Ο «Άνθρωπος των Δασών» της Ινδονησίας

ΕΝΑ τεράστιο πλάσμα γαντζωμένο σε ένα κλαδί που φαινόταν υπερβολικά λεπτό για να κρατήσει το πελώριο σώμα του μας κοίταζε επίμονα. Κρατώντας την αναπνοή μας, ανταποδώσαμε το βλέμμα. Αυτό φαινόταν αδιάφορο, αλλά εμείς είχαμε μείνει εκστατικοί. Βρισκόμασταν τετ α τετ με τον ουραγκοτάγκο, το μεγαλύτερο δενδρόβιο ζώο του πλανήτη!

Οι ουραγκοτάγκοι ανήκουν στους μεγάλους πιθήκους μαζί με τους γορίλες και τους χιμπατζήδες. Αυτοί οι ευγενικοί ερημίτες ζουν σε πυκνές ζούγκλες στο Βόρνεο και στη Σουμάτρα, δύο από τα μεγαλύτερα νησιά της Νοτιοανατολικής Ασίας. Το όνομά τους προέρχεται από δύο ινδονησιακές λέξεις, οράνγκ και ουτάν, που σημαίνουν «άνθρωπος των δασών».

Θα θέλατε να μάθετε περισσότερα για αυτούς τους μεγάλους και εντυπωσιακούς κοκκινωπούς πιθήκους; Ελάτε να ταξιδέψουμε στα βάθη του Βόρνεο για μια επίσκεψη στο φυσικό τους περιβάλλον.

Η Πρώτη Συνάντηση

Για να δούμε τους ουραγκοτάγκους, ταξιδέψαμε στο Εθνικό Πάρκο Τάντζουνγκ Πούτινγκ όπου ζει πλήθος ζώων. Οι χιλιάδες ουραγκοτάγκοι που κατοικούν εκεί αποτελούν τον κύριο πόλο έλξης για τους επισκέπτες.

Ξεκινήσαμε από το λιμανάκι του Κουμάι, όπου επιβιβαστήκαμε σε ένα μηχανοκίνητο ξύλινο σκάφος που λέγεται κλοτόκ. Αναπλέοντας στους μαιάνδρους του ποταμού, εισχωρούσαμε όλο και βαθύτερα στη ζούγκλα που έμοιαζε να σφίγγει τον πράσινο κλοιό της γύρω μας. Πυκνές συστάδες από φοίνικες νύπα διέγραφαν το όριο της όχθης και φονικοί κροκόδειλοι παραμόνευαν στα ακίνητα μαύρα νερά. Τριγύρω αντιλαλούσαν αλλόκοτοι ήχοι, πράγμα που μας ξεσήκωνε όλο και πιο πολύ.

Βγαίνοντας από το σκάφος, βάλαμε εντομοαπωθητικό από την κορυφή ως τα νύχια και μπήκαμε στο δάσος. Μέσα σε λίγα λεπτά κιόλας, είδαμε τον πρώτο ουραγκοτάγκο​—το μεγάλο αρσενικό που αναφέρθηκε στην αρχή. Το δασύ, κοκκινωπό τρίχωμά του έλαμπε σαν στιλβωμένος χαλκός στον απογευματινό ήλιο. Οι φουσκωτοί μύες που διακρίνονταν κάτω από το τρίχωμά του τού έδιναν φοβερή όψη!

Τα ενήλικα αρσενικά στο φυσικό τους περιβάλλον έχουν ύψος περίπου 1,70 και βάρος περίπου 90 κιλά, διπλάσιο από τα θηλυκά. Τα πλήρως αναπτυγμένα αρσενικά αποκτούν στα μάγουλα φουσκωτά μαξιλαράκια που δίνουν στο πρόσωπό τους δισκοειδές σχήμα. Έχουν επίσης έναν κρεμαστό σάκο στο λαιμό τον οποίο χρησιμοποιούν για να γουργουρίζουν και να βρυχιούνται. Μερικές φορές, βγάζουν μια βροντερή και μακρόσυρτη κραυγή που μπορεί να κρατήσει μέχρι και πέντε λεπτά και να ακουστεί δύο και πλέον χιλιόμετρα μακριά. Κατά κανόνα, τα αρσενικά βρυχιούνται για να προσελκύσουν τα θηλυκά που είναι έτοιμα για ζευγάρωμα καθώς και για να εκφοβίσουν τους αντίζηλους.

Ζει στις Κορυφές των Δέντρων

Καθώς προχωρούσαμε στο μονοπάτι, εντοπίσαμε ουραγκοτάγκους που αιωρούνταν πιασμένοι από κλαδιά. Τα πόδια και τα χέρια τους είναι δυνατά, εύκαμπτα και αγκιστροειδή​—με μακριά δάχτυλα στα χέρια, κοντούς αντίχειρες και μεγάλα δάχτυλα στα πόδια. Αρπάζουν τα κλαδιά με μεγάλη ευκολία και κινούνται με χάρη και αποφασιστικότητα, αλλά ποτέ δεν δείχνουν να βιάζονται.

