΠΝΑ! ΣΤΟ ΚΑΜΕΡΟΥΝ

Ο ΙΜΠΡΑΧΙΜ ΤΖΟΓΙΑ ήταν ο 17ος βασιλιάς του λαού Μπάμουμ, μιας μεγάλης εθνότητας τα μέλη της οποίας εξακολουθούν να κατοικούν στους λειμώνες του δυτικού Καμερούν. Ήταν βασιλιάς από το 1889 μέχρι το θάνατό του το 1933, όπως φαίνεται στο συνοδευτικό κατάλογο με τους ηγεμόνες που έχουν βασιλέψει από το 14ο αιώνα και έπειτα. Στη διάρκεια της βασιλείας του Τζόγια, οι Γάλλοι και οι Γερμανοί προσπαθούσαν να αποικίσουν την περιοχή.

Από τη νεανική του ηλικία φάνηκε ότι ο Τζόγια διέθετε εξαιρετική ευφυΐα και διαίσθηση, και επιδίωκε να συναναστρέφεται με ομόφρονες διανοουμένους και νεωτεριστές που ενστερνίζονταν το όραμά του. Το μεγαλοπρεπές παλάτι που οικοδόμησε, το οποίο φαίνεται στη φωτογραφία κάτω, πιστοποιεί την επιδεξιότητά του στην αρχιτεκτονική. Ακόμη, θεωρείται ο εφευρέτης ενός μύλου που χρησιμοποιείται για την άλεση καλαμποκιού, όπως φαίνεται εδώ. Ιδιαίτερα αξιοσημείωτο, όμως, είναι το γεγονός ότι ανέπτυξε ένα καινούριο σύστημα γραφής για τη γλώσσα των Μπάμουμ.

Καθίσταται Εφικτό ένα Γραπτό Υπόμνημα

Στα τέλη του 19ου αιώνα, η ιστορία του λαού Μπάμουμ διαφυλασσόταν κυρίως μέσω προφορικής μετάδοσης από τη μια γενιά στην άλλη. Ο Τζόγια αναγνώριζε ότι υπήρχε κίνδυνος να παραλειφθούν ή να προστεθούν λεπτομέρειες. Εξοικειώθηκε με την αραβική όταν απέκτησε βιβλία σε αυτή τη γλώσσα από εμπόρους και περιοδεύοντες πωλητές οι οποίοι περνούσαν από το βασίλειό του. Πιθανώς, ήταν και γνώστης της προγενέστερης γραφής βάι, η οποία χρησιμοποιούνταν τότε στη Λιβερία. Έτσι λοιπόν, άρχισε να αναπτύσσει ένα σύστημα γραφής για τη δική του γλώσσα.

Ο Τζόγια ξεκίνησε με αρκετές εκατοντάδες σύμβολα, κυρίως εικονογράμματα και ιδεογράμματα. Αυτό το σύστημα απαιτούσε από τους υπηκόους του Τζόγια να απομνημονεύουν την απεικόνιση του κάθε συμβόλου. Στο πέρασμα των ετών, με τη βοήθεια των έμπιστων αυλικών του, ο Τζόγια απλοποίησε το σύστημα. Αυτοί ελαχιστοποίησαν τον αριθμό των αναγκαίων συμβόλων χρησιμοποιώντας ένα σύστημα συλλαβών. Συνδυάζοντας κάποια από τα σύμβολα, ή αλλιώς τα γράμματα, του νέου συστήματος γραφής του, σχηματίζονταν συγκεκριμένες λέξεις. Ο αναγνώστης έπρεπε να απομνημονεύσει πολύ λιγότερα γράμματα και τους αντίστοιχους φθόγγους τους. Όταν ο Τζόγια τελείωσε, το νέο σύστημα γραφής του, το λεγόμενο Α-κα-ού-κου, είχε 70 γράμματα.

Ο Τζόγια προώθησε τη χρήση της γραφής μπάμουμ καθιστώντας υποχρεωτική τη διδασκαλία της στα σχολεία και τη χρήση της σε όλα τα κυβερνητικά επίπεδα. Έδωσε εντολή για τη συγγραφή μιας εντυπωσιακής ιστορίας της δυναστείας του και της χώρας του με τη νέα μέθοδο γραφής. Έτσι λοιπόν, για πρώτη φορά, ο λαός Μπάμουμ μπορούσε να διαβάσει για τις παραδόσεις, τους νόμους και τα έθιμά του. Ο Τζόγια φρόντισε να γράφονται ακόμη και φαρμακευτικές συνταγές με την καινούρια μέθοδο γραφής μπάμουμ. Πάνω από 8.000 τέτοια πρωτότυπα έγγραφα εξακολουθούν να φυλάσσονται στα αρχεία του παλατιού.

Ένα πλεονέκτημα αυτού του νέου συστήματος γραφής έγινε φανερό λίγο καιρό μετά την άφιξη των Γερμανών αποικιστών το 1902. Αν και ο Τζόγια αποκόμιζε κέρδος από την οικονομική ανάπτυξη, δεν συμφωνούσε πάντα με τους Γερμανούς ιθύνοντες. Έτσι λοιπόν, χρησιμοποιούσε τη νέα του επινόηση, την οποία δεν είχαν αποκωδικοποιήσει ακόμη οι Γερμανοί. Πόσο ανθεκτική στο χρόνο αποδείχτηκε η γραφή μπάμουμ;

Στη διάρκεια του Α΄ Παγκόσμιου Πολέμου (1914-1918), η Γερμανία έχασε τον έλεγχο της επικράτειας του Τζόγια. Τελικά, η νεοσυσταθείσα Κοινωνία των Εθνών ανέθεσε τη διοίκηση της περιοχής των Μπάμουμ στη Γαλλία. Αν και ο Τζόγια ήταν ανοιχτός σε νέες ιδέες, ήταν περήφανος για την κληρονομιά του και επιζητούσε παντοιοτρόπως να διαφυλάξει και να αναπτύξει τον πολιτισμό του λαού του. Αυτό αναπόφευκτα οδήγησε στο να εναντιωθεί στην αποικιακή διακυβέρνηση που ασκούσε η Γαλλία στο βασίλειό του. Όπως συνέβαινε με τους ηγέτες που δεν έδειχναν αφοσίωση στους αποικιστές, το 1931 εκθρονίστηκε από τους Γάλλους. Δύο χρόνια αργότερα ο Τζόγια πέθανε στην εξορία.

Εφόσον οι Γάλλοι απαγόρευσαν τη χρήση της γραφής μπάμουμ στα σχολεία και δεν ζούσε ο Τζόγια για να προωθήσει τη γραφή, αυτή περιήλθε σύντομα σε αχρηστία και ξεχάστηκε από τους περισσότερους Μπάμουμ. Όταν έφτασαν στην περιοχή ιεραπόστολοι του Χριστιανικού κόσμου, μελέτησαν την ομιλούμενη γλώσσα του λαού Μπάμουμ και ετοίμασαν μια γραμματική για να χρησιμοποιείται στα σχολεία τους. Ανόμοια με τον Τζόγια, εκείνοι δανείστηκαν τα περισσότερα στοιχεία από το ήδη υπάρχον λατινικό αλφάβητο και τους φθόγγους του.

Πρόσφατα έγιναν προσπάθειες ανανέωσης του ενδιαφέροντος για τη γραφή μπάμουμ. Ο σημερινός σουλτάνος, Ιμπραχίμ Μπόμπο Τζόγια, ίδρυσε ένα σχολείο στο παλάτι το οποίο οικοδόμησε ο παππούς του. Εδώ οι ντόπιοι μαθητές μαθαίνουν και πάλι αυτό το σύστημα γραφής ώστε να μην πέσει στη λήθη.

[Εικόνα στη σελίδα 27]

Πίνακας που δείχνει τη δυναστεία Μπάμουμ από το 14ο αιώνα μέχρι σήμερα, γραμμένος με το λατινικό αλφάβητο στα αριστερά και με τη γραφή μπάμουμ στα δεξιά

[Ευχαριστίες για την προσφορά της εικόνας στη σελίδα 26]

All photos: Courtesy and permission of Sultan Ibrahim Mbombo Njoya, Foumban, Cameroon