Μελέτη 30

Συνοχή στην Ανάπτυξη της Ομιλίας

1-3. Ποιο ρόλο παίζει η συνοχή στην ομιλία, και πώς μπορεί να επιτευχθεί αυτή;

¹ Την ομιλία που έχει συνοχή μπορεί εύκολα να την παρακολουθήσει το ακροατήριο. Αντίθετα, αν δεν υπάρχει συνοχή, γρήγορα το ακροατήριο θα πάψει να προσέχει. Καταφανώς αυτό είναι ένα ζήτημα που αξίζει να του δώσετε ιδιαίτερη προσοχή όταν προετοιμάζετε μια ομιλία· γι’ αυτό, η «Συνοχή με συνδετικά» περιλαμβάνεται στην κάρτα Συμβουλή για Ομιλία ως κάτι που αξίζει να το εξετάσετε επισταμένως.

² Συνοχή σημαίνει συνένωση μερών με τέτοιον τρόπο ώστε να αποτελούν ένα λογικό σύνολο. Μερικές φορές αυτό επιτυγχάνεται σε μεγάλο βαθμό απλώς με τη λογική σειρά στην οποία ταξινομούνται τα διάφορα μέρη. Αλλά στις περισσότερες ομιλίες υπάρχουν μέρη που χρειάζονται κι άλλον τρόπο σύνδεσης εκτός από την απλή ταξινόμηση της ύλης. Σ’ αυτές τις περιπτώσεις, η συνοχή απαιτεί να υπάρχει μια γέφυρα από το ένα σημείο στο άλλο. Λέξεις ή φράσεις χρησιμοποιούνται για να δείξουν τη σχέση των καινούριων ιδεών μ’ αυτά που προηγήθηκαν, καλύπτοντας έτσι τα κενά που δημιουργούνται λόγω αλλαγής στο χρόνο ή στην πλευρά από την οποία εξετάζεται κάτι. Αυτό είναι συνοχή με συνδετικά.

³ Για παράδειγμα, ο πρόλογος, το κύριο μέρος και ο επίλογος της ομιλίας σας είναι διαφορετικά τμήματα της ομιλίας, που ξεχωρίζουν το ένα από το άλλο και, ωστόσο, πρέπει να συνδεθούν άρρηκτα μέσω συνδετικών εκφράσεων. Επιπλέον, τα κύρια σημεία της ομιλίας πρέπει να συνδεθούν το ένα με το άλλο, ειδικά όταν δεν σχετίζονται και τόσο άμεσα ως προς το περιεχόμενο των σκέψεων. Ή μερικές φορές δεν είναι παρά προτάσεις ή παράγραφοι αυτές που χρειάζονται συνδετικά.

4-7. Τι εννοούμε όταν μιλάμε για χρήση συνδετικών εκφράσεων;

⁴ Χρήση συνδετικών εκφράσεων. Συχνά μπορεί να φτιαχτεί μια γέφυρα μεταξύ κάποιων ιδεών απλώς και μόνο με την κατάλληλη χρήση συνδετικών λέξεων ή φράσεων. Μερικές απ’ αυτές είναι οι εξής: επίσης, επιπρόσθετα, επιπλέον, εξάλλου, ακόμα, παρόμοια, επομένως, άρα, γι’ αυτούς τους λόγους, συνεπώς, μετά τα παραπάνω, λοιπόν, ώστε λοιπόν, κατά συνέπεια, ωστόσο, απεναντίας, αντίθετα, μολαταύτα, παλιότερα, ως τώρα, και άλλες παρόμοιες. Τέτοιες λέξεις συνενώνουν αποτελεσματικά προτάσεις και παραγράφους.

⁵ Ωστόσο, αυτό το χαρακτηριστικό της ομιλίας συχνά απαιτεί κάτι περισσότερο από απλά συνδετικά. Όταν μια μόνο λέξη ή φράση δεν είναι αρκετή, τότε χρειάζεται κάτι περισσότερο που να κατευθύνει το ακροατήριο από το ένα σημείο στο άλλο χωρίς ενδιάμεσα κενά. Αυτό μπορεί να είναι μια πλήρης πρόταση ή ακόμα και η προσθήκη μιας πιο εκτενέστερα διατυπωμένης συνδετικής σκέψης.

⁶ Ένας τρόπος με τον οποίο μπορούν να γεφυρωθούν αυτά τα κενά είναι να προσπαθήσετε να κάνετε την εφαρμογή του προηγούμενου σημείου μέρος της εισαγωγής του σημείου που ακολουθεί. Αυτό γίνεται συχνά στις παρουσιάσεις που κάνουμε από σπίτι σε σπίτι.