Οι ουραγκοτάγκοι είναι ειδικοί στο καμουφλάζ​—χάνονται σαν σκιές στο θόλο του δάσους. Στο έδαφος κινούνται τόσο αργά ώστε οι άνθρωποι τους ξεπερνούν άνετα.

Σχεδόν όλη τους τη ζωή την περνούν στις κορυφές των δέντρων, και είναι οι μόνοι από τους μεγάλους πιθήκους που το κάνουν αυτό. Τα περισσότερα βράδια, γύρω στο ηλιοβασίλεμα, διαλέγουν μια γερή διχάλα σε κάποιο δέντρο, μαζεύουν κλαδιά και φτιάχνουν ένα καινούριο αναπαυτικό κρεβάτι​—σε ύψος μέχρι και 20 μέτρα πάνω από το έδαφος. Για να μην τους ενοχλεί η βροχή, προσθέτουν ενίοτε ένα προστατευτικό «στέγαστρο», πράγμα που δεν κάνουν οι χιμπατζήδες και οι γορίλες. Όλη αυτή η δουλειά τούς παίρνει μόνο πέντε λεπτά περίπου!

Τα δέντρα παρέχουν επίσης στους ουραγκοτάγκους την αγαπημένη τους τροφή​—τα φρούτα. Τα ζώα αυτά διαθέτουν εξαιρετική μνήμη και ξέρουν ακριβώς πότε και πού θα βρουν ώριμα φρούτα. Το μενού τους περιλαμβάνει επίσης φύλλα, φλοιούς δέντρων, βλαστάρια, μέλι και έντομα. Κάποιες φορές χρησιμοποιούν ένα ξυλαράκι για να βγάλουν μέλι ή έντομα από κουφάλες δέντρων. Συνολικά, στο διαιτολόγιό τους εντάσσονται 400 και πλέον είδη τροφής!

Πιο κάτω στο μονοπάτι, είδαμε ένα άλλο θέαμα​—ουραγκοτάγκους που έτρωγαν στοιβαγμένες μπανάνες. Αυτοί μεγάλωσαν σε αιχμαλωσία και κατόπιν αφέθηκαν ελεύθεροι στο φυσικό τους περιβάλλον. Επειδή τους λείπουν οι ικανότητες επιβίωσης που διαθέτουν οι άγριοι ουραγκοτάγκοι, τους παρέχεται τροφή ως συμπλήρωμα σε αυτήν που βρίσκουν μόνοι τους.

Οικογενειακή Ζωή

Καθώς τους παρατηρούσαμε, είδαμε επίσης χαριτωμένα μωρά να γαντζώνονται στις μαμάδες τους και σκανταλιάρικα μικρά να χοροπηδούν στο έδαφος ή στα δέντρα. Οι θηλυκοί ουραγκοτάγκοι ζουν μέχρι και 45 χρόνια. Ενηλικιώνονται στα 15 με 16, και έκτοτε γεννούν κάθε εφτά ή οχτώ χρόνια. Κατά μέσο όρο, αποκτούν το πολύ τρία μικρά στη διάρκεια της ζωής τους. Ως εκ τούτου, είναι ένα από τα θηλαστικά με τους βραδύτερους ρυθμούς αναπαραγωγής στον πλανήτη.

Ο δεσμός μητέρας και νεογέννητου είναι εξαιρετικά ισχυρός. Τα θηλυκά φροντίζουν και εκπαιδεύουν τα μικρά τους επί τουλάχιστον οχτώ χρόνια. Τον πρώτο χρόνο της ζωής του, το μικρό δεν ξεκολλάει σχεδόν καθόλου από το σώμα της μητέρας του. Αργότερα, δεν ξεμακραίνει ποτέ από κοντά της μέχρι να γεννηθεί το επόμενο μωρό. Τα νεαρά θηλυκά μερικές φορές παραμένουν κοντά στις μητέρες τους και τις παρατηρούν πώς φροντίζουν τα νεογέννητα.

Ωστόσο, οι μητέρες διώχνουν τα νεαρά αρσενικά όταν γεννιέται το καινούριο τους αδελφάκι. Αυτά περιπλανιούνται μόνα τους στο δάσος, σε έκταση 15 τετραγωνικών χιλιομέτρων ή και περισσότερο. Συνήθως, αποφεύγουν τα άλλα αρσενικά και συναντιούνται με τα θηλυκά μόνο για να ζευγαρώσουν.

Τα θηλυκά μένουν συνήθως σε ένα πολύ μικρότερο τμήμα του δάσους όλη τους τη ζωή. Ενίοτε, τρώνε μαζί με άλλα θηλυκά στο ίδιο δέντρο, αλλά ακόμη και τότε έχουν ελάχιστες ή καθόλου κοινωνικές επαφές μαζί τους. Η μοναχική ζωή κάνει τον ουραγκοτάγκο να διαφέρει από όλους τους άλλους πιθήκους. Για να μάθουμε, όμως, περισσότερα για τον «άνθρωπο των δασών», έπρεπε να πάμε και κάπου αλλού.

Στο Χείλος της Εξαφάνισης

Εντός των ορίων του εθνικού πάρκου βρίσκεται και το Καμπ Λίκι​—ένα κέντρο αποκατάστασης, έρευνας και προστασίας των ουραγκοτάγκων το οποίο πήρε το όνομά του από τον ανθρωπολόγο Λούις Λίκι. Εδώ, είναι πανεύκολο να δεις ουραγκοτάγκο. Μερικοί ήρθαν κοντά μας και πόζαραν για να τους φωτογραφίσουμε ή έκαναν «γυμναστικές επιδείξεις». Ένα ενήλικο θηλυκό μάλιστα άρπαξε το μπουφάν του φίλου μου! Κατενθουσιαστήκαμε που βρεθήκαμε τόσο κοντά σε αυτά τα όμορφα ζώα.

Ωστόσο, το Καμπ Λίκι κρούει τον κώδωνα του κινδύνου. Οι ουραγκοτάγκοι οδεύουν προς την εξαφάνιση. Μερικοί περιβαλλοντολόγοι πιστεύουν ότι οι προοπτικές επιβίωσής τους στη ζούγκλα είναι ζοφερές​—δέκα χρόνια ή και λιγότερο. Υπάρχουν τρεις κύριες απειλές.

Υλοτομία. Περίπου το 80% του φυσικού περιβάλλοντος του ουραγκοτάγκου έχει καταστραφεί τα τελευταία 20 χρόνια. Η Ινδονησία χάνει κατά μέσο όρο 51 τετραγωνικά χιλιόμετρα δάσους κάθε μέρα, ή αλλιώς πέντε γήπεδα ποδοσφαίρου το λεπτό.

Λαθροθηρία. Καθώς οι άνθρωποι καταπατούν το δάσος, οι ουραγκοτάγκοι γίνονται πιο ευάλωτοι στους κυνηγούς. Ένα κρανίο ουραγκοτάγκου κοστίζει μέχρι και 50 ευρώ στην παράνομη αγορά σουβενίρ. Μερικοί θεωρούν αυτό το ζώο απειλή για τις καλλιέργειές τους. Άλλοι το σκοτώνουν για τροφή.

Εμπόριο ζώων που πουλιούνται για κατοικίδια. Οι τιμές για ένα χαριτωμένο μωρό ουραγκοτάγκου στη μαύρη αγορά κυμαίνονται από μερικές εκατοντάδες μέχρι δεκάδες χιλιάδες ευρώ. Υπολογίζεται ότι περίπου χίλια τέτοια μωρά πουλιούνται κάθε χρόνο.

Τόσο κρατικοί όσο και ιδιωτικοί φορείς προσπαθούν να σώσουν τον ουραγκοτάγκο από την εξαφάνιση. Στις προσπάθειες αυτές περιλαμβάνεται η ίδρυση κέντρων αποκατάστασης, η ευαισθητοποίηση του κοινού μέσω εκπαιδευτικών προγραμμάτων, η δημιουργία εθνικών πάρκων και καταφυγίων και ο έλεγχος της παράνομης υλοτομίας.

Η Αγία Γραφή αποκαλύπτει ότι σύντομα ο Θεός θα “καταστρέψει εκείνους που καταστρέφουν τη γη” και θα φέρει σε ύπαρξη έναν παγγήινο παράδεισο. (Αποκάλυψη 11:18· Ησαΐας 11:4-9· Ματθαίος 6:10) Τότε θα εκπληρωθούν τα λόγια του ψαλμωδού: «Ας χαρούν πολύ όλα τα δέντρα του δάσους». (Ψαλμός 96:12) Εκείνον τον καιρό, ζώα όπως ο ουραγκοτάγκος​—ο «άνθρωπος των δασών» της Ινδονησίας—​θα ευημερούν, ανενόχλητα από τους ανθρώπους που θέτουν σε κίνδυνο την επιβίωσή τους.

[Χάρτης στη σελίδα 15]

(Για το πλήρως μορφοποιημένο κείμενο, βλέπε έντυπο)

ΜΑΛΑΙΣΙΑ

Βόρνεο

ΙΝΔΟΝΗΣΙΑ

Σουμάτρα

ΑΥΣΤΡΑΛΙΑ

[Εικόνα στη σελίδα 16]

Το πρόσωπο του ενήλικου αρσενικού έχει χαρακτηριστικά μαξιλαράκια στα μάγουλα

[Ευχαριστίες]

© imagebroker/​Alamy

[Εικόνες στη σελίδα 17]

Οι ουραγκοτάγκοι κινούνται με άνεση στα δέντρα, αλλά πολύ βραδύτερα στο έδαφος

[Ευχαριστίες]

Top: © moodboard/​Alamy; bottom: Orangutan in the Camp Leakey of Tanjung Puting National Park, managed by BTNTP, UPT Ditjen PHKA Dephut

[Ευχαριστίες για την προσφορά της εικόνας στη σελίδα 15]

Orangutan in the Camp Leakey of Tanjung Puting National Park, managed by BTNTP, UPT Ditjen PHKA Dephut

[Ευχαριστίες για την προσφορά της εικόνας στη σελίδα 18]

Orangutan in the Camp Leakey of Tanjung Puting National Park, managed by BTNTP, UPT Ditjen PHKA Dephut