⁷ Επιπλέον, πρέπει να συνδεθούν, όχι μόνο τα διαδοχικά σημεία, αλλά μερικές φορές και σημεία που απέχουν περισσότερο το ένα από το άλλο στην ομιλία. Για παράδειγμα, ο επίλογος της ομιλίας πρέπει να συνδεθεί με τον πρόλογο. Ίσως μια ιδέα ή κάποιο παράδειγμα που παρουσιάστηκε στην αρχή της ομιλίας θα μπορούσε να εφαρμοστεί με τέτοιον τρόπο στον επίλογο ώστε να υποκινήσει ή να δείξει περαιτέρω τη σχέση που έχει το παράδειγμα ή η ιδέα με το σκοπό της ομιλίας. Η εκ νέου παρουσίαση κάποιας πλευράς του παραδείγματος ή της ιδέας μ’ αυτόν τον τρόπο χρησιμεύει ως συνδετικό και συμβάλλει στη συνοχή.

8. Πώς επηρεάζει το ακροατήριο τη χρήση συνδετικών εκφράσεων για συνοχή;

⁸ Συνοχή επαρκής για το ακροατήριό σας. Το πόσο εκτεταμένα θα είναι τα συνδετικά θα καθοριστεί, μέχρι ενός βαθμού, από το ακροατήριό σας. Αυτό δεν σημαίνει βέβαια ότι υπάρχουν ακροατήρια που δεν χρειάζονται καθόλου συνδετικές εκφράσεις. Αλλά μερικά ακροατήρια χρειάζονται περισσότερες, επειδή δεν τους είναι γνωστές οι ιδέες που πρόκειται να συσχετιστούν. Για παράδειγμα, οι Μάρτυρες του Ιεχωβά θα συνδέσουν αμέσως ένα εδάφιο που μιλάει για το τέλος του παρόντος πονηρού συστήματος πραγμάτων μ’ ένα εδάφιο που αναφέρεται στη Βασιλεία. Αλλά, για κάποιον ο οποίος θεωρεί τη Βασιλεία κατάσταση της διάνοιας ή κάτι που υπάρχει μέσα στην καρδιά του ανθρώπου, ο συσχετισμός αυτός δεν θα είναι εύκολα κατανοητός και θα χρειαστεί να εισαχθεί κάποια συνδετική ιδέα προκειμένου να γίνει σαφής η σχέση που υπάρχει. Το έργο που κάνουμε από πόρτα σε πόρτα απαιτεί συνεχώς τέτοιες προσαρμογές.

**********

9-13. Τι είναι λογική ανάπτυξη, και ποιοι είναι οι δυο βασικοί τρόποι με τους οποίους μπορούμε να αναπτύξουμε ένα επιχείρημα;

⁹ Ένα πολύ συναφές χαρακτηριστικό της ομιλίας είναι η «Ανάπτυξη με λογική και συνοχή», και αυτό επίσης περιλαμβάνεται στην κάρτα συμβουλής. Είναι θεμελιώδης απαίτηση για πειστική ομιλία.

¹⁰ Τι είναι λογική; Όσον αφορά το δικό μας σκοπό, θα μπορούσαμε να πούμε ότι λογική είναι η επιστήμη της ορθής σκέψης ή του υγιούς συλλογισμού. Παρέχει κατανόηση, γιατί είναι το μέσο με το οποίο εξηγείται ένα θέμα με ανάλυση στα διάφορα συνδεόμενα μέρη του. Η λογική δείχνει γιατί αυτά τα μέρη είναι αλληλένδετα. Η ανάπτυξη έχει συνοχή αν ο συλλογισμός της ακολουθεί σταδιακή ανάπτυξη με τέτοιον τρόπο ώστε όλα τα μέρη να έχουν αλληλουχία. Λογική ανάπτυξη μπορεί να γίνει με σειρά σπουδαιότητας, με χρονολογική σειρά ή με τη μετάβαση από το πρόβλημα στη λύση, για να αναφέρουμε λίγες μόνο δυνατότητες.

¹¹ Στην ανάπτυξη ενός επιχειρήματος υπάρχουν δυο βασικές μέθοδοι που μπορείτε να ακολουθήσετε. (1) Να παρουσιάσετε άμεσα την αλήθεια στο ακροατήριο, δίνοντας στοιχεία για την τεκμηρίωσή της. (2) Να καταπιαστείτε με κάποια εσφαλμένη θέση, η οποία, αφού καταρριφθεί, θα αφήσει την αλήθεια να φανεί από μόνη της. Τότε, το μόνο που μένει να κάνετε είναι η κατάλληλη εφαρμογή των υπό εξέταση αληθειών.

¹² Κανένας ομιλητής δεν ακολουθεί ακριβώς τον ίδιο τρόπο συλλογισμού με κάποιον άλλον. Ένα τέλειο παράδειγμα διαφορετικών τρόπων προσέγγισης του ίδιου θέματος βρίσκουμε στη συγγραφή των τεσσάρων Ευαγγελίων. Τέσσερις μαθητές του Ιησού έγραψαν ανεξάρτητες αφηγήσεις της διακονίας του. Καθεμιά είναι διαφορετική, ωστόσο όλοι έγραψαν λογικές αφηγήσεις. Ο καθένας ανέπτυξε την ύλη του για να επιτελέσει ένα συγκεκριμένο σκοπό, και όλοι τους πέτυχαν.

¹³ Γι’ αυτό, εκείνος που θα σας δώσει τη συμβουλή πρέπει να εξακριβώσει το σκοπό σας και να προσπαθήσει να αξιολογήσει τη σειρά των σκέψεών σας με βάση το αν επιτελέστηκε αυτός ο σκοπός ή όχι. Εσείς μπορείτε να βοηθήσετε και αυτόν και το ακροατήριό σας αν κάνετε σαφή το σκοπό σας, ιδιαίτερα με τον τρόπο με τον οποίο εισάγετε την ύλη σας, καθώς και με τον τρόπο με τον οποίο την εφαρμόζετε κατόπιν, όταν κάνετε τον επίλογο.

14, 15. Δείξτε γιατί είναι πάρα πολύ σπουδαίο να έχουμε την ύλη σε λογική σειρά.

¹⁴ Ύλη σε λογική σειρά. Κατ’ αρχάς, όταν ταξινομείτε την ύλη σας ή καταρτίζετε το σχέδιό σας, να βεβαιώνεστε ότι καμιά δήλωση ή ιδέα δεν παρουσιάζεται χωρίς να έχει τεθεί προηγουμένως κάποια βάση γι’ αυτήν. Να κάνετε συνέχεια στον εαυτό σας τις εξής ερωτήσεις: Ποιο είναι το πιο φυσικό πράγμα που θα μπορούσα να πω στη συνέχεια; Τώρα που έχω φτάσει ως αυτό το σημείο, ποια είναι η πιο λογική ερώτηση που θα μπορούσε να τεθεί; Αφού εξακριβώσετε ποια είναι αυτή η ερώτηση, τότε απλώς δώστε την απάντηση. Το ακροατήριό σας πρέπει ανά πάσα στιγμή να είναι σε θέση να πει: «Απ’ όσα έχεις ήδη πει, διαπιστώνω ότι έτσι έχει αυτό το σημείο». Αν δεν έχει τεθεί θεμέλιο, τότε θα θεωρείται συνήθως ότι το σημείο δεν βρίσκεται σε λογική σειρά. Κάτι λείπει.

¹⁵ Όταν ταξινομείτε την ύλη σας πρέπει να σας απασχολούν τα κομμάτια εκείνα που αλληλεξαρτώνται από τη φύση τους. Πρέπει να προσπαθείτε να διακρίνετε τι σχέση έχουν αυτά τα κομμάτια και κατόπιν να τα ταξινομείτε ανάλογα. Αυτό θα μπορούσε να παρομοιαστεί με την ανέγερση ενός σπιτιού. Κανένας οικοδόμος δεν θα προσπαθήσει να χτίσει τους τοίχους χωρίς να έχει βάλει πρώτα τα θεμέλια. Ούτε θα εγκαταστήσει τους υδραυλικούς σωλήνες όταν θα έχει ήδη σοβατίσει τους τοίχους. Έτσι πρέπει να γίνεται και όταν καταστρώνετε μια ομιλία. Κάθε κομμάτι πρέπει να συμβάλλει στην κατασκευή ενός στερεού και συμπαγούς συνόλου, το καθένα πρέπει να είναι στη θέση του, το καθένα πρέπει να προσθέτει στο κομμάτι που έχει προηγηθεί και να προετοιμάζει το έδαφος γι’ αυτά που θα ακολουθήσουν. Πρέπει πάντοτε να έχετε κάποιο λόγο για τον οποίο ακολουθείτε στην ομιλία σας τη συγκεκριμένη σειρά με την οποία παρουσιάζετε τα διάφορα στοιχεία.

16-20. Πώς μπορεί κανείς να είναι βέβαιος ότι έχει μόνο σχετική ύλη στην ομιλία του;

¹⁶ Χρήση μόνο σχετικής ύλης. Κάθε σημείο που χρησιμοποιείται πρέπει να «δένει» σφιχτά με το σύνολο της ομιλίας. Αν δεν συμβαίνει αυτό, θα φαίνεται αταίριαστο, θα είναι άσχετη ύλη, δηλαδή ύλη που δεν υποστηρίζει το προκείμενο ζήτημα ούτε συνδέεται μ’ αυτό.

¹⁷ Ωστόσο, όταν κάτι μπορεί εκ πρώτης όψεως να φαίνεται ασύνδετο, αυτός που θα σας δώσει τη συμβουλή δεν θα το θεωρήσει αυθαίρετα ως άσχετο, αν εσείς το συσχετίσετε επιτυχημένα με την υπόλοιπη ύλη. Ίσως να έχετε επιλέξει να χρησιμοποιήσετε αυτό το σημείο για έναν ειδικό σκοπό και, αν το σημείο ταιριάζει με το θέμα, γίνει μέρος της ομιλίας και παρουσιαστεί με λογική σειρά, εκείνος θα το δεχτεί.

¹⁸ Όταν προετοιμάζετε την ομιλία σας, πώς μπορείτε να καταλάβετε γρήγορα και εύκολα ποια ύλη είναι άσχετη; Σ’ αυτό βοηθάει πολύ αποτελεσματικά το κατά θέματα σχέδιο. Σας βοηθάει να ταξινομείτε τις πληροφορίες σας. Δοκιμάστε να χρησιμοποιήσετε κάρτες ή κάτι παρόμοιο και να γράψετε πάνω στην καθεμιά όλη την ύλη που σχετίζεται μ’ ένα σημείο. Μετά επαναταξινομήστε τις κάρτες με τη φυσιολογική σειρά με την οποία, κατά τη γνώμη σας, πρέπει κανονικά να παρουσιαστούν. Αυτό θα σας βοηθήσει, όχι μόνο να καθορίσετε πώς πρέπει να προσεγγίσετε το θέμα, αλλά και να εντοπίσετε οτιδήποτε είναι άσχετο με το θέμα. Τα σημεία εκείνα τα οποία δεν ταιριάζουν στη σειρά πρέπει να τα προσαρμόσετε έτσι ώστε να ταιριάζουν, αν είναι αναγκαία για το επιχείρημά σας. Αν όμως δεν είναι αναγκαία, πρέπει να τα βγάλετε εντελώς, θεωρώντας τα άσχετα με το θέμα.

¹⁹ Απ’ αυτό μπορεί να φανεί αμέσως ότι το θέμα της ομιλίας σας, που έχει επιλεγεί με το ακροατήριο και το σκοπό υπόψη, είναι εκείνο που καθορίζει αν ένα σημείο είναι σχετικό. Σε ορισμένες περιπτώσεις ένα σημείο μπορεί να είναι ζωτικό για την επίτευξη του σκοπού σας, ανάλογα με το επίπεδο του ακροατηρίου σας, ενώ για ένα διαφορετικό ακροατήριο ή μ’ ένα διαφορετικό θέμα ίσως να μην είναι αναγκαίο ή να είναι τελείως άσχετο.

²⁰ Έχοντας αυτό υπόψη, πόσο πλήρης πρέπει να είναι η κάλυψη της ύλης που σας έχει ανατεθεί; Η ανάπτυξη που είναι λογική και έχει συνοχή δεν πρέπει να θυσιαστεί απλώς και μόνο για να καλυφτεί κάθε σημείο που μπορεί να περιλαμβάνει ο διορισμός σας. Το καλύτερο θα ήταν, όμως, να διαλέξετε έναν τρόπο παρουσίασης που θα σας επιτρέψει να περιλάβετε τόση ύλη όση είναι πρακτικό να περιλάβετε, εφόσον οι ομιλίες σπουδαστή είναι το εκπαιδευτικό μέρος της διευθέτησης της σχολής. Εντούτοις, δεν είναι δυνατόν να παραλειφθούν οι ιδέες εκείνες που, ως βασικά σημεία, είναι ουσιώδεις για την ανάπτυξη του θέματός σας.

21. Γιατί είναι ζωτικό να μην παραλείπονται βασικές ιδέες;

²¹ Χωρίς να παραλειφθεί καμιά βασική ιδέα. Πώς μπορείτε να γνωρίζετε αν μια ιδέα είναι βασική ή όχι; Είναι ουσιώδης αν δεν μπορείτε να πετύχετε το σκοπό της ομιλίας σας χωρίς αυτήν. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα όσον αφορά την ανάπτυξη που είναι λογική και έχει συνοχή. Για παράδειγμα, τι θα κάνατε αν κάποιος εργολάβος σάς έχτιζε ένα διώροφο σπίτι και δεν έβαζε σκάλα; Έτσι και μια ομιλία που δεν έχει ορισμένα ουσιώδη σημεία δεν είναι δυνατόν να αναπτυχθεί λογικά και με συνοχή. Κάτι της λείπει, και ένα μέρος του ακροατηρίου δεν θα μπορέσει να την παρακολουθήσει. Αυτό, όμως, δεν συμβαίνει όταν η ανάπτυξη της ομιλίας έχει συνοχή και είναι λογική